Dreiging in Leiden: social media hysterie & online klopjacht?

Vanochtend werd ik via mijn Twitter-feed op de hoogte gebracht van het feit dat alle mbo-scholen en scholen in het voortgezet onderwijs Leiden zijn gesloten. Een anonieme persoon (Anon) heeft via de website van 4chan laten weten dat hij zijn leraar en een aantal medeleerlingen zal neerschieten.

Leiden in last

“Tomorrow, I will shoot my Dutch teacher, and as many students as I can. It will be on the news tomorrow. It’s a school in a ducth city called Leiden, and for more proof, I will be using a 9mm Colt Defender. I will be carrying a note with me when I go into the school which will explain why I did it. If the message of the note will not be published, a friend of mine with post it here on 4chan a day later. Oh, and I’m using a proxy, the police is not gonna find me before tomorrow.”

Tijdens een algemene scan traceerde de Zwitserse politie deze post. De politie in Nederland is door collega’s uit Zurich op de hoogte gesteld van dit bericht. Inmiddels is de thread op 4chan waarin het bewuste bericht stond verwijderd. Wel is er nog een screendump van het bericht online terug te vinden.

De foto die bij het bericht is geplaatst, betreft een oude foto. Via een zoektocht met behulp van Google Images is vrij eenvoudig te achterhalen dat deze foto op 9 maart 2008 al eens eerder gebruikt is. Wat wel zorgen baart, is dat deze foto afkomstig is van de website XDtalk, die zich concentreert op allerlei soorten wapens:

“Our goal is to be your number one information resource dedicated entirely to the Springfield Armory’s XD and XD(m) handguns. We also cover a variety of topics related to other guns/firearms, gun ownership, gun care, tactical firearms and more.”

Twitteraar @Myrassine_071, leerling van het Da-Vinci College, berichtte eerdere deze dag:

“Bij ons op school staat er over in de wc’s: april 2013-expect us. Dat is best wel eng.”

De tweet in kwestie is inmiddels al weer verwijderd. Dus de vraag is welke conclusies er aan het bericht kunnen worden verbonden.

Online klopjacht?

Justine Pardoen, auteur van het boek “Focus! Over sociale media als de grote afleider” vraagt zich op Twitter af of we nu ook online een heksenjacht krijgen naar de persoon die het oorspronkelijke dreigement heeft gepost:

En zo’n scenario is heel goed mogelijk. Op basis van bovenstaande informatie kun je op zoek gaan met sociale media naar de mogelijke dader. Het gaat om een “leraar Nederlands”, in “Leiden”, waarschijnlijk aan het Da-Vinci College. Via LinkedIn, Facebook Search, Hyves, Schoolbank of social engineering moet te achterhalen zijn om welke leraren het eventueel zou gaan. Vervolgens kun je opzoeken aan welke klassen deze leraren les geven en welke leerlingen zich in de klas bevinden.

Hoogstwaarschijnlijk gaat het om een jongen. De groep jongens die overblijft kun je vervolgens weer op internet opsnorren. Check hun Facebookpagina’s en Twitter-berichten op vreemde, boze berichten over school en mogelijk heb je de dader te pakken. Op soortgelijke wijze is er vorige week op 4chan en Reddit naar de daders van de explosies in Boston op zoek gegaan. Allemaal uiterst speculatief natuurlijk, maar het is mogelijk.

Massahysterie of niet?

Vraag is natuurlijk of de scholen er verstandig aan doen om de deuren te sluiten voor zo’n dreigement. Hoe serieus moet je dit nemen? Twee dingen vallen er op. Allereerst is het de politie uit Zürich die de Nederlandse overheidsinstanties op de hoogte heeft moeten brengen. Of zoals trendwatcher Lieke Lamb het formuleert:

Schijnbaar is de Nederlandse overheid zelf niet in staat om het internet te monitoren op dit soort dreigementen. Ten tweede valt op dat de schoolleiders zondagavond na overleg met de politie en het Openbaar Ministerie zelf besloten hebben om de deuren gesloten te houden. De overheid heeft het dus niet verplicht, maar de verantwoordelijkheid bij de scholen neergelegd. Uiteraard nemen de scholen het zekere voor het onzekere. Een mogelijk drama moet voorkomen worden.

Vervolgens zie je hysterie op het internet ontstaan. Mensen weten niet goed waar ze aan toe zijn. Er komt mondjesmaat informatie naar buiten. Wat is waar, wat is niet waar? Wat is informatie en wat is sensatie? De scheidslijn tussen informatie en sensatie is wederom flinterdun (lees ook mijn eerdere artikel over ‘Ramptoerisme op Twitter‘ of lees het recente trendrapport De Zwarte Kant van Sociale Media). Er staan zelfs grapjassen op die denken enorm leuk te zijn met nieuwe doodsbedreigingen. Overigens heeft de politie Leiden een gepaste reactie op de tweet van de 12-jarige Luuk. En via hun Twitter-account is voortdurend bij te houden hoe het onderzoek verloopt.

Waar is het draaiboek?

Op de website schoolenveiligheid.nl is te lezen hoe om te gaan met dit soort gebeurtenissen.

“Steeds vaker worden scholen geconfronteerd met incidenten, calamiteiten of schokkende gebeurtenissen, waarbij leerlingen en/of leerkrachten betrokken zijn. De dagelijkse activiteiten op school worden hierdoor ontwricht. Te denken valt bijvoorbeeld aan geweld of bedreiging tegen leerlingen of incidenten op school met dodelijke afloop. […] Bij een calamiteit komt er veel op een school af: in korte tijd moeten er veel beslissingen worden genomen. Draaiboeken en protocollen kunnen hierbij als hulp dienen. Een draaiboek geeft in een crisissituatie houvast en schept duidelijkheid over ieders verantwoordelijkheden en taken.”

Het bewuste draaiboek is in 2004 geschreven en in 2006 en 2010 geüpdatet. Wanneer je vervolgens op de links klikt voor het draaiboek, krijg je echter echter een melding dat het bewuste document niet gevonden kan worden.

En nu?

Ton Duif, de voorzitter van schoolleidersvereniging AVS, zegt tegenover het ANP het volgende:

“Elke gek die een dreigement het internet op gooit, kan de halve samenleving platleggen. Je kan het risico niet nemen dat je dit weet en toch scholen openhoudt. Wat als er dan echt iemand binnenloopt en twintig mensen neerschiet? Daarin moeten we niet eigenwijs zijn.

Duif vreest dat er in de toekomst misbruik zal worden gemaakt van de situatie.

“Een dreigement plaatsen op internet en er zo voor zorgen dat de school een dag dicht blijft. Binnenkort beginnen de eindexamens. Als zoiets gebeurt op een eindexamendag, geeft dat een enorme puinhoop.”

Ton Duif heeft volkomen gelijk. De vraag is hoe we hier mee om moeten gaan? Moet je voor ieder bericht de mobiele eenheid laten uitrukken of moet je hier geen aandacht aan besteden? Of moeten we een samenleving creëren waarin iedereen voortdurend in de gaten wordt gehouden om dit soort excessen direct de kop in te drukken? Vragen waar voorlopig nog geen antwoorden op zijn. Een ding is echter zeker; dit is het topje van de ijsberg. We staan nog maar aan het begin.

Update 13:00: Inmiddels is er een verdachte opgepakt, zo melden diverse media. Onder andere op de liveblog van RTL kun je de laatste ontwikkelingen rondom de dreiging in Leiden volgen.