Waarom getallen levensgevaarlijk zijn

“En uit onze cijfers blijkt dat 13,3% van alle bezoekers regelmatig via Uitzendinggemist naar Goede Tijden Slechte Tijden kijkt!” De onderzoeker kijkt veelbetekenend naar de directie, die sinds een jaar haar eerste stappen op het internet heeft gemaakt. Met ontzag wordt geknikt. Een klinkklaar cijfer, dat getal heeft hij toch maar boven water weten te krijgen. Het was een duidelijk een betrouwbaar antwoord, maar eigenlijk wist niemand op welke vraag.

Klinkt goed: Nederlanders scoren gemiddeld een 7,6 op de wereldwijde geluksladder. Dus?
Klinkt niet goed: het vertrouwen van Nederlanders in de stabiliteit van de euro is eind maart gekelderd naar 32%. Dus? Dijsselbloem-effect?

Niemand meet de potentiële Cito-score van tevoren

Staatssecretaris Dekker van Onderwijs wil dat de gemiddelde Cito-scores van basisscholen openbaar worden gemaakt. Scholen maken bezwaar, ze hebben gelijk. Niemand meet wat de potentiële Cito-score is van het kind dat op de school naar binnengaat. Niemand weet dus hoeveel waarde de basisschool gemiddeld in de jaren aan de hoofden van de kinderen heeft toegevoegd.

Het getal dat de gemiddelde Cito-score van een school weergeeft is alleen een antwoord op de vraag: wat is de gemiddelde Cito-score van de school, maar het is een zinloze vraag. De publicatie van de Cito-staatjes kan tot volstrekt verkeerde keuzes van ouders leiden.

Een Cito-lekje?

In Den Haag scoorde een basisschool met opmerkelijk veel leerlingen een maximale score van 550 punten: 11 van de 33. Was het een toevallige verzameling briljant geworden kinderen? Of een wijk vol professoren, econometristen en uitvinders? Of een Cito-lekje?

En dan nu ziekenhuizen

Dezelfde alinea, nu een paar andere woorden.
Minister Schippers van VWS wil dat ziekenhuizen hun sterftecijfers openbaar maken. Ziekenhuizen maken bezwaar. Ze hebben gelijk. Niemand meet wat de gemiddelde levenskans is van de patiënt die het ziekenhuis binnenkomt. Niemand weet dus hoeveel levensjaar een ziekenhuis heeft verspeeld. Het getal dat het sterftecijfer van een ziekenhuis weergeeft is dus alleen maar een antwoord op de vraag: wat is het sterftecijfer van het ziekenhuis, maar het is een zinloze vraag. De publikatie van de sterftecijfers kan tot volstrekt verkeerde keuzes van patiënten leiden.

Gaan ziekenhuizen dit aanmoedigen?

Buurman Lowieke lag maanden in een ziekenhuis, maar wilde graag thuis, tussen zijn naasten, zijn laatste adem uitblazen. En zo geschiedde. Zouden ziekenhuizen dit gaan aanmoedigen?

Getallen zijn levensgevaarlijk

Getallen zijn levensgevaarlijk, ook al omdat de verleiding zo groot is er een mening aan te verbinden. Er kan heel veel mis gaan. Het getal kan fout zijn, de interpretatie kan misleidend zijn en makkelijk verkeerd gaan. De grote onrust bij de saldo-#storING vorige week begon met het feit dat het getal, het saldo, foutief was. Omdat het door sommigen als de waarheid werd aangenomen was er een brandje in kleine kring. En aangezien het altijd hard waait op de netwerken werd het kleine brandje een vuurzee, dankbaar aangewakkerd door de stuntelende communicatieklungels.

Waarom bestaat het woord afvragen wel, en afantwoorden niet? Omdat je eerst moet vragen, en dan pas op zoek moet gaan naar de antwoorden.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.