De power shift: hoe gadgets ons ultieme macht geven

Apple en Microsoft baseren er hun businessplan op: Moore’s Law. Een spectaculaire rekensom die voorspelt hoe techniek elk jaar sneller, kleiner en goedkoper wordt. Maar één element is niet uitgedacht: hoe gadgets tot een nieuwe wereldorde leiden. Want elke smartphone is in wezen een machtig wapen.

Verdubbeling van aantal onderdelen per jaar

In 1965 schreef Gordon Moore een artikel over een opmerkelijk fenomeen dat hij had ontdekt: elk jaar verdubbelde het aantal onderdelen op een computerchip. Elk jaar werd de rekenkracht van een chip dus twee keer zo groot (snel rekenvoorbeeldje: na 10 jaar is die rekenkracht dus al ruim 500 keer zo groot, een jaar later alweer 1000 keer zo groot). Deze trend gold vanaf de uitvinding van de computerchip, en Moore voorspelde in zijn artikel dat dit nog ‘minstens tien jaar’ zou blijven gelden. Nu, bijna 50 jaar later, geldt de trend nog steeds. Niet meer elk jaar, maar elke anderhalf jaar. Dat is een spectaculaire ontwikkeling, die elk jaar steeds spectaculairder wordt.

Kijk eens goed naar het plaatje uit 1956 van een gigantische harde schijf die in een vliegtuig geplaatst werd. 5MB opslagruimte kende dit gevaarte. En zie dan het plaatje van een moderne Flash Drive: hier kan 256GB (262 duizend MB dus) op bewaard worden. Een sterker visueel beeld van het effect van Moore’s ontdekking is er niet.

Dure gadgets, big business

Nou zeg je misschien: wat heb ik eraan? Chips worden sneller en kleiner, so what? Bekijk het eens van deze kant: elke anderhalf jaar wordt een chip de helft goedkoper. Die iPhone die je net gekocht hebt en een rib uit het lijf kostte? Over anderhalf jaar is die nog maar de helft waard. En over vier jaar kost die nog maar een paar tientjes. Of anders gezegd: de iGadget waar je nu zo verguld mee bent, krijg je over een paar jaar gratis bij een pak cornflakes. Als je ‘m überhaupt nog wel wilt hebben (‘traag rotding’).

Moore’s law

Deze ontdekking van Gordon Moore wordt ook wel Moore’s Law genoemd, en geldt als de drijvende kracht voor all ICT-ontwikkelingen van de moderne tijd. Grote bedrijven als Apple en Microsoft baseren er hun businessplan op: nu al staan apparaten in de boeken die over een paar jaar geproduceerd zullen worden, gebaseerd op rekenkracht die er op dit moment nog niet is! Er is blinde overtuiging, bewezen overtuiging, dat die nieuwe supersnelle rekenkracht er inderdaad zal komen, net als dat ieder jaar sinds 1965 zo is gebleken.

De digitale revolutie

Moore’s Law staat aan de basis van de digitale revolutie. En het woord revolutie gebruik ik niet lichtzinnig. We bevinden ons echt middenin een heuse kentering: de tipping point van massale adoptie en toepassing is nu bereikt.

In Nederland is 97% van de bevolking aangesloten op breedband internet. Smartphones en Tablets vliegen over de toonbank. Met elkaar uploaden we 72 uur videomateriaal op YouTube, per minuut! De invloed van het digitale op mens en maatschappij zoals wij deze nu kennen is fundamenteel en allesverwoestend. We zijn altijd aan en overal connected. Het woord online verdwijnt binnenkort uit ons taalgebruik: waarom iets benoemen dat standaard zo is? Zelfs de weegschaal heeft WiFi! Maar ook openbaar vervoer, logistieke processen, medische apparatuur, onderwijs: the Internet of Things creëert een netwerk van slimme en communicerende apparaten en systemen die ons dagelijks leven sterk beïnvloeden.

Digitale techniek is niet meer weg te denken uit ons leven, en de invloed ervan – en van techniek producenten – zal almaar toenemen. We gaan naar een hypertechnische en innovatieve samenleving toe. Een grenzeloze consumptiemaatschappij. Of niet?

Gutenberg en zijn metalen drukpers

Ik spring even terug in de geschiedenis, naar 1450. Een Duitse en religieus devote smid, Johannes Gutenberg, had een droom: hij wilde sneller en goedkoper kopieën kunnen maken van de bijbel. Dat zou pas een revolutie ontketenen: het verspreiden van Gods woord onder veel grotere groepen mensen dan voorheen mogelijk was. Een kopie maken van de bijbel kon indertijd op twee manieren: netjes met de hand, letter voor letter naschrijven. Een proces van maanden, zo niet jaren. Letterlijk monnikenwerk. De andere methode was met een soort houten gravure drukpers. Iedere pagina van het boek werd in hout uitgesneden, als een soort grote stempel. Als je eenmaal van iedere pagina zo’n houten gravure had gemaakt – daar ging uiteraard heel wat tijd overheen -, kon je redelijk veel afdrukken maken. Totdat het hout door al dat persen versleten was.

Een bijbelse revolutie

Waar Gutenberg aan werkte was een drukpers met vaste metalen letters als losse onderdelen. De letters kon je eenvoudig verplaatsen en verwisselen om zo zinnen te vormen en die op papier af te drukken. Het metaal werd ook niet aangetast door de inkt en ging veel langer mee dan hout. Gutenberg perfectioneerde het systeem en wist er zijn bijbel mee af te drukken, herhaaldelijk en in groten getale. Deze ‘Gutenberg bijbel‘ veroverde Europa bij storm. Voor velen was een eigen bijbel altijd onbetaalbaar geweest: nu lag het binnen handbereik. Ja, Gutenberg ontketende een heuse revolutie. Een bijbelse revolutie.

Kritische denkers grepen hun kans

Maar dit was slechts het topje van de ijsberg. De mogelijkheid om bijbels op een efficiënte wijze af te drukken zette mensen aan het denken. Natuurlijk, we kunnen bestaande lectuur gaan verspreiden, gaan democratiseren. Maar die lectuur was beperkt (tot de bijbel en verwante religieuze teksten). Waarom creëren we niet onze eigen lectuur? Dankzij die Gutenberg drukpers is het maken van boeken immers veel eenvoudiger geworden. En zo geschiedde. De drukpers stond zo aan de basis van de Renaissance, aan het verlichte denken, het verspreiden van kennis, het standaardiseren van wetenschappelijke canons. De bijbel had steeds meer het nakijken.

Onze kenniseconomie is begonnen in 1450. De revolutie die de drukpers ontketende, veranderde alle spelregels. Geen versteviging van huidige systemen en machthebbers, maar juist een verschuiving naar diens tegenpolen. De drukpers werd een handvat voor de kritische denkers.

The people formerly known as the audience

Als we nu eens naar Moore’s Law kijken als onze hedendaagse Gutenberg drukpers. Een uitvinding die aan de basis staat van een radicale shift. Niet zozeer voor de organisaties waar die uit geboren is: huidige ICT-giganten, mediaconglomeraten of technische systemen. Maar voor het publiek dat voorheen passieve consument was. The people formerly known as the audience. Dat zijn wij, de voorheen passieve consumenten.

“The people formerly known as the audience are those who were on the receiving end of a media system that ran one way, in a broadcasting pattern, with high entry fees and a few firms competing to speak very loudly while the rest of the population listened in isolation from one another— and who today are not in a situation like that at all.

• Once they were your printing presses; now that humble device, the blog, has given the press to us. That’s why blogs have been called little First Amendment machines. They extend freedom of the press to more actors.
• Once it was your radio station, broadcasting on your frequency. Now that brilliant invention, podcasting, gives radio to us. And we have found more uses for it than you did.
• Shooting, editing and distributing video once belonged to you, Big Media. Only you could afford to reach a TV audience built in your own image. Now video is coming into the user’s hands, and audience-building by former members of the audience is alive and well on the Web.
• You were once (exclusively) the editors of the news, choosing what ran on the front page. Now we can edit the news, and our choices send items to our own front pages.
• A highly centralized media system had connected people “up” to big social agencies and centers of power but not “across” to each other. Now the horizontal flow, citizen-to-citizen, is as real and consequential as the vertical one.”

– Jay Rosen, 2006

It’s a people’s economy, stupid!

The people formerly known as the audience (TPFKATA) kijken naar Moore’s Law en zien kansen. Ze pakken de tools die gemaakt zijn om mee te consumeren en gaan ermee creëren. Eerst suffige LOLCats of dweperige filmpjes over boybands. Maar daarna hemelbestormende verhalen, kritische discussies en unieke kunst. Barack Obama kwam wederom aan de macht dankzij TPFKATA. Wikipedia bestaat dankzij TPFKATA. De Egyptische revolutie werd gedragen door TPFKATA. Wie volgt?

De rollen worden steeds weer omgedraaid

Moore’s Law heeft tot nu toe uitstekend het evangelie van de hardware industrie verkondigd: ‘Koop nu ons nóg snellere gadget en bekijk daarmee onze content.’ Maar net als met de drukpers worden de rollen steeds meer omgedraaid.

Ja, de gadgets worden sneller en geavanceerder. Maar vooral: ze worden goedkoper en toegankelijker. Mensen die niet eerder hun stem konden verheffen, hun visie konden delen, doen dat nu wel. Zo bezien staat Moore’s Law aan de basis van een nieuwe wereldorde, de power shift.

Van kenniseconomie naar een People’s Economy. De toekomst ligt open.