Technologie wikt, de mens beschikt

Van alles wordt beloofd, zeker aan het begin van een jaar. Het bedrijf dat zich voorneemt in omzet te dalen moet nog bedacht worden. Bij sommige beloftes weet je dat ze gedoemd zijn een vroege dood te sterven (Kodak: “we gaan het redden”), andere beloftes hebben langer nodig om ingehaald te worden door de waarheid. Drie daarvan: thuiswerken, de macht van systemen en het huis van de toekomst.

Dé belofte van de toekomst

Ooit was thuiswerken dé belofte van de toekomst. Een computer, een internetverbinding, een paar kuub cloud en de weg naar de gelukkige werknemer, file-arme wegen en kostenbesparing in kantoorruimte was geplaveid. In de NRC van afgelopen zaterdag haalt Evgeny Morozov ons uit de droom. Het ‘electronisch buitenhuisje‘ is een slavenhok, zo luidt de conclusie. Thuiswerkers hebben meer tijd nodig dan zou moeten, zijn dikker dan gemiddelde werknemers (zo wees een onderzoek bij verzekeraar Aetna uit), en de besparing voor het milieu staat ter discussie. Groot probleem is ook de sociale schraalheid van de relatie tussen een thuiswerker en de onderneming.

Systemen als doel, niet als middel

In de NRC van 29 december voorspelt Danny Mekić dat in 2025 steeds meer systemen worden ingezet als een doel, en niet als een middel. Sommige beroepen worden vervangen door Almachtige Systemen. Artsen en rechters moeten zich zorgen gaan maken. Als immers IBM in staat is geweest om een computer te ontwikkelen die Kasparov verslaat (Deep Blue) of een populaire quiz wint (Watson), dan doemen deze toekomstbeelden vanzelf op. En uiteindelijk zullen de systemen ons vertellen hoe wij moeten leven en onze gedachten overnemen. Zou de mens hier nog iets over te zeggen hebben?

De Nederlandse huizen van de toekomst

Wie herinnert zich nog de Nederlandse huizen van de toekomst? Er stond er een in Rosmalen (Chriet Titulaer), een in Amsterdam (Living Tomorrow), en allemaal zijn ze zo dicht als de onderhandelingsdeur van president Assad. Geen zelfbestellende ijskasten, geen wasmachines die gaan piepen bij een rode sok in de witte was en de scheerspiegel die ons het nieuws voorleest is ook niet ingeburgerd. Het kan allemaal, ze zijn er niet.

We accepteren de technologie daar waar het ons uitkomt

De technologie kan het leveren, de mens is de beoordelaar. Een transistor kan dan wel iedere anderhalf jaar in snelheid verdubbelen, het geldt niet voor de mens, zelfs niet als je hem afvult met epo of uitrust met klapschaatsen of zwemvliezen. De mens accepteert de technologie daar waar het hem uitkomt. En als het ons tegen gaat staan, of we begrijpen het domweg niet, dan treedt een evolutionaire weerstand in werking die er voor zorgt dat de technologie terug in haar experimentele hok mag. Totdat er iets geboden wordt dat dichter bij de natuurlijke habitat ligt.

Het zou me niet verbazen als ons immuunsysteem ook protesteert tegen de verslavende werking van mails, tweets, posts of likes. Die dingen moeten ons tijd opleveren, en niet tijd kosten, zo zal de geest ons via het lichaam ooit wijselijk laten weten. De technologie wikt, de mens beschikt.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.