TEDxAmsterdam: van Maasai tot slapeloosheid

Bij TED gaat alles over het delen van ideeën en inspiratie. De Amsterdamse versie van TED stond dit jaar helemaal in het teken van de ‘human nature’, met sprekers en optredens die allerlei facetten belichten: van een Masai-meisje tot een wetenschapper over slapeloosheid, van een expert in gebarentaal tot dansers en muzikanten.

Op vrijdag 30 november werd in Amsterdam alweer voor de vierde keer het event TEDxAmsterdam georganiseerd, een onafhankelijke variant van de inmiddels fameuze wereldwijde TED-events. In een serie artikelen praten we je bij over alle presentaties en bijzonderheden op het podium. In dit eerste artikel geef ik je een korte sfeerimpressie van de presentaties, zodat je de belangrijkste highlights kent en zelf kunt bepalen van welke presentaties je de TED-video’s, die binnenkort online komen, uitgebreid gaat bekijken.

Wij kunnen de wereld mooier maken

Een basisgedachte bij TED is dat de wereld maakbaar is en dat we met z’n allen een betere wereld kunnen maken. Alle ideeën die worden gedeeld, gaan dan ook op een of andere manier over het verbeteren van de wereld en het delen van verhalen die daartoe aanzetten. Het is een metathema dat de hele dag in allerlei varianten langs zal komen.

De aftrap van de Amsterdamse versie van TED wordt gedaan door Jim Stolze, die het event vier jaar geleden in Nederland startte en als z’n missie noemt om “zoveel mogelijk TED naar Nederland te brengen”. Hij memoreert de presentatie van generaal Van Uhm die vorig jaar met een geweer op het Amsterdamse podium stond en inmiddels wereldwijd door meer dan 1 miljoen mensen is bekeken.

Het liefdeshormoon

Dan is het de beurt aan Paul Zak, die vertelt over het hormoon oxytocine, die hij het ‘moral molecule‘ noemt, de bron voor liefde en sociaal gedrag. Hij vertelt dat mensen onder invloed van dit hormoon socialer gedrag vertonen en meer zorgzaam zijn. Opvallend is dat zo’n 5% van de mensen niet of slecht op het hormoon reageert, waardoor ze antisociaal gedrag laten zien. Een oorzaak daarvoor kan mishandeling of verwaarlozing in de jeugd zijn, waardoor de breincircuits die reageren op oxytocine niet meer worden gebruikt. Zak benadrukt dat het ervaren van liefde belangrijk is in sociale relaties en roept de zaal op om vooral tegen de mensen om je heen te zeggen dat je van ze houdt en dat ze belangrijk voor ze zijn.

Een baby van 6 maanden die al kan praten

Lissa Zeviar valt bij haar opkomst op het podium direct op, omdat ze al pratend met een doventolk gebaart. Ze is als horend kind opgegroeid met twee dove ouders en vertelt over het belang van gebarentaal. Ze laat zien dat baby’s al vanaf zo’n 6 maanden kunnen praten met eenvoudige gebarentaal, terwijl pratende taal pas veel later mogelijk is vanwege de complexiteit van het beheersen van de stem. Ze ziet volop mogelijkheden voor gebarentaal om onze maatschappij te verbeteren. Zo zijn gebaren handig in rumoerige ruimtes, of om over afstand of door ramen heen met elkaar te praten.

Dag voor dag overleven. En de onverwachte kracht van aanpassen.

De volgende op het toneel is Marc de Hond, die vertelt over de kracht van aanpassen. Hij begint zijn presentatie met een verwijzing naar z’n grootouders die de holocaust overleefden. Toen hij z’n grootvader ooit vroeg hoe hem dat was gelukt, vertelde hij dat ze gewoon wilden blijven leven en dat deden ze. Dag voor dag.
In 2002 sloeg het noodlot voor Marc toe. Hij verloor niet alleen z’n beide grootouders, maar raakte ook verlamd door een bloeding na een operatie aan een tumor vlak bij z’n ruggenmerg. Vanaf z’n kin was hij verlamd, maar langzaam keerde er enig gevoel terug. Met keihard trainen werkte hij aan z’n herstel, totdat hij soms zo’n tien meter kon lopen met veel moeite en hulp.

Op een dag merkte hij dat hij steeds comfortabeler was geworden in z’n rolstoel. Z’n armen en borstkas waren sterker geworden en hij kon goed manoeuvreren76fd en rijden. Tien meter lopen bleef echter nog steeds moeizaam. Hij had inmiddels een aangepast huis en aangepaste auto waarmee hij zich prima kon redden. Toen besefte hij dat hij z’n leven eigenlijk terug had, maar dat al het trainen op het lopen hem veel tijd kostte. Hij accepteerde dat hij niet meer zou lopen en begon basketbal te spelen in zijn rolstoel. Inmiddels zit hij daarmee in het nationale team en hij merkte dat hij veel respect kreeg van mensen. Niet omdat hij nu kon lopen, maar omdat hij zich had aangepast aan z’n situatie.

Dan heeft Marc de Hond een belangrijke les voor de zaal. Hij vertelt dat hij niet uniek is. Hij ziet veel mensen met een handicap die zich goed kunnen redden en zich uitstekend hebben aangepast. Hij ziet dat het geen exceptionele kracht is, de meesten van ons kunnen dit. Maar… we doen vaak pas een beroep op die kracht in noodsituaties. De Hond ziet drie dingen die nodig zijn om de kracht op te roepen: optimisme, tijd en energie om te werken, en de steun van anderen.

De Hond besluit z’n presentatie met een foto van z’n opa, die de laatste vijf jaren van z’n leven in een rolstoel doorbracht en daar veel moeite mee had. Hij stelt zich voor dat zijn opa hem nu zou zien en hem zou vragen: “Hoe doe je dat, overleven en een goed leven leiden in je rolstoel?” Hij zegt dat hij z’n opa dan zou vertellen: “Het gaat goed met me. Ik heb lol in m’n eigen doelen en gebruik m’n aanpassingsvermogen. Er zijn moeilijke momenten, maar daar deal ik mee. Dag voor dag.” Daarmee sluit hij een mooi inspirationeel verhaal af dat zeker de moeite waard is om op video zelf te bekijken.

Je stem als leugendetector

Amir Lieberman vertelt het publiek over de mogelijkheden om emoties en leugens via de stem te meten. Hij vertelt dat hij veel onderzoek heeft gedaan naar mogelijkheden om via de stem te ontdekken of mensen liegen. Steeds weer bleek dat hij niet in staat was om leugens van de waarheid te onderscheiden. Totdat hij vragen ging stellen waarbij schaamte een rol speelde. Hij ontdekte dat alleen leugens die gedaan worden met de intentie om de toekomst te veranderen meetbaar zijn. Daarbij heeft hij nu een meetsysteem ontwikkeld dat geschikt is om emoties rond de stem te analyseren. Dat zet hij rond TEDxAmsterdam in om te kijken of de emoties van goede sprekers anders zijn dan die van matige sprekers. Eerder onderzoek suggereerde al dat goede sprekers vooral hoog scoren op zelfvertrouwen, passie en emoties en relatief laag op concentratie, stress en nadenkendheid.

De cultuur van de Maasai van binnenuit veranderen

Nice Nailantei Leng’ete is als 21-jarige Maasai-dame een opvallende verschijning bij het Amsterdamse TED, maar het is direct duidelijk waarom zij spreektijd verdient. Ze vertelt over de grote veranderingen die zij van binnenuit in haar cultuur realiseert: meer spreekrecht voor vrouwen, minder huwelijken met zeer jonge bruiden en een einde aan de vrouwenbesnijdenis. In een meeslepend verhaal vertelt ze hoe ze met haar zusje verschillende keren haar huis ontvluchte om aan de besnijdenis te ontkomen. Via een training van Amref leerde ze in 2008 dat vrouwenbesnijdenis en jonge huwelijken niet nodig nodig zijn. Daarna zag ze het als haar missie om haar volk daar, van binnenuit, ook van te overtuigen. Ze vertelt hoe ze stapje voor stapje het vertrouwen won, spreektijd kreeg onder de mannen (uitzonderlijk voor een vrouw) en alternatieve rituelen voor vrouwenbesnijdenis bespreekbaar kreeg. Inmiddels zijn belangrijke issues zoals HIV en malaria ook bespreekbaar, zowel bij de vrouwen als de jonge mannen en de ouderen. Een geweldige prestatie die terecht bij TED aandacht op het podium aandacht krijgt.

Als lekker slapen niet vanzelfsprekend is

Eus van Someren, ex-gitarist van The Scene en slaaponderzoeker, laat zien dat een lekker nachtje slapen niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Met MRI-scans is inzichtelijk gemaakt dat mensen met insomnia of slapeloosheid een ander breinpatroon hebben dan mensen die wel lekker slapen. Maar dezelfde scans laten ook zien dat insomnia verschillende patronen heeft. Zo blijkt het slaappatroon van mensen met een slaapstoornis en depressie of een angststoornis weer heel anders te zijn. Hij roept de zaal daarom op om massaal mee te doen aan zijn onderzoek en die oproep herhalen we hier graag. Of je nu goed of slecht slaapt, jouw hulp is belangrijk voor de wetenschap. Je hoeft hiervoor geen geld te geven, maar alleen je informatie. Via sleepregistry.org kun je vertellen over je persoonlijkheid en slaappatroon en zo het onderzoek naar slapeloosheid helpen.

Van Someren vertelt dat in primitieve culturen mensen ‘s nachts vaak in een groep rond een vuur sliepen. Daarbij was het nodig dat mensen het vuur in de gaten hielden. Wellicht is slapeloosheid daarom belangrijk geweest in het overleven van de mensheid. Heb jij ook last van insomnia? Dan ben je wellicht een afstammeling van de nachtwakers van welleer die het vuur brandend hielden, waardoor wilde dieren wegbleven.

Meer over TEDxAmsterdam lees je in de volgende artikelen die binnenkort op Frankwatching verschijnen.