Filter
ChatGPT Verkiezingspeilingen via social media: wijsheid of self-fullfilling prophecy?
De Tweede Kamerverkiezingen zijn achter de rug en de uitslag is bekend. Tijd om de balans op te maken over de waarde van peilingen op basis van socialmedia-analyses. Zijn deze peilingen beter dan de traditionele peilingen? Wat zijn de voor- en nadelen ervan? En hoe gaan we in de toekomst meningen peilen? In dit overzichtsartikel zetten we de zaken op een rij.
Sociale media: een bron van wijsheid
Sociale media hebben een hoog ‘praatje pot’-gehalte, maar ze bevatten waardevolle informatie, die er met slimme analyses uitgehaald kan worden. De afgelopen jaren zijn daar steeds meer voorbeelden bij gekomen, zoals het vroegtijdig signaleren van de uitbraak van de Mexicaanse griep, het voorspellen van bioscoopsuccessen. Ook is er een verband gevonden tussen het verloop van de beurskoersen en Twitter-berichten.
De software die berichten (taalkundig) kan analyseren en sentimenten kan bepalen wordt steeds beter. In de toekomst zullen we op deze manier meer inzicht krijgen in ons gedrag en de invloed die dat heeft op onze gezondheid en op de omgeving waarin we ons begeven. Geen wonder dus dat deze analyses ook hun intrede hebben gedaan in de wereld van de verkiezingen.
Enkele wapenfeiten wekken hoge verwachtingen: bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 was de voorspelling van analysebureau Clipit beter dan die van de opiniepeilers. En Upstream voorspelde dit voorjaar dat Van Haersma Buma met een ruime meerderheid de lijsttrekkersverkiezingen bij het CDA zou winnen. De traditionele opiniepeilers hadden die grote overwinning niet zien aankomen. Gaat Maurice de Hond uiteindelijk zijn baan verliezen aan deze nieuwe vorm van peilen?
Voorspellen van verkiezingsuitslagen via sociale media
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van dit jaar hadden de peilingen op basis van sociale media-analyses, met name dia van BuzzPeil, een serieuze positie naast de traditionele opiniepeilingen van Maurice de Hond en Ipsos Synovate. We zagen op de avond voor de verkiezingen dat beide vormen van opiniepeilingen ongeveer dezelfde zetelverdeling voorspelden.
Ten opzichte van de uitslag waren de peilingen vrij goed te noemen, zeker wanneer rekening gehouden wordt met de onzekerheidsmarges van ongeveer 10%. De overweldigende overwinning van de VVD werd niet helemaal voorspeld (variërend van 34 tot 37 zetels, dit werd 41) en de SP werd te groot geschat (variërend van 20 tot 22 zetels, het werd 15).
Dit alles roept een aantal vragen op. Hoe werken de peilingen op basis van sociale media-analyses? Hoe kan het dat deze zo ‘goed’ voorspellen en waarom is er zoveel overeenstemming met traditionele opiniepeilingen, die op een hele andere manier tot stand komen?
Hoe werken peilingen via social media?
Bij peilingen via social media worden grote hoeveelheden sociale mediaberichten van Twitter, nieuwssites, blogs, forums en soms ook Facebook over een periode van een of meerdere dagen verzameld en geanalyseerd met behulp van intelligente software. Deze bekijkt over welke partij er gesproken wordt en met welk ‘sentiment’: positief of negatief. Populariteit en sentiment blijken het meest bepalend: hoe meer berichten een partij heeft met een positief sentiment, hoe meer zetels deze krijgt in de peiling.
Voor- en nadelen
Er zijn twee voordelen van peilingen via social media ten opzichte van traditionele opiniepeilingen:
- Ze zijn spontaan en minder sturend op wenselijke uitspraken, al zijn mensen zich er wel van bewust dat hun bericht openbaar wordt gemaakt. Met name van PVV-stemmers is bekend dat ze niet voor hun keuze durven uit te komen. Bij het stemmen kan de PVV dus hoger uitkomen (de ‘gordijnbonus’ genoemd).
- De analyse is gebaseerd op een groot aantal berichten, tien- tot honderdduizenden, in plaats van een groep van grofweg duizend vrijwillig deelnemende panelleden.
De goede uitkomsten van sociale mediapeilingen zijn opvallend want er zijn ook enkele nadelen:
We weten dat twitteraars niet representatief zijn voor de Nederlandse bevolking. Henk en Ingrid en ouderen zijn ondervertegenwoordigd. Twitteraars zijn relatief veel politiek geïnteresseerde, hoger opgeleide mannen. Dat kan verklaren waarom de opiniepeiling van Buzzpeil geen zetels voor de ouderenpartij 50Plus heeft voorspeld. De omvang van de PVV werd echter goed voorspeld (iets te hoog, binnen marges)- Er wordt voortdurend campagne gevoerd door politieke partijen, die via sociale media het debat naar kunt kant proberen te trekken en de aandacht en het sentiment voor hun partij te verbeteren.
Dit laatste levert dus ook een uitdaging op: er zou eigenlijk voor acties van politieke partijen gecorrigeerd moeten worden, net zoals traditionele opiniepeilingen kunnen corrigeren voor unieke, eenmalige uitkomsten.
- Alleen kijken naar aantallen tweets is niet genoeg (zie dit artikel waarin zetelaantallen zuiver op basis van berichten worden gegeven): campagnes van partijen beïnvloeden de aantallen. Daardoor kunnen fanatieke campagnevoerende partijen met een achterban die relatief veel op social media aanwezig, zoals D66 en GroenLinks, groter lijken dan ze in werkelijkheid worden. Dat gebeurde in Duitsland bij de Piratenpartei.
- Bepaalde uitspraken of incidenten kunnen de analyses tijdelijk verstoren, zoals bijvoorbeeld de uitspraak van de SGP Van der Staaij, die veel negatieve reacties uitlokte, en de zonnebank van Wilders, die veel ‘positieve’ sentimenten opleverde. Een beperkt deel van het berichtenverkeer over een politieke partij gaat maar over de politicus of de inhoud, het merendeel (ca. 80%) gaat over de partij zelf.
Er wordt steeds meer (wetenschappelijk) onderzoek gedaan naar het voorspellen van de verkiezingsuitslagen via social media. Daar komt een kritisch en gemengd beeld naar voren van de mogelijkheden. Zie onder andere de uitzending van Labyrint en het artikel Sociale media leveren geen extra zetels op (of lees dit meer genuanceerde artikel) en het artikel ‘Why Twitter cannot predict election results’.
Grote onzekerheden
Onzekerheidsmarges worden ook bij opiniepeilingen nauwelijks duidelijk opgegeven, maar worden geschat op 10-20%. Dit zijn al snel 15-20 zetels en dat is in het Nederlandse landschap heel veel. Bij het berekenen van de absolute zetelverdelingen lijken opiniepeilingen nog in het voordeel, omdat ze de samenstelling van hun panel goed kennen.
Tel daarbij op de vele Nederlandse politieke partijen en het grote aantal zwevende kiezers; de afgelopen verkiezingen al snel rond de 40%. Omdat er vaak maar tussen enkele partijen gezweefd wordt, wordt in sommige gevallen geprobeerd dit in opiniepeilingen mee te nemen en de ondervraagden punten te laten verdelen over meerdere partijen. Zo zou meer zekerheid over de resultaten verkregen kunnen worden.
Self-fullfilling prophecy?
Het lijkt er dus op dat peilingen op basis van social media steeds beter worden en vrij goed in staat zijn om niet alleen trends in sentimenten, maar ook uitslagen (in zetelaantallen) te voorspellen. Hoe dat kan ondanks de haken en ogen die ook de wetenschappers zien? Is het de geweldige software? Of zegt ons getwitter meer over onze voorkeuren dan we denken en is het een redelijke afspiegeling van de discussie in de bredere samenleving?
Misschien komt het wel omdat we voortdurend gevoed worden met opiniepeilingen, die worden besproken in traditionele media (radio, tv, kanten) en die beïnvloeden weer (bewust en onbewust) onze mening en hoe we er op sociale media over praten. En dat beïnvloedt op zijn beurt de traditionele opiniepeilingen. Er is dus als het ware sprake van een grote echoput.
Ieder individu zijn eigen peiling?
De tweestrijd tussen Samsom en Rutte, die door de media is gecreëerd en gevoed door peilingen en sociale media, zorgt er uiteindelijk voor dat de zwevende kiezer vanuit strategisch oogpunt kan gaan stemmen zoals de peilingen verwachten. En daarmee worden de peilingen een self-fulfilling prophecy. In sommige landen, zoals Frankrijk, is er daarom een verbod op peilingen in de laatste week of weken voor de verkiezingen. Roemer en Samson hebben hiertoe ook een oproep gedaan.
Zo’n verbod zou in een oude wereld, waarin Maurice de Hond en de zijnen de enigen waren die peilingen konden doen, nog zin hebben. Maar Facebook en Twitter kunnen niet twee weken worden stopgezet. Sociale mediaberichten zoals tweets zijn openbaar beschikbaar en ook de software om sociale media-berichten te analyseren wordt steeds breder toegankelijk. Misschien doen we over een aantal jaren allemaal onze eigen peilingen. Wat zou het effect daarvan zijn op ons kiesgedrag? Gaan we dan nog strategischer stemmen?
Over de auteurs
