Open data over zware vrachtwagens: beter voor de weg

Een vrachtwagenchauffeur werd onlangs door de politie aan de kant van de weg gezet. Een agent zag de bestuurder rijden en had een sterk vermoeden dat de vrachtwagencombinatie overbeladen was met uien. Na weging werd duidelijk dat het geheel 32% te zwaar beladen was. Dat is slecht voor de weg en levensgevaarlijk. Na het achterlaten van ruim 15 ton van de te zware lading uien kon de chauffeur zijn weg weer vervolgen en kreeg hij een stevige prent thuis gestuurd.

Overbelading

Te zware vrachtwagens rijden de wegen kapot en tegelijkertijd worden steeds duurdere wegen aangelegd om steeds zwaardere vrachtwagens aan te kunnen. Soms onnodig, omdat wegbeheerders geen feiten hebben over hoe zwaar de belasting nu echt is. Minder te zware vrachtwagens betekent minder onderhoud aan wegen. Te zwaar beladen vrachtauto’s veroorzaken jaarlijks een schadepost die oploopt tot 100 miljoen euro. Hoe pak je dat anders aan?

Het verzamelen van gegevens over het gebruik van wegen, helpt de overheid betere keuzes te maken voor aanleg en onderhoud van die wegen. Het nieuwe LogiStats platform wil de benodigde informatie verzamelen door gegevens van de overheid en transportbedrijven te koppelen en brengt daarmee de harde informatie over het gebruik van wegen in kaart.

Wegbeheerders

Gemeenten, provincies en de rijksoverheid verzamelen vandaag nog zelf allemaal informatie over het gebruik van de wegen. De wegbeheerders willen weten waar de zware vrachtauto’s rijden, hoe zwaar zijn ze geladen en hoe vaak ze er rijden. Dit is nodig om vragen te beantwoorden als: hoe snel slijt het asfalt, is de weg breed genoeg, is een reconstructie voldoende of moet er een nieuwe weg bij komen?

De provincies hebben als wegbeheerder een groot budget voor wegenonderhoud en –aanleg, maar de lokale bestuurders willen bij de besteding beter inzicht hebben in het feitelijke gebruik van de provinciale wegen. Als wegbeheerders weten hoeveel verkeer ergens rijdt, zijn beslissingen over onderhoud, reconstructie en aanleg efficiënter te nemen.

Tot nu toe komt de benodigde informatie over vrachtverkeer van de verkeer- en vervoersenquête van het CBS, van de lussen in de wegen en van toezichthouders als de politie. De overheid is er echter nog niet in geslaagd om echt betrouwbare informatie van bedrijven te krijgen over de vervoersstromen. Bedrijven zijn bang dat hun vertrouwelijke gegevens voor andere doeleinden worden gebruikt.

Innovatie in transport

Ik doe onderzoek naar transport in 2040 voor de Raad voor Leefbaarheid en Infrastructuur. Door de vergrijzing moet in 2020 tenminste hetzelfde transportwerk worden gedaan als in 2010, met een kwart minder chauffeurs. Dit vraagt om grote innovatie en productiviteitsverbeteringen in transport. Inmiddels hebben de meeste vrachtwagens een boordcomputer met connected navigation. Ondanks al die boordcomputers zie je de chauffeur aan het eind van de dag nog met een stapel papieren naar het kantoor gaan. De rittenstaten, de vervoersdocumenten en nog een hele papierwinkel. Dat is niet echt productief.

In mijn onderzoek ontmoette ik het jonge bedrijf WeegNet. Zij hebben een systeem gemaakt dat die papieren processen overbodig maakt. Zij bieden een oplossing voor real-time verspreiding en integratie van digitale weeggegevens. De gegevens van weegsystemen (en daarmee het gewicht van de vrachtwagen en de aslast) en het traject dat de vrachtwagen aflegt, worden nu ook in diezelfde boordcomputer opgeslagen. Daarmee komen de feitelijke en real-time vervoersgegevens ook in het vizier van andere gebruikers, zoals de wegbeheerders. Hoe maakt de sector die data nu ook ‘open’, zodat anderen (zoals de overheid en onderzoekers) er gebruik van kunnen maken?

Bedrijven willen weten wat er met hun individuele informatie gebeurt, met de ervaringen met TomTom nog vers in hun achterhoofd. Krijgen de toezichthouders de gegevens dan ook te zien? Gaan de gegevens naar de concurrenten? Aan het delen van informatie als ‘open data’ zijn veel voorwaarden verbonden. De eerste stap, het inzichtelijk maken van die data, wordt nu gezet.

Open data

Voor het verzamelen en verwerken van de gegevens heeft WeegNet met ondersteuning van de Provincie Brabant een platform onder de naam LogiStats (logistiek en statistiek) opgericht. Hier moeten gegevens van overheid, onderzoekers en bedrijven in één open systeem terecht komen. De vervoersdata worden gebundeld en geanonimiseerd, zodat individuele bedrijfsgegevens niet te herleiden zijn.

De open data moeten een compleet beeld leveren van het wegvervoer, zodat wegbeheerders (en onderzoekers) beter onderbouwde beslissingen kunnen nemen over de infrastructuur. Dat scheelt de overheid geld bij onderhoud en aanleg, maar het is ook voor de bedrijven goed. Er is minder oponthoud door onderhoud. Op termijn kunnen transporteurs hun distributienetwerken onderling vergelijken. Dan is de vraag hoe door logistieke samenwerking synergie, en daarmee minder kilometers, is te behalen?

Op dit moment wordt er in Brabant een haalbaarheidsstudie uitgevoerd.