Social media in het basisonderwijs: spanningsveld met interne weerstand

Dat sociale media hip & happening zijn, is alom bekend. We zagen het al aankomen voordat het zover was. Het onderwijs echter loopt niet zo heel vlot mee. Ook dat is niet echt #brekend nieuws. Maar vanzelfsprekend pleit dan ons niet vrij van het helpen doorontwikkelen van het onderwijs, op alle niveaus. Want sociale media kunnen van enorme toegevoegde waarde zijn in het onderwijs. Sterker: ze zouden er onlosmakelijk mee verbonden moeten zijn.

In het kader van onderwijs organiseerde Social Media Club Amsterdam woensdag 15 februari (in het Lloyd Hotel, een plaats met een bijzondere historie) een themameeting met als centrale vraag: ‘Hoe kunnen basisscholen en universiteiten social media onderdeel maken van het lesprogramma of curriculum?’

Het belang van sociale media in het primair onderwijs

De eerste inhoudelijke sessie (over sociale media in het primair onderwijs) werd verzorgd door Sanne Kuyt, educatief medewerker in het Creative Learning Lab van WAAG Society (en voormalig docent in het basisonderwijs). Hij ontwikkelt digitaal workshopmateriaal voor basisscholen en adviseert organisaties over toepassing van sociale media. Hij verplaatste zich in de rol van bestuurder van een basisschool en schetste een beeld van hoe sociale media in zijn ogen ingevoerd zouden moeten worden. Wat ik aansprekend (en herkenbaar) vond in zijn verhaal, was dat hij ook benadrukte dat jonge leerlingen vaak beter weten dan docenten hoe online tools werken.

Het aandachtspunt hierbij is dat de docent in zijn rol bepaalde kaders aan zou moeten geven, zodat leerlingen niet in het leerproces gaan ‘zwabberen’. Voor de duidelijkheid: kaders in de zin van ‘koers in de ontwikkeling van jongeren brengen, het begeleiden door slimme, online instrumenten verrijkte lessen aan te bieden en hen te adviseren wat wel en niet online over zichzelf te delen’. En dus niet kaders in de zin van ‘beperkingen opleggen en sociale media verbieden’ (met andere  woorden “Lever Nu Die Smartphone In!”).

Omdat docenten doorgaans (mooie, sprankelende uitzonderingen daargelaten) achterlopen op dit gebied en het soms verbieden (echt!), zijn ze niet in staat die kaders te bieden. Sanne stelt dat docenten verplicht zijn zichzelf bij te spijkeren op dit gebied, omdat ze anders hun rol van docent niet goed kunnen vervullen. Ik ben het daar sterk mee eens. Hij geeft aan dat, als je jongeren niet begeleidt en koerst in het gebruik van sociale media, ze gemakkelijk ‘afzakken’, vaak door peer pressure. Het is dan ook moeilijk om het goede gedrag dan te herpakken. Eeuwig zonde.

Immersive learning

Sanne is een voorstander van ‘immersive learning’: het onderdompelen in een onderwerp en er alle bronnen bij halen zodat kinderen goed leren. Zo nam hij ooit in zijn klas een lipdub op om leerlingen de werkelijke kracht van sociale media te tonen. Hij besloot de clip te seeden via Twitter, en het bezoekersaantal (bijna 50.000) groeide enorm.

Ook ontwikkelde Sanne blogs voor de verschillende klassen. De geijkte briefjes voor ouders bleken ineens niet meer nodig. In 2007 ontwikkelde ik ook blogs voor groepen in de buitenschoolse opvang (hobbyproject). Een extra voordeel van die blogs was dat het positieve sociale gevolgen had; de leerlingen in de buitenschoolse opvang kregen er een sterkere band mee met hun reguliere klasgenoten en docenten; ze deelden meer van hun kennis en dagelijkse ervaringen. Het gaat dus (gelukkig) niet alléén om ‘kennisdeling’ en ‘leren’; ook sociale ontwikkeling kan een impuls krijgen. Sanne werkte ook met leerlingen aan wikiwerkstukken, waarbij zij elkaar corrigeerden zonder daarvoor aangespoord te hoeven worden. Mijn mening: mediawijsheid zou vanaf het begin van het basisonderwijs een vast onderdeel moeten zijn van de manier waarop lessen gegeven worden, de manier waarop leerlingen onderwijs ontvangen en waarop zij online delen.

Hard roepen richting ouders en kids

Het credo van Sanne: herhalen en hard roepen richting ouders en kinderen, omdat docenten het doorgaans niet doen. Het doet me meteen denken aan het al bijna klassieke voorbeeld van het smartboard in de klas, dat als whiteboard wordt gebruikt. Sanne stelt dat je ‘niet aan een dood paard moet trekken’ als je docenten probeert te ‘bekeren’. Met andere woorden: als een collega-docent absoluut niets met sociale media wil en er weerstand tegen blijft bieden, stopt het op een gegeven moment.

Eerlijk gezegd ben ik het daar dan weer níet mee eens. Weerstand is volstrekt niet interessant, maar ís er wel. Je zou methodes moeten toepassen om docenten structureel te confronteren met sociale media voor het gebruik in lessen en voor tijdbesparend gebruik voor de docent zelf. De sleutel voor de integratie van sociale media lijkt vooralsnog te liggen in het ‘van binnenuit blijven aanreiken’. Aanvankelijk wellicht door een externe professional, die een beeld schetst van de mogelijkheden (immers: vreemde ogen dwingen) en succesvolle voorbeelden toont met concrete tips & trucs, en vervolgens een interne ambassadeur (een enthousiaste docent) die intern, voor collega’s, workshops verzorgt over de toepassing in lessen. Het uitgangspunt zou dan in eerste instantie moeten zijn: ‘what’s in it for them’.

Tijdbesparing en lastenverlichting

Als je een docent ontlast van enkele enorme taken door het aanreiken van handige, tijdbesparende tools, wordt het draagvlak om deze ook voor het onderwijs te gebruiken snel groter. Dan komt ook het belang voor leerlingen boven water. Als het vanuit de school toch grassrootsgewijs wordt ingezet komt de animo wel. Daar sloot Sannes verhaal dan weer naadloos op aan: hij gaf veel praktische handreikingen hiervoor. Zo noemde hij o.a. het in onderwijsland bekende Yurls, tools als Animoto en Google Docs, de lessen van de Khan Academy, WikiKids en de mer à boire aan links op de blog Free Technology for Teachers. Natuurlijk gaat het niet primair om de tools, maar toch kunnen deze sleutels zijn om het kennisniveau en de onderlinge verbondenheid te vergroten. Sannes directe benadering vind ik ontwapenend, omdat het aansluit op de belevingswereld van leerlingen.

Enkele van Sannes ideeën voor de inzet van social media

• Doe ‘ns gek, geef de Foursquare-mayor van de school 20% korting op de ouderbijdrage
• Schrijf een ouderenquête uit op Twitter
• Maak YouTubekanalen met instructieclips door kids en standaardiseer zo kennis en informatie
• Gebruik klassenblogs
• Stimuleer ouderparticipatie via sociale media
• Motiveer kinderen via sociale platforms
• Inventariseer successtory’s om het proces in te richten
• Profileer je school sterker via online platforms

In a nutshell: ik kende de inhoud van de presentatie al door mijn eigen achtergrond, maar ik vond het een boeiend verhaal voor velen, door een bevlogen professional met ervaring in het veld.

Dit zijn de sheets van @SanneKuyt:

Ook benieuwd naar de tweede inhoudelijke sessie over sociale media in het wetenschappelijk onderwijs, verzorgd door Prof. Dr. Wolter Mooi – Department of Pathology VUMC? Die volgt begin volgende week!

Ken jij nog inspirerende voorbeelden van de inzet van social media in het basisschoolonderwijs? Deel ze dan zeker in een reactie!