Social in de middeleeuwen

Met alle aandacht voor social media zou je haast denken dat ‘social’ een nieuw fenomeen is. Niets is minder waar. Tot en met de 15e eeuw was de meeste communicatie ‘social’. Tót de boekdrukkunst werd uitgevonden. Social media zijn in feite een terugkeer naar het verleden.

Om de bovenstaande stelling in context te plaatsen, moeten we eerst bepalen wat social media zijn. Als hoofdkenmerken noemt Wikipedia interactie en dialoog. Er is dus sprake van wederkerigheid in de communicatie. Oftewel, tweerichtingsverkeer.

Monnikenwerk

Met dit in het achterhoofd kun je concluderen dat in het verre verleden bijna alle communicatie ‘sociaal’ was. Om met elkaar te communiceren, was fysieke nabijheid een must. In gesprekken en door het vertellen van verhalen wisselden mensen kennis, informatie en emoties uit. Met de komst van het geschreven woord ontstond ook een vorm van communicatie waarbij sprake kon zijn van eenrichtingsverkeer. Een ontwikkeling die door de uitvinding van de boekdrukkunst een flinke impuls kreeg. Voor die tijd was het reproduceren van boeken letterlijk en figuurlijk monnikenwerk. Van een gemiddeld boek waren er dan ook niet meer dan enkele honderden exemplaren in omloop. Toen tijdens de middeleeuwen het drukken van boeken mogelijk werd, werd het eerste “massa” medium geboren. Ik schrijf het met enige terughoudendheid, want het duurde nog lang voordat boeken voor de massa beschikbaar kwamen. Maar de techniek was er.

Vervolgens gingen er eeuwen overheen totdat de andere massamedia werden uitgevonden. Denk aan radio, film en televisie. Maar bijvoorbeeld ook de grammofoonplaat, uitgevonden door Emile Berliner. Het internet was in de beginjaren ook een medium dat vooral communicatie in één richting faciliteerde. Wat al deze media met elkaar gemeen hebben, is dat er geen sprake is/was van interactie en dialoog: de kenmerken van social media.

In zekere zin keren we dus terug naar de 15e eeuw, toen direct contact tussen mensen de norm was. Het tijdperk van de massamedia is een korte onderbreking in duizenden jaren menselijke geschiedenis, waarbij altijd sprake is geweest van wederkerigheid in het contact. Social media stellen ons nog beter in staat te doen wat onze verre voorvaderen deden: met elkaar praten en samenwerken. Met als grote verschil dat we dat nu plaats- en tijdsonafhankelijk kunnen doen. De goede oude tijd is terug, maar dan met een upgrade.