TEDxAmsterdam: Humanoids, Twin Towers & de wetenschap van angst

In dit volgende deel van de verslagen over TEDxAmsterdam komen menselijk ogende robots, vistas vanaf grote hoogte die te zien zijn vanaf de grond, en de wortels van angst aan bod. Hoe reageren mensen op robots die lijken op een mens? Wat voor kunst maakt een kunstenaar uit Middelburg voor de locatie van de voormalige Twin Towers? En hoe gaan we om met angst?

Henrik Scharfe: een menselijke robot

Henrik Scharfe heeft een avatar, oftwel humanoid, ofwel android (ofwel ‘Geminoid DK‘ zoals Scharfe hem zelf noemt) op het podium om zijn spreekbeurt voor hem te doen (zie afbeelding): een pop die zijn mond beweegt op het ritme van Henrik zelf.

Mensen die zo’n Geminoid ontmoeten staan verbaasd. Ze krijgen in hun hersenen een ‘blended presence‘ van de combinatie robot en mens. Veel mensen spreken dan ook in termen van science fiction en Terminator-films. Soms beginnen mensen over politiek of religie als ze de humanoid ontmoeten, en soms reageren ze heel persoonlijk. Het hele spectrum van erg menselijk tot erg technisch komt voorbij als er met zo’n android ‘contact’ gemaakt wordt.

De menselijke vorm van de Geminoid zorgt er voor dat mensen bijvoorbeeld een biertje voor de android neerzetten. Al was het maar om te kijken wat er zou gebeuren! Toen Geminoid DK in een etalage stond, zagen mensen het vooral als een machine. Als er kinderen aanwezig zijn, komt er een meer spontane reactie, hoewel kinderen problemen hebben om het te bevatten. Ze zien een mens, maar iets klopt er niet, en dat begrijpen ze niet. Kinderen gaan al snel spelletjes spelen, zoals de android opdracht geven om te gaan slapen en wakker te worden. Dan is het speelgoed geworden en voelt het ‘veilig’ voor de kinderen.

Halverwege zijn verhaal blijkt de robot overigens toch niet helemaal meer te werken zoals was gedacht.

Robots are cool, stay in school!

Henrik heeft zelf ook gesprekken met zijn android. Over of je liever een robot hebt die je aan kan zetten of een die je uit kan zetten. Het (grappige) antwoord: “Dat ligt aan het geslacht”.

Voor de kids geldt bij ontmoetingen met de android dus vooral “Robots are cool, stay in school”, maar voor volwassenen overheerst “stay wherever you are”! De essentie van het verhaal van Scharfe is dat er wel degelijk gereageerd wordt op een robot – als die op een mens lijkt. Het is ook bijzonder knap om te zien hoe de robot subtiele oog- en mondbewegingen kan maken, hoewel hij verder nauwelijks beweegt, zo zittend in een stoel.

William Verstraeten: uitzicht – maar vanaf de grond

William Verstraeten is een kunstenaar uit Middelburg, een vlak stuk land waar het hoogste punt een schoorsteen van een kolencentrale is van 600 feet. Hij maakte een panoramafoto die hij in een ‘dome’ verwerkte, die hij het “Igirama” noemde. De koepelconstructie waar je in gaat staan bevat de foto van het uitzicht, maar je kijkt naar beneden in een spiegel en hebt zo de sensatie van een uitzicht vanuit hoogte.

Bij het zoeken naar interessantere onderwerpen dan de kolencentrale kwam Verstraeten uit bij het uitzicht van het panorama deck van de New York Twin Towers die sinds 9-11 niet meer bestaan. In de ondergrondse verdiepingen van het nieuwe gebouw komt te staan op de plek van de Twin Towers, komt dit nieuwe igirama. Het geeft een uitzicht alsof je op de oude Twin Towers staat. Indrukwekkend!

Diederik Jekel: de wetenschap van de angst

Wetenschapsjournalist Diederik Jekel sprak over wat er gevaarlijk is aan angst – en hoe angst eigenlijk ontstaat. Ten eerste: angst is heel nuttig, het kan je leven redden (als je bijvoorbeeld een leeuw tegenkomt). Maar hoewel je niet onder een bus wilt komen, kijk je toch niet altijd goed uit. Misschien komt dat doordat de kans dat je onder een bus komt, soms erg klein is.

Toch is het vreemd dat men bang was voor het ontstaan van een zwart gat bij de ingebruikname van de deeltjesversneller in Cern in Zwitserland. Of dat men bang is voor kernrampen. Want is dat een terechte angst? Zijn we bang voor het afval dat overblijft voor onze kinderen? Wind- en zonne-energie zijn er nog niet voldoende, kolencentrales geven CO2 en er sterven mensen in mijnen en van fijnstof. Kortom er kleven risico’s aan elke vorm van energie!

Ook nanotechnologie heeft alles in zich om niet-risico-gebaseerde discussies op te wekken (=rationeel) maar op angst gebaseerde discussies. En dat is een groot verschil volgens Jekel.

De oplossing ligt in de vraag wat nu precies de onderdelen zijn van het onderwerp waar we bang voor zijn. Die moeten we benoemen. Het heeft geen zin om alleen maar “wees maar niet bang” te zeggen…

Foto’s: Maurice Mikkers en Jan Jaap Heine via Flickr TEDxAmsterdam. Lees ook de andere verslagen van TEDxAmsterdam 2011.