Persvrijheid in Nederland: ‘freedom of press’ in FOPzone

Brenno de Winter geeft Frankwatching z’n laatste scoop. De prominente journalist komt met FOPzone. FOP staat voor freedom of press, dus persvrijheid. Een FOPzone is een plaats waar vrijheid van expressie geldt en waar je toch gehinderd wordt. Een vreemde kwestie, vindt Brenno. Vrijheid van expressie is het recht van iedere burger. Natuurlijk hebben journalisten er vaker direct mee te maken in hun werk. Een gesprek tussen Frankwatching en Brenno over persvrijheid en vrijheid van expressie van individuen anno 2011.

FOPzone, wat is dat precies?

“Een FOPzone is een plek waar ieder individu vrijheid van expressie heeft en iedereen zich op persvrijheid kan beroepen. En ondanks dat het een openbare plek is, wordt die vrijheid alsnog verstoord. Dit kan niet. Te raar voor woorden.”

Geef eens voorbeelden van dergelijke FOPzones

“Vanuit het perspectief van een individu kan het een burger zijn die op de Dam in Amsterdam staat en gewoon een foto wil maken, om vervolgens te horen dat hij de foto moet wissen. Vanuit het perspectief van de journalist gaat het om plaatsen waar er gefilmd of gefotografeerd mag worden, maar waarbij de journalist toch moet vertrekken en zijn werk niet kan uitvoeren. Een aantal voorbeelden.”

“Mijn cameracrew en stagiair gingen op pad om bij het Atrium in de Gemeente Den Haag te gaan filmen. Zij werden belaagd door de beveiliging. Resultaat? Camera’s werden gesloopt, dreigementen, de stagiair werd afgeknepen en de politie werd erbij gehaald. Onbeschoft. Het is prima als ze mij gaan benaderen, maar van stagiaires blijf je af. Punt uit. Een ander voorbeeld is dat wij op het stoepje voor Trans Link Systems in Amersfoort aan het filmen waren en ook daar gedoe kregen. Inmiddels heb ik een dreigbrief van Kennedy Van der Laan, het advocatenkantoor van Trans Link Systems ontvangen.'”[Zie ook GeenStijl. – red.]

“Het idee begon te ontstaan toen ik in 2007 ben aangehouden op het station van Utrecht voor het nemen van een foto. Dat kon niet en sloeg nergens op, maar het gebeurde wel. Natuurlijk eindigde dat met een schadevergoeding en excuses, maar de politie had zich er gewoon niet mee moeten bemoeien. Het wordt zo onmogelijk om je werk te doen als journalist.”

Van stagiaires blijf je af. Punt uit.

Wat ga je hiermee doen?

“Ik heb een hoop beeldmateriaal waar ik een collage van FOPzones van ga maken. FOPzone bied ik IDFA aan. Verder leent het materiaal zich prima voor tv-programma’s, GeenStijl of dat soort publicaties. Er zit zeer geestig materiaal tussen. Natuurlijk wordt FOPzone een interactief platform op internet waar mensen voorbeelden van FOPzones kunnen doorgeven. Mijn doel is om mensen bewust te maken van wat er gebeurt, dat de overheid persvrijheid en vrijheid van expressie in de weg staat. Anno 2011 hoort het bij onze beschaving en je zou denken dat we er geen omkijken meer naar zouden moeten hebben. Helaas is het niet zo vanzelfsprekend als men denkt. De signalen die ik opvang, verontrusten mij. Je wilt niet dat we over 10 jaar zo’n 50 jaar terug in de tijd schieten.”

Hoe zit dat dan met de overheid?

“Het is niet goed geregeld allemaal. Het rijk bewaart onze persoonsgegevens en als je om opheldering vraagt, krijg je geen informatie. Persoonsgegevens moeten niet alleen fysiek beschikbaar zijn, maar ook digitaal. Vanuit FOPzone willen we dat er wat aan gedaan wordt en dat er huisregels ontstaan waarin er geen geweld tegen journalisten wordt gebruikt door mensen die er staan voor beveiliging, dat spullen niet gemolesteerd worden etc. Dit behoort niet tot hun taken. Nieuwsgaring moet mogelijk zijn en niet gehinderd worden door de overheid. In openbare ruimtes moet meer kunnen. En dreigen? Dat heeft al helemaal geen zin. Stoppen dus. FOPzone wil ik aan de politiek voorleggen om op die manier voor de Nederlandse burgerrechten en journalistiek op te komen.”

Hoe lang ben je nog aan het filmen voor FOPzone?

“Ik ben nog zeker 2 maanden bezig. Natuurlijk speel ik in op situaties en experimenteer ik door bijvoorbeeld niet met1 camera aan te komen, maar met meerdere camera’s. Natuurlijk hebben we nog meer plannen om vervelende zaken bloot te leggen, maar dat wordt leuk om in de documentaire te zien en is nu wat vroeg om te roepen. Ook kijk ik naar persvrijheid in het buitenland, hoe andere landen naar Nederland kijken wat dat betreft en hoe ver dat van de werkelijkheid afstaat.”

Vergeleken met de rest van de westerse wereld: staan wij er goed voor met onze persvrijheid en vrijheid van expressie, anno 2011?

“Natuurlijk beschikken we in Nederland over die vrijheid en zijn we geen land als Wit-Rusland, maar die komt langzaam maar zeker wel in het geding. We willen in Nederland niet die richting afglijden waarbij journalisten ineens vermoord worden, verdwijnen, in de cel terecht komen voor nieuwsgaring en bedreigd worden. Dat laatste lijkt steeds normaler te worden. Ook schuilt alles tegenwoordig achter een voorlichter. Persvrijheid en vrijheid van expressie zijn fundamentele rechten waar we dankbaar voor moeten zijn.”

Persvrijheid en vrijheid van expressie zijn fundamentele rechten waar we dankbaar voor moeten zijn.

Er is ook iets te zeggen voor mensen die niet zonder toestemming gefilmd willen worden. Hoe kijk je daar tegenaan?

“Dat gaat om individuen. Dat is een ander verhaal. Als ik bijvoorbeeld vanuit Trans Link Systems naar de zaak kijk, dan snap ik niet zo goed waar zij mee bezig zijn. Het is toch niet goed voor hun PR?”

Kunnen de media wel gecontroleerd worden?

In Donner’s speech op 3 mei, Dag van de Persvrijheid, stelde hij de vraag wie de media eigenlijk controleert. Sommige journalisten misbruiken de persvrijheid, passen geen journalistieke regels toe zoals ‘hoor en wederhoor’ en brengen gekleurd nieuws uit, zonder dat het duidelijk wordt ondergebracht onder de noemer ‘opinie’. Kunnen de media wel gecontroleerd worden?

“Natuurlijk. Wij hebben in dit land controlemechanismes zoals de Raad voor Journalistiek en rechtspraak. Vergeet ook zeker niet de kracht van de nieuwe media zoals Twitter, kritiek op redacties en toezicht vanuit andere media. Verder is regulatie of censuur een kansloze missie.”

Waar komt de angst van die bewakers dan vandaan?

“Onwetendheid. Kijk, er is nog een verschil tussen de journalist en het individu. De journalist wordt de beperking opgelegd om zijn vak uit te oefenen. Het individu wordt een beperking opgelegd om kennis te nemen van de wereld, hoe zaken verlopen en wat men kan zien in zaken die ze aangaan. Persvrijheid heeft een klap gekregen. De overheid wordt niet graag gevolgd, want de bewering is dat het teveel werk is om verantwoording af te leggen. De kloof tussen de burger en de overheid wordt door deze manier van handelen alleen maar groter. Donner wil ervoor zorgen dat inzage niet mogelijk is en de overheid minder controleerbaar wordt. Om het contrast duidelijker neer te zetten: ieder mailtje van de Noorse overheid kan worden opgevraagd.”

Ieder mailtje van de Noorse overheid kan worden opgevraagd.

Leg dat eens uit?

“Archieven zijn slecht geregeld en steeds minder toegankelijk. Donner ontkent dat die toegang tot persvrijheid hoort, terwijl het door het Europese Hof in artikel 10, verdrag van de rechten van de mens wordt vastgesteld. Hij hoort dus beter te weten.”

Zijn we in Nederland bang om verhalen uit te brengen?

“Soms. Voor klokkenluiders is het slecht geregeld. Je kunt mensen niet onder druk zetten en ik ben al helemaal niet bang om aan de noodrem te trekken. In Nederland wordt algauw ontkend dat het om een klokkenluider gaat. Denk maar aan Ad Bos. Uitgangspunten moeten beter worden beschermd. Nu is het risico te groot om als klokkenluider aan de bel te trekken. Klokkenluiders moeten hun uitgangspunten kunnen vermelden zonder dat zij hun baan verliezen.”

Brenno, je staat bekend om je journalistieke drive. Word je weleens weerhouden door iets?

“Niet vaak. Dit is wat ik doe. Ik ben 39, heb geen gezin en houd van Nederland. We leven in een geweldig land. Opkomen voor rechtvaardigheid geeft mij genoegdoening.”

Je had ook nog iets te zeggen tegen de bewaking, politie en spoorwegpolitie. Ga je gang.

“Ga wat beters doen zoals echte boeven vangen en denk zelfstandig na. Bewaker, kam je haren. Je ziet er best leuk uit op video. Het hoort erbij. Dat is beschaving. Gecontroleerd worden is niks engs als je het daglicht kunt verdragen. En burgers? Individuen kunnen zelfkritisch zijn.”