Jongeren & social media: see me, comment me, befriend me!

Als je een beetje ‘rondsurft’ op Sociale Netwerk Sites (SNSs) valt er bij de adolescente gebruikers 1 ding heel erg op: there is love everywhere! Smileys, hartjes, liefdesbetuigingen: jongeren schromen niet om elkaar online eens flink te prijzen, zowel op elkaars profiel als op elkaars (vaak sexy of stoere) profielfoto’s. But is it love? Of is het ‘slechts’ een proces van geven, krijgen en vragen van bevestiging?

Dat was een van de vragen die ertoe hebben geleid dat ik het gebruik van SNSs door jongeren eens wat meer onder de loep wilde nemen. SNSs zijn tenslotte in korte tijd uitgegroeid tot een van de meest populaire activiteiten op het internet, en in het bijzonder onder adolescenten: wereldwijd is 73% van de jongeren lid van minstens 1 SNS.

SNSs en de aantrekkingskracht op jongeren

Het is niet voor niets dat SNSs zo populair zijn onder jongeren. Adolescenten vinden het belangrijk om ‘ergens bij te horen’ en om geaccepteerd te worden en willen daarom graag een goede indruk maken op hun omgeving. Het gebruik van SNSs komt hier goed bij van pas, omdat deze het voor jongeren mogelijk maken om zichzelf op een bepaalde manier naar de buitenwereld te profileren. Een SNS-profiel kan namelijk geheel worden aangepast naar de wensen van de gebruiker. Jongeren kunnen bijvoorbeeld zelf een aantal foto’s zichtbaar maken op hun profiel waarmee ze denken een goede indruk te maken.

Daarnaast hebben SNSs nog meer aspecten die aansluiten bij de behoeften van adolescenten. Zo bieden ze verschillende functies om contacten op de site te onderhouden: SNSs maken het mogelijk voor adolescenten om continu met elkaar in contact te blijven. Ook zijn acceptatie door leeftijdsgenootjes en het geven van onderlinge feedback op elkaar (het geven en krijgen van commentaar op het profiel en de profielfoto) beide belangrijke kenmerken. Door al deze (voor jongeren) belangrijke facetten van SNSs is het waarschijnlijk dat het gebruik hiervan invloed kan hebben op het sociale zelfvertrouwen en het welzijn van adolescenten. Of dit ook daadwerkelijk zo is, heb ik recentelijk onderzocht in mijn afstudeeronderzoek.

Onderzoek

In navolging van Valkenburg, Peter en Schouten (2006) heb ik onderzoek gedaan naar de invloed van SNSs op het zelfvertrouwen van jongeren. Hiervoor heb ik een onderzoeksmodel uitgewerkt met daarin de belangrijkste factoren van SNSs en de psychologische factoren ‘zelfvertrouwen’ en ‘welzijn’.

Om de verschillende factoren te meten en de verbanden in dit model te toetsen is een online vragenlijst afgenomen bij jongeren tussen de 12 en 19 jaar oud die lid waren van de SNS ‘Hyves’. Het doel van het onderzoek was om te achterhalen hoe vaak en wat voor soort reacties jongeren krijgen op hun profiel en profielfoto en wat het gebruik van deze sites betekent voor hun zelfvertrouwen en gevoel van tevredenheid.

Positive comments please

Uit de resultaten van het onderzoek bleek dat jongeren op een SNS onderling inderdaad erg complimenteus zijn. 94,9% van de jongeren gaf aan dat de toon van de reacties op hun profiel ‘altijd’ of ‘bijna altijd’ positief was. Voor de profielfoto waren de reacties zelfs nog iets positiever: 96,6% van de jongeren kreeg ‘altijd’ of ‘bijna altijd’ positieve reacties. Maar hebben jongeren die veel positieve reacties krijgen ook meer zelfvertrouwen? Dat antwoord is ‘ja’: hoe meer positieve feedback jongeren op hun profiel(foto) kregen, hoe meer zelfvertrouwen ze hadden. Jongeren die voornamelijk positieve reacties krijgen, vertonen dus relatief veel zelfvertrouwen en gevoel van tevredenheid.

Door het krijgen en uitlokken van feedback krijgen jongeren een duidelijk beeld van zichzelf en weten zij hoe ze hun online presentatie moeten aanpassen om zo positief mogelijk commentaar te krijgen. Doordat jongeren positief geëvalueerd worden door anderen op de SNS, gaan ze ook zichzelf positiever evalueren en krijgen ze dus meer zelfvertrouwen. Dit leidt ertoe dat het gebruik van SNSs voor verreweg de meeste jongeren, goed is voor het zelfvertrouwen.

Geen kwantiteit maar kwaliteit

In tegenstelling tot de toon van de reacties, bleek dat het aantal vrienden of reacties op een SNS bij jongeren geen enkele rol speelde als het gaat om zelfvertrouwen. Iemand met veel vrienden op de site kon bijvoorbeeld net zoveel zelfvertrouwen hebben als iemand met weinig vrienden en dat gold ook voor het aantal reacties. De toon was het enige dat telde! En die moet zo positief mogelijk zijn.

Zie mij!

Ook kwamen uit dit onderzoek interessante resultaten die duidden op de belangrijkheid van de profielfoto. Uit onderzoek van Christofides, Muise en Dasmarais (2009) kwam eerder al naar voren dat jongeren het plaatsen van foto’s op het profiel een van de belangrijkste aspecten van SNSs vinden. Ook bleek uit dat onderzoek dat mensen die populair gevonden willen worden de profielfoto zichtbaar maken voor een groot publiek, zodat iedereen erop kan reageren.

Dit is helemaal in lijn met wat in dit onderzoek ook werd gevonden, namelijk dat de profielfoto een grote rol te speelt als het gaat om het maken van vrienden op de site. Jongeren die veel reacties krijgen op hun profielfoto hebben meer vrienden op de SNS dan jongeren die weinig reacties krijgen op hun profielfoto.

Dit is te verklaren doordat jongeren met veel reacties hun profielfoto weten te perfectioneren ten gevolge van de feedback van anderen, waardoor deze aantrekkelijker wordt. Ze passen bijvoorbeeld hun poses aan (sexy/stoer) of gebruiken Photoshop om ‘zo goed mogelijk’ voor de dag te komen. Hierdoor krijgen ze zowel van onbekenden als bekenden veel reacties en worden nieuwe vrienden op de site gemaakt.

Celebrity-cultuur

Jong (2011) noemde onlangs in een artikel adolescenten van nu: “het product van de internetrevolutie en de celebrity-cultuur’’; “ik ben in beeld, dus ik besta.” Zij stelt dat jongeren een feilloos gevoel hebben voor persoonlijke “branding”, oftewel: hoe zij zichzelf, via SNSs, op de beste manier aan de buitenwereld kunnen tonen en dat foto’s hierbij een grote rol spelen. Dit lijkt, getuige de resultaten van mijn onderzoek, inderdaad het geval te zijn. Ook Astrid Poot van (jongeren)marketing en communicatiebureau ‘IJsfontein’ schreef naar aanleiding van mijn onderzoek een interessant artikel waarbij zij inzoomde op de beeldgerichtheid van jongeren van nu.

Zelfvertrouwen van wie?

Maar doordat jongeren hun voorkomen op SNSs aanpassen, zou je je kunnen afvragen in hoeverre ze zich echt persoonlijk aangesproken voelen door alle positieve feedback. De positieve reacties zijn tenslotte op bewerkte of geposeerde foto’s van zichzelf. Toch lijkt dit voor het zelfvertrouwen niet uit te maken. Uit eerder onderzoek van Stichting Mijn Kind Online bleek bijvoorbeeld dat jongeren die hun foto’s bewerken een beter zelfbeeld hebben.

Het bewustzijn dat jongeren ten opzichte van de media hebben, zorgt er waarschijnlijk voor dat zij het online ‘verbeteren’ van zichzelf gerechtvaardigd vinden, omdat ze dezelfde technieken gebruiken die ook in de media (tijdschriften e.d.) toegepast worden. Daarom ervaren zij positieve commentaren op bewerkte versies van zichzelf vermoedelijk nog steeds als positieve feedback op het zelf. Deze positieve feedback heeft daarom een positieve invloed op het zelfvertrouwen.

Dus echt of niet echt, uiteindelijk lijkt het er om te gaan of en in hoeverre je je online zelfpresentatie ‘onder de knie’ hebt. Als dat zo is, bereid je dan voor op massale online vleierijen, waardoor je jezelf misschien ook wel een klein beetje een celeb gaat voelen…