“Zachtaardige boekenwereld komt in aanraking met meedogenloze IT-wereld”

Yvette Cramer, uitgever en eigenaar van Uitgeverij Totemboek, ziet de zachte boekenwereld hard in aanraking komen met de meedogenloze IT-wereld en vindt dat er te overdreven over e-bookpiraterij wordt gedaan. Vandaag haar verhaal in deel 8 van de 10-delige reeks ‘State of Print‘, waarin uitgevers van boeken, kranten en tijdschriften vertellen hoe zij digitale ontwikkelingen beleven.

Huidige situatie

Waar staat jouw uitgeverij nu?

“Wij zitten in de luwte, omdat wij als uitgever klein zijn en omdat we vooral adviserend en faciliterend zijn als uitgeefpartner. Wij geven op bescheiden schaal boeken uit, meestal kleine producties voor niche-markten, en zitten daarom niet in het oog van de orkaan. Dit is een fijne positie, omdat wij kunnen meekijken en toch deelnemen zonder in de schijnwerpers te staan. Wij volgen de ontwikkelingen rondom e-books, luisterboeken maar ook rond nieuwe druktechnieken. Voor ons is het tevens belangrijk om nieuwe internetontwikkelingen in de gaten te houden en te bekijken wat wij hier als uitgever mee kunnen.

Ook het luisterboek is een interessante markt, die nog steeds groeit. Het luisterboek werpt voor een deel dezelfde vragen op voor een uitgever als e-books: is het een afgeleide vorm van de tekstversie of een aparte nieuwe uitgave? Hoe kun je optimaal profiteren van de kracht van de drager of het medium? Komen er authentieke, autonome luisterboeken of e-books? In de e-book-discussie is de tekstversie nog leidend, maar dit gaat wel veranderen.”

De uitgeefmarkt

Merken jullie dat de uitgeefmarkt verandert?

“Aan de ene kant zie je dat de uitgeefmarkt gewoon doorgaat zoals altijd, maar we merken wel dat boekhandels het moeilijker vinden keuzes te maken in het groter wordende aanbod. Boekhandels zijn over het algemeen behoudend in hun aankoopbeleid, zij durven niet gemakkelijk titels van nieuwe auteurs of van nieuwe, kleine, uitgevers in te kopen. Dat is vervelend voor ons, ook voor alle andere kleinere uitgevers. Zeker in het begin werden wij nog al eens genegeerd door grote boekhandels. Bij kleine, avontuurlijk ingestelde boekhandels was dat trouwens anders. Wij kregen de boodschap dat wij maar moesten terugkomen wanneer wij een grotere uitgever waren geworden.

Een enkele keer krijgen wij deze reactie nog, maar wij merken dat we tegenwoordig in de boekenwereld serieuzer worden genomen. We lopen alweer een tijdje in het wereldje rond en hebben onze credits verdiend. De boekhandels zien dat onze boeken kwalitatief goed zijn. Als kleine uitgever kost het veel energie en inzet om in het netwerk te worden opgenomen van boekhandels en inkopers. We hebben daarom veel aan de Vrije Uitgevers. Dat is een cluster van kleine uitgevers die als koepel onder meer aanbiedingen doet naar boekinkopers en ook alternatieve afzet- en distributiekanalen onderzoekt.

Boekhandels zitten ook in een lastig parket. Er zijn duidelijke verschuivingen waarneembaar in bestaande structuren. De economie is niet florissant, er verschijnen veel titels en de boekverkoopomzet blijft gelijk of daalt licht. Daardoor gaan boekhandels veiligere keuzes maken. Ze richten zich alleen op goed verkopende titels en bekende auteurs. Dan blijft er weinig ruimte over voor andere uitgaves, nieuw talent krijgt nagenoeg geen kans. Dit maakt kleine uitgevers zoals wij trouwens wel creatief en dwingt ons om onze boeken via andere kanalen te verkopen. Daarin hebben we inmiddels een goed netwerk opgebouwd. In het durven aangaan van nieuwe initiatieven, daar liggen natuurlijk ook kansen voor boekhandels.”

Invloed van Amerikaanse partijen

De Apples, Googles en Amazons van deze wereld: bedreiging of kans?

“Ik volg via Flipboard op de iPad een selectie uitgevers. Flipboard is voor mij het alternatief van Boekblad. De iPad is een geweldig apparaat, je kunt er van alles op doen, spelletjes spelen, je bankzaken regelen, je mail lezen, de krant erop lezen en bovendien e-books lezen. Het nadeel van e-reader- en tabletfabrikanten is, dat zij nog te veel hun eigen markt claimen, denk aan Amazon met de Kindle en Apple met de iBookstore. Het is nu niet mogelijk om bepaalde boeken via Amazon te kopen door hun restricties.

Dit vind ik een groot gevaar voor de e-bookmarkt. Amazon beperkt op die manier toegang tot informatie, terwijl informatie vrij toegankelijk moet zijn. Voor Nederlandse uitgevers is het lastig om zaken te doen met partijen als Amazon en Apple. Zij zijn nagenoeg onbereikbaar en stellen allemaal hun eigen – liefst exclusieve – voorwaarden. Neem Google Books. Aanvankelijk leek ons dat een mooi initiatief, boeken ontsluiten voor een mondiaal publiek. Maar Google ontpopte zich al snel tot een partij die de eisen stelt. En dan blijkt het ineens heel moeilijk om met hen te communiceren als individuele partij.

De vraag is natuurlijk wat Google gaat doen met al die boeken uit de hele wereld die ze inscannen of in de database zetten. Als kleine uitgever kunnen we geen vuist maken. De uitgeverswereld zou zich eigenlijk moeten organiseren om de plannen in de gaten te houden en om als volwaardige partij met Google om de tafel te zitten, zoals in Frankrijk is gebeurd. Hier heeft Google uiteindelijk goede afspraken gemaakt met Hachette.”

Innovatie

Hoe belangrijk is innovatie voor een uitgever?

“Het boekenvak bestaat in zekere zin uit mensen die onbevangen naar de wereld kijken. Een zachtaardige wereld die nu in aanraking komt met de meedogenloze en commerciële IT-wereld van e-bookreaders en tablets. Het is natuurlijk heel fijn dat de boekenwereld niet die hardheid kent, die wel nagenoeg in alle andere sectoren zit. Aan de andere kant kun je je afvragen of deze houding niet leidt tot relatieve onervarenheid om te kunnen omgaan met vernieuwing en digitalisering.

De twee werelden zullen op afzienbare termijn met elkaar moeten samenwerken. Dan zal de onschuld in de boekenwereld toch een beetje verdwijnen. Innovatie houd je namelijk niet tegen. Zo zorgde de komst van de paperback in de jaren ’60 ook voor opschudding in het boekenvak. Wil een uitgever niet innoveren of zich aanpassen aan de huidige tijd, dan zal deze uitgever de consequenties zelf ervaren. Dit zag je een aantal jaar geleden in het tijdschriftenlandschap. Een aantal tijdschriftuitgevers bleef vasthouden aan hun businessmodel, wat ervoor zorgde dat er veel titels anno 2010 simpelweg niet meer zijn of nichetitels zijn geworden.

Het is zaak om als uitgever op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen. Er wordt nu een druk uitgeoefend op uitgevers om zo snel mogelijk met e-books te komen, waarvan ik mij afvraag of er niet een commerciële gedachte achter zit. De producenten van e-readers en tablets voeren deze druk op door hun eigen draai aan de berichtgeving rondom e-books te geven. Iedereen die meedoet met e-books is een held en uitgevers die wat behoudender zijn, zijn verliezers, zo lijkt het. Dat versplintert jammer genoeg de boekenmarkt. De berichtgeving over e-books nadert bijna het hypemoment. Voor grotere uitgevers is het vaak een hobbel dat zij door de interne organisatie of door afspraken langzamer nieuwe projecten kunnen starten.

Als kleine organisatie heb je korte lijnen, en kun je sneller wat uitproberen. Daarnaast moeten we niet vergeten dat we te maken hebben met allerlei verschillende uitgevers. Sommige uitgevers houden vast aan hun vijftig jaar oude businessmodel. Andere uitgevers omarmen nieuwe ontwikkelingen snel en bekijken wat deze ontwikkelingen voor hen kan betekenen. Wij geven nu een aantal e-books uit, vooral om uit te vinden hoe het proces nu daadwerkelijk in elkaar steekt. Wij willen onze auteurs en opdrachtgevers antwoord kunnen geven wanneer de vraag om e-books komt. Wij sluiten als uitgever niets uit. Papier is één manier om informatie en verhalen over te dragen, maar er is veel meer mogelijk.”

E-books

Wat is jouw mening over het e-book zoals we het nu kennen?

“We zitten nu helemaal aan het begin van deze ontwikkeling. Het is nu nog erg moeizaam om een e-book aan te schaffen. Dit zal wel makkelijker worden, maar dit heeft tijd nodig. Ook het maken van een e-book in epub-formaat is lastig, het is momenteel nog pionieren. De prijzen vind ik een lastig punt. Het idee dat een e-book goedkoper moet zijn dan de ‘papieren’ uitgave, gaat ervan uit dat een e-book geen authentieke uitgave is, maar een afgeleide. Uitspraken over dat e-books goedkoper moeten, mogen wat mij betreft wel iets gematigder. Mijn inziens gaan lezers niet ineens meer e-books kopen, als de prijs gehalveerd wordt.

Als lezers een bepaald e-book willen hebben, dan zijn zij er ook toe bereid om hier voor te betalen. De vergelijking met muziek gaat niet helemaal op, een liedje voor een euro is niet te vergelijken met een e-book. Wanneer een volledig album wordt gekocht van een bepaalde artiest, is de prijs nagenoeg gelijk aan de prijs van een e-book. Aan games, films en software die gedownload worden, hangen ook reële prijskaartjes. De BTW op e-books is belachelijk hoog, het e-book is immers gewoon cultuurgoed. Het wordt nu gezien als een digitaal bestand, dat is vreemd. Het gaat toch om dezelfde inhoud. Zodra die op een usb-stick staat, is het ineens een fysiek boek, dat is natuurlijk waanzin.

Opmerkelijk vond ik de oproep van Bol.com dat er te weinig aanbod van e-books is. Zij vragen ondertussen wel een hoge inkoopkorting op e-books waarover niet te onderhandelen valt. Niet alle uitgevers zijn bereid om daarin mee te gaan. Dan heb je als uitgever nog te maken met het Centraal Boekhuis dat ook een bepaald percentage van de e-bookdistributie vraagt. Dat is een gezonde economische houding, maar daardoor ontstaat lang niet voor alle uitgevers een kostendekkend plaatje voor de exploitatie van e-books. Ongeveer de helft van de verkoopprijs van e-books zijn distributiekosten, van de andere helft moeten de kosten en de royalty’s voor de auteur betaald worden.

Wat dit punt betreft zal er nog veel gaan schuiven, verwacht ik. Het argument dat alle kosten al eens zijn gemaakt, gaat dus alleen op voor bestaande, reeds uitgebrachte boeken, niet voor nieuwe titels waarvoor je het e-book als extra of als belangrijkste verschijningsvorm kiest. In dat geval heb gewoon te maken met gangbare kosten voor de productie, redactie, vormgeving en fotografie, en die gaan niet omlaag.”

Rel rondom het e-book

“Een paar weken geleden brak er een relletje uit tussen uitgevers. Een uitgever wilde de titels die niet als e-book zouden uitkomen bij een andere uitgever gaan uitbrengen als e-book onder eigen vlag. Daarover ontstond nogal wat rumoer en verontwaardiging, terwijl dit in het geval van luisterboeken al lang gebeurt. Voor luisterboeken kun je als auteur gewoon de rechten kopen bij uitgevers, als zij er niets mee van plan zijn. Een onderwerp dat ook vaak genoemd wordt als bedreiging voor e-books is het gevaar op piraterij.

De ophef daarover is overdreven, het zal niet lukken om e-books 100% te beschermen. Dat kan ook niet met een papieren boek. Trouwens, wat moet een piraat met 2000 illegale titels? Dan gaat het toch meer om het bezitten van de e-books, dan dat uitgevers hierdoor inkomsten mislopen. DRM is een verschrikkelijk obstakel voor consumenten die een e-book kopen. Het is hinderlijk, onvriendelijk en beschermt uiteindelijk ook niet tegen illegaal kopiëren. We zullen naar een systeem moeten dat vooral laagdrempelig en gemakkelijk is om e-books aan te schaffen.”

Het volledige interview zal na de reeks ‘State of Print‘ in een gratis e-book gepubliceerd worden en hier op Frankwatching verschijnen.

Volgende week deel 9: CEO Sanoma Digital, Joris van Heukelom.