“Digitalisering is de grootste revolutie sinds de boekdrukkunst”

Vandaag deel 2 van de 10-delige reeks ‘State of Print‘, waarin uitgevers van boeken, kranten en tijdschriften vertellen hoe zij digitale ontwikkelingen beleven. Ricardo Eshuis, uitgever en ontwikkelaar van leermiddelen in doorlopende leerlijnen voor vmbo-mbo-hbo bij Uitgeverij Edu’Actief, stelt dat door digitalisering veel gaat veranderen in uitgeefland, waarbij iedere uitgeverij zijn vak opnieuw moeten uitvinden. Het is de grootste revolutie sinds de boekdrukkunst.

Huidige situatie

Kun je de fase benoemen waarin de uitgeverij zich bevindt?

“Wij zijn volop bezig met het inventariseren van keuzemogelijkheden in een markt bestaande uit een aantal opleidingssegmenten, zoals MBO, VMBO, HAVO, HBO. Wat zijn de ontwikkelingen en wat wil onze markt? Wat voor keuzes worden daar gemaakt? Het zijn allemaal segmenten met een eigen doelgroep, een eigen dynamiek. Het is de kunst om daar overeenkomsten in te vinden. Behalve dat in ieder segment de docent bepaalt waarmee ze willen werken,wordt weinig rekening gehouden met wat studenten of leerlingen willen. Deze verschillen en overeenkomsten maken het voor ons als uitgever erg lastig.”

Digitale ontwikkelingen

Wat zal de toekomst brengen voor jullie uitgeverij?

“Onderwijs moet op maat gemaakt worden, dat is de toekomst. En wie kan dat nu beter bepalen dan de docent? Wij zorgen er als uitgeverij voor dat alles is afgedekt, wij leveren alles aan, de scholen kunnen het materiaal dan op de leerlingen afstemmen. Wij worden een soort makelaar in rechten, want wij moeten ook bemiddelen met onze auteurs. We worden daarnaast een soort kennismakelaar door kennis op maat te leveren. De tijd is aangebroken dat het ‘en en’ is: en print en digitaal.

De verhouding tussen fysiek en digitaal is nu 80/20, maar ik voorzie dit de komende 5 jaar naar een verhouding van 60/40 gaan. Voor de periode daarna vind ik het lastig om in te schatten. Het onderwijs gaat enorm veranderen, we gaan een grote uitstroom van docenten krijgen in verband met de vergrijzing, plus de studenten worden veeleisender. Het louter educatieve uitgeven zal worden losgelaten, want het zal in de toekomst ook gaan voorkomen dat wij gaan leveren aan de geïnteresseerde consument.”

Gratis schoolboeken

Ben je hier voor- of tegenstander van?

“Gratis schoolboeken zijn een doodzonde voor de educatieve markt! Gratis zijn ze overigens niet, want er wordt nog steeds voor betaald. Het is een tegemoetkoming in de kosten, vanuit het idee dat de beslisser betaald. Niemand heeft baat bij gratis schoolboeken. Voor de educatieve uitgevers gaat de prikkel weg om te innoveren, er is immers geen geld meer voor. Er is te weinig compensatie voor uitgevers om nieuw leermateriaal te ontwikkelen als scholen hiervoor niet willen en kunnen betalen. De leerling schiet er ook niets meer op, want die krijgt straks hergebruikte schoolboeken.”

De markt

Hoe kijk jij op dit moment naar de uitgeefmarkt?

“De uitgeefmarkt is niet één markt, er zitten verschillen in. De consument is steeds kritischer en heeft maling aan de problemen zoals die op het gebied van auteursrecht. In ons segment is auteursrecht makkelijker te flexibiliseren en toegankelijker. Auteurs stellen zich dienstbaar op richting onderwijs. Dat is ons voordeel. Bij een literaire uitgever zit dit anders, auteurs hebben daar een andere rol. Daar draait het echt om de naam. Als die auteur geen e-book wil, gebeurt het ook niet. Als bij ons een auteur bij ons geen e-book wil, zoeken wij een andere auteur. Dit is een kwestie van opvoeden, dit kan ook in de literaire markt. Het is raar dat bijvoorbeeld een Kluun bepaalt hoe het boek eruit komt te zien, de uitgever is toch de uitvoerende?

Als uitgeverijen het niet zien zitten met e-books, moeten ze het niet doen. Je kunt mij echter niet wijsmaken dat iedere klant van die uitgeverij dan ook niet zit te wachten op e-books. Hoe kunnen deze uitgeverijen dit zo stellig zeggen? Kennen zij iedere klant van hen? Voor de algemene of literaire uitgeverijen wordt het een zaak van het fysieke boek blijven aanbieden én het digitale boek gaan aanbieden. Doe je het niet, dan zoekt de consument het elders. Als uitgeverijen willen blijven wachten op het moment dat het e-book daadwerkelijk doorbreekt, dan zijn ze al te laat. Dan moeten ze ineens het businessmodel en verdienmodel naar die markt gaan veranderen. Ze weten dat die vraag er gaat komen, waarom dan nu geen actie ondernemen? Andere uitgeverijen doen het wel.

Er gaat veel veranderen in uitgeefland, de auteurswetgeving gaat veranderen en dat zal behoorlijke impact hebben. De branche gaat dan op de schop. Iedere uitgeverij zal zijn vak opnieuw moeten uitvinden. Het is de grootste revolutie sinds de boekdrukkunst. De term uitgeverij zal ook gaan verdwijnen, er zullen uitgeverijen gaan omvallen. Degenen die niet willen meegaan, kunnen straks de investering niet meer opbrengen en zullen gaan omvallen. De markt die het eerste in problemen komt is de kleine educatieve uitgever. Zij kunnen niet meer op tegen de veranderende markt. Dit geldt ook voor boekhandels, de meeste educatieve boekhandels bestaan al niet meer.”

E-books

Zoals we het e-book nu kennen, is dat compleet?

“Ik wil begin 2011 met ons eerste echte e-book komen, met embedded video et cetera. Het e-book biedt heel veel kansen, wij zijn druk bezig om het product e-book te ontwikkelen. We richten ons als eerste op het HBO-onderwijs. In het VMBO en MBO zijn ze daar gewoon nog niet klaar voor. Het gebruik van de iPad of wat voor device dan ook in het onderwijs, daar geloof ik erg in. Wij moeten gevalideerde kennis aanbieden voor de groep die digitaal wil gaan leren.

Het e-book is een vorm, misschien komt er wel een database met content, het moet wel gevalideerd zijn om de kwaliteit te waarborgen. Het huidige e-book – de tekstversie – vind ik te eenzijdig. De ontwikkeling van embedded video is voor ons een enorme kans, zeker op het gebied van leren. Leerlingen lezen niet als je hen iets visueel kunt duidelijk maken: het gaat om het doel wat je bij die leerling wilt bereiken. Het moet gaan draaien om het prikkelen van de verschillende zintuigen. Wij willen dan ook niet de standaard e-books met alleen tekst gaan aanbieden.”

Beveiliging e-books (DRM)

Ben je voor- of tegenstander van beveiliging op e-books?

“Op onze e-books, al dan niet met die embedded video’s, moet in iedere geval geen DRM zitten, zoals wij DRM nu kennen. Als je zorgt voor de toegevoegde waarde van de e-books, bijvoorbeeld met embedded video’s, dan heb je helemaal geen DRM nodig. Alles is te kraken, dat is het risico dat je als uitgever loopt. Het wordt lastig als jouw content op internet komt te staan, dat besef ik goed. Ik geloof in beveiliging, maar dan meer de Social DRM. Ik vind wel dat de content beveiligd moet worden. Volgens de auteurswet draagt een auteur het exploitatierecht aan ons (de uitgever) over, daar ontkom je niet aan. Een fysiek boek is toch ook niet te beveiligen tegen kopiëren? Waarom zou ik onze klanten, de studenten, gaan pesten met dat soort beperkingen?”

E-bookpiraterij

Wordt piraterij op e-books overschat of onderschat?

“Ik denk dat piraterij op dit moment – gezien de huidige auteurswet – goed wordt ingeschat. Er loopt waarschijnlijk nu een aantal partijen geld mis, omdat hun content waar auteursrecht op zit op internet rondslingert. Ik denk zelfs dat het misschien wel onderschat wordt, het zou nog harder aangepakt moeten worden. Gezien de huidige wetgeving begrijp ik hoe Stichting Brein zich opstelt. Ik kan mij voorstellen dat zij met richtlijnen komen voor uitgevers om piraterij te voorkomen. Of het handig is en of het wat oplevert, vraag ik mij af: je gaat piraterij in de hand werken.”

Prijs e-books

Wat is een goede prijs voor een e-book?

“Ik vind het heel lastig om te bepalen wat nu een goede prijs voor het e-book is. In ons segment, als het gaat om gevalideerde content met een didactische schil eromheen, moet je denken aan de helft van de prijs van het fysieke boek. Ik vind het onzin dat de huidige e-bookprijs gebaseerd is op 80% van het fysieke boek. Dit komt puur voort uit angst, dit is niet willen accepteren dat de consument voor het e-book zou kunnen kiezen.

Het is gewoon tegenwerken, wat uitgevers doen. Zij kijken naar hun netto-omzet, die moet zo hoog mogelijk zijn. Ik daag ze uit om eens anders te kijken, kijk eens als uitgever naar je rendement. Als dat intact blijft, maar je hebt als uitgeverij een lage netto-omzet, dan kost dat misschien een paar koppen. Een e-bookprijs van 50% van de prijs voor het fysieke boek heeft als consequentie dat je waarschijnlijk de uitgeverij kunt gaan halveren, als het e-book goed gaat verkopen. Dat betekent minder loonkosten, minder personeelsgedoe, alleen maar voordelen dus. Het is nu voornamelijk de roep van de voorlopers, de early adopters die betere e-books willen, beter gebruik, betere faciliteiten. De groep die er nog niets mee heeft, snap ik ook.

Het is nu nog een kleine groep die ermee bezig is, maar de consumentenwens gaat wijzigen. Dat is ook logisch, de overgang is onvermijdelijk. De snelheid van de markt gaat net zo snel als de gemene deler wil dat het gaat, daar zitten de voorlopers en afremmers bij in. De snelheid gaat precies goed nu, het geeft ons tijd om ons voor te bereiden, zonder onze core-business te verwaarlozen.”

Het volledige interview zal na de reeks ‘State of Print‘ in een gratis e-book gepubliceerd worden en hier op Frankwatching verschijnen.

Volgende week deel 3: “Het is zorgwekkend dat een aantal uitgeverijen en boekhandels failliet zijn gegaan.”