Europese Commissie: Innovation Union noodzakelijk voor betere economie

Afgelopen woensdag kwam er een duidelijke boodschap van de Europese Commissie: innovatie is voor Europa van levensbelang om, nu we langzaam uit de crisis komen, te voorkomen dat onze economieën verschrompelen en talent en ideeën onbenut raken. We moeten Europa omvormen tot een Innovation Union om de grootste maatschappelijke uitdagingen, onder andere klimaatverandering, gezond leven en een vergrijzende bevolking, aan te pakken. Zijn dit grote, loze woorden of zit er meer achter?

Het is een noodgeval

Euro-sceptici zullen de tekst wegzetten als weer een kansloze poging van Europa om innovatiever te worden, met een referentie naar bijvoorbeeld de Lissabon Strategie, die ‘ook al zo’n zeperd is’.

Als je praat over een innovation emergency, een innovatie noodtoestand in goed Nederlands, dan wil je inderdaad een signaal afgeven. We spreken niet van een innovatie-uitdaging, maar van een noodtoestand. Zo’n geval  waarbij politie en brandweer met sirenes en zwaailichten zouden uitrukken. Het klinkt als grote woorden maar ze worden gebruikt om de noodzaak aan te geven.

Daar moet een reden voor zijn. Die is er ook. Aan de ene kant zijn er uitdagingen die landen alleen niet, of moeilijk kunnen oplossen, zoals klimaatverandering. Daarnaast hebben wij veel minder een innovatiecultuur, zoals bijvoorbeeld de Verenigde Staten en dan zijn er nog China en India die ‘eraan komen’. We willen als Europa onze positie behouden en met onze positie banen creëren, duurzame groei realiseren en ons leven verbeteren. Research & Development en Innovatie zijn de sleutel daartoe.

De VS is trouwens wel aardig om te noemen, die hebben een innovation deficit, een innovatietekort. Recent is door Obama het initiatief ‘Educate to innovate‘ gestart als onderdeel van de Race To The Top. Ook de VS kijkt naar haar eigen innovatief vermogen en heeft besloten om dat te versterken om, net zoals Europa, te proberen meer wetenschappers en onderzoekers op te leiden. Zitten we nu allemaal naar elkaar te kijken?

Stilstand is achteruitgang

Als je aan een race meedoet, dan moet je rennen. Zeker in een globale race wil niemand opzettelijk achterblijven. De voorgestelde Innovation Union is ambitieus en complex. Dat is trouwens niet vreemd, gezien het feit dat de Europese Unie een lappendeken is van 27 lidstaten, met eigen belangen, wetten, taal enzovoort. Een collega van me vergeleek het met kikkers in een kruiwagen. Heb je ze er eindelijk allemaal in, springen ze er direct weer uit.

Maar is er een alternatief? Weinig mensen zullen zeggen dat we beter af zijn door niets te doen of terug te gaan naar vroeger, toen alles overzichtelijker was. Zelf denk ik dat niets doen geen optie is. Is de Innovation Union de magische formule die Europa tot een top economie gaat maken? Nee, het is een niet magische formule. Mogelijk wel een werkende, maar daarbij moeten alle partijen water bij de wijn doen. Trouwens, de landen moeten in december tijdens de European Council nog hun commitment uitspreken voor deze voorstellen.

Maar ik loop vooruit op de zaak, want wat is die Innovation Union nou eigenlijk?

Hoofdpunten van de Innovation Union

De documenten die beschikbaar zijn bij de EC lezen niet echt als een spannend jongensboek. Toch staan er wel een aantal belangrijke zaken in. Ik beperkt me tot de hoofdlijnen.

De 10 hoofdelementen zijn:

1. Europese Innovatie Partnerships, waarbij stakeholders samenwerken (pan-Europees, publiek en privaat) aan maatschappelijke uitdagingen waarin Europa wereldleider kan worden.
2. Er komt een pilot Europees Innovatie Partnership op het gebied van gezond en actief leven begin 2011. De doelstelling is om het aantal jaren dat we gezond leven met 2e jaar te verlengen in 2020.
3. De voortgang van de Innovation Union wordt gemeten in een Innovation Union Scorebord (met een apart scorebord voor universiteiten).
4. Toegang tot finance wordt verbeterd (bijvoorbeeld het vergroten van de Risk Sharing Finance Facility voor erg risicovolle investering).
5. Bestaande onderzoeksinitiatieven worden verbeterd, zoals de European Research Area. Meer samenhang, minder bureaucratie.
6. Er komt een groot onderzoeksprogramma naar de publieke sector en sociale innovatie in 2011. Innovatie wordt iets van alle mensen.
7. Overheden gaan in toenemende mate innovatief aanbesteden, wat een markt van minimaal 10 miljard moet betekenen per jaar.
8. Standaardisatietrajecten worden verkort om in lijn te lopen met de steeds korter wordende innovatiecyclus.
9. Modernisering op het vlak van Europees Intellectueel Eigendom, bijvoorbeeld een Europees patent en een kennismarkt voor patenten en licensering.
10. Review en update van de structurele onderzoeksfondsen om meer opbrengsten (innovatie) hieruit te halen.

En nu concreet?

Als je de aanbevelingen en de onderliggende documenten leest, komt het beeld naar voren dat een aantal bottlenecks in Europa inzake innovatie aangepakt gaan worden. De toegang tot financiering is, zo hoor je in de markt, een probleem voor veel bedrijven. Ook zaken als bureaucratie en administratieve last staan op het lijstje.

De keuze voor een European Innovation Partnership is een experiment, de pilot op het gebied van ‘gezond en actief leven’ zal aantonen of het werkt. Aan de ene kant lijkt het besturingsmodel dat wordt voorgesteld (een stuurgroep bestaande uit eurocommissarissen, ministers en topvertegenwoordigers uit bedrijfsleven en universiteit) een recept voor veel praten en weinig doen. Aan de andere kant kan het zijn dat deze groep wel invloed kan hebben daar waar dat nodig is. Alle stakeholders moeten trouwens investeren in dit partnership.

De pilot zal begin 2011 starten, de keuze voor gezond en actief leven is gemaakt op het feit dat dit in toenemende mate een (kostbare) uitdaging gaat worden voor Europa. Eind van dit jaar zal de commissie de criteria voor het toekomstige partnership bepalen, die allemaal een maatschappelijke component gaan krijgen.

Wat een uitdaging is, is het verhogen van de bestedingen voor R&D en Innovatie. We hebben net het concept-regeringsakkoord gezien, in hoeverre strookt dit met het verhogen van de uitgaven? Bilaterale gesprekken worden gehouden met de lidstaten (besluit European Council juni 2010) om een ambitieus maar realistisch plan op te leveren voor de nationale targets. Ik ben benieuwd hoe dit gaat uitwerken met ons nieuwe kabinet.

Het behouden van de beste onderzoekers voor Europa is ook een kernpunt, tevens het aantrekken van toptalent uit het buitenland. Onderzoekers moeten makkelijker kunnen wisselen van werkomgeving in Europa. Een ander belangrijk punt is een gender balance in onderzoek: meer vrouwen in de wetenschap.

Focus en samenwerking tussen nieuwe en bestaande initiatieven, programma’s en instituten in en buiten Europa moet zorgen voor gedeelde infrastructuren (in verband met kosten), minder duplicatie van onderzoek en een  betere afstemming met het volgende 8e kaderprogramma (de programmatische onderzoeksagenda voor na 2013). Het is met name in dit stuk van het voorstel dat de acroniemen als EIT, ESFRI, ERA en ERC je om de oren vliegen.

Veel financiers zijn huiverig om in te stappen in erg risicovolle investeringen. De Shared Risk Finance Facility, waar de EC/EIB in investeren, heeft het mogelijk gemaakt dat meer bedrijven financiering konden krijgen. Deze faciliteit zal worden vergroot.

Dan blijven er nog een aantal punten over, bijvoorbeeld één Europees patent in plaats van 27 aparte patenten in alle talen. Het verkorten van standaardisatietrajecten om in lijn te komen met de kortere innovatiecyclus. Ik kan zo nog wel een tijd doorgaan, maar dan wordt dit artikel langer en minder leesbaar. Liefhebbers van detailinformatie kunnen op de site van de EC een aantal documenten vinden.

Klinkt het complex?

Ja, en dat is het ook. Maar als je het goed bekijkt, is de Innovation Union eigenlijk een programma om innovatie makkelijker te maken, meer partijen te laten innoveren en te richten op het oplossen van maatschappelijke problemen. Het resultaat moet een sterker Europa zijn, waarin meer banen worden gecreëerd en het beter leven is in een duurzame maatschappij.

De Innovation Union is een ambitieus programma met een hoge mate van complexiteit. Er zijn veel stakeholders, in veel landen, met veel belangen. Dit levert veel discussie op. Alleen al het Europese patent (wat niet in alle Europese talen moet worden beschreven)  wordt al jaren tegengehouden door Italië en Spanje. Zij willen dat het ook in hun taal wordt beschreven. Hoe los je dat op?

Zo zitten de plannen voor de Innovation Union vol met uitdagingen. Sommige groter dan andere. De noodzaak is duidelijk en het resultaat zal de som zijn van gezond verstand, goede compromissen en enorme inspanning. De eerste resultaten zullen uit de pilot ‘gezond en actief leven’ komen. Ik ben benieuwd hoe het gaat lopen.