U kijkt zo lief

Na afloop wordt me eens te meer duidelijk dat het een goed idee was om een politiek debat te houden in een theaterzaal, een zaal die zich ook uitstekend leent voor het circus, of het nu het kerstcircus of het Cirque Stiletto van Ellen ten Damme is. We hebben het over theater Carré en het lijsttrekkersdebat van afgelopen woensdag.

Een debat tussen politieke lijsttrekkers is theater en circus tegelijk.

De acteurs studeren ieder hun eigen rol in, zonder dat iemand weet hoe het stuk er uit zal zien. Dat doet er ook niet toe, want er is geen plot, geen spanningsboog, er hoeven geen dialogen te worden gerepeteerd. De vorm komt in de buurt van het improvisatietoneel. De vloer op. Als de spelers opkomen wordt er geklapt, er worden handjes geschud, ook veel schouderklopjes. Er is één vrouw en er zijn zeven mannen. Het zijn de acht gezworenen, en ze gaan staan in een rechthoek. De dompteur leest een opdracht voor en hij heeft een vinger en een stopwatch.

Iedere speler streeft ernaar om een paar van zijn ingestudeerde zinnen uit te spreken. Pechtold noemt de rijke tijden waarbij ‘de economie over de drempels heen klotste’. Roemer introduceert ‘maakpunten’ als het antoniem van ‘breekpunten’, Cohen roept een getal en het blijkt het goede getal (250 miljoen) op het juiste moment te zijn. Hij is zelf verbaasd. De zaal applaudisseert.

Na iedere scène is er een pauze van tien minuten en mogen de acteurs even rondlopen. De een praat wat met de ander, de ander praat wat met de een. Overal drentelen de fotografen om het informele overleg vast te leggen. Wilders is alleen en duikt het zwarte gat van de coulissen in.
Dan gaat het stuk weer door.

De eenzaamste van allen is uiteindelijk de demissionaire premier. Hij heeft haast, spreekt snel, zijn uiterste houdbaarheidsdatum zit hem op de hielen. Meteen in de eerste scène probeert hij zijn plankenkoortsende collega Cohen van de wijs te brengen. Hij heeft een trucje voorbereid, haalt twee a4-tjes van het script van Cohen (het programma van de PvdA, door Rutte ‘draaiboek’ genoemd) uit zijn binnenzak en meent hem op een tekstfout te betrappen. De dompteur grijpt in en kladscht met zijn zweep. Balkenende moet terug in zijn kooi.

Aan het slot van het stuk gebeurt iets dramatisch. Als een passerende vragenstelster een hem onwelgevallige vraag blijft herhalen heeft Balkenende geen ingestudeerde zinnen meer over. Zijn tekst is op. Hij kan niets anders zeggen dan ‘U kijkt zo lief’.
Het is de ontsnappingsclausule van de geblokkeerde, uitgespeelde acteur.

‘U kijkt zo lief’.

Ze kijkt niet eens lief, weet hij. Maar dat geeft niet. De feiten mogen een uitspraak nooit in de weg staan, het is een verworven waarde in het politieke improvisatietoneel.

‘U kijk zo lief’. De zaal boeoet en de speler bloost. Doek.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.