Het digitale dominostenen effect

Gisterenavond stortte de Dow Jones in. Binnen no-time verloor de beurs meer dan 1000 punten. Een verlies van bijna 10 procent. Blinde paniek. Was het een reactie op de protesten in Griekenland, was men bang voor het instorten van de economieën van Spanje, Portugal, Italië en Ierland, of was het een menselijke fout?

Techcrunch wist te melden dat diverse financiële websites het niet bij konden benen. Google Finance vertoonde voortdurende de volgende foutmelding: “Please try again in 30 seconds”. Yahoo Finance was volledig down. En Twitter, de realtime nieuwsverstrekker pur sang toonde oude informatie. Volgens de tweeps was de Dow Jones 400 punten in de min, terwijl in werkelijkheid de beurs al 1000 punten was gedaald.

Men denkt nu dat een handelaar van de Citigroup bank een typefout heeft gemaakt met het schrijven van een verkooporder voor aandelen in Proctor & Gamble. In plaats van 1 miljoen aandelen had hij 1 miljard aandelen ingevuld: “a trader entered a ‘b’ for billion instead of an ‘m’ for million in a trade“.

Zowel de computers als de mensen lieten de Dow Jones gisteren in de steek. De juiste informatie was voorhanden, maar raakte ondergedompeld in de continue stroom van oude informatie. Realtime was niet snel genoeg. Mensen en computer creëerden zelf een schijnwerkelijkheid. Een self-fulfilling prophecy als het ware. Of zoals de Amerikaanse socioloog William Isaac Thomas (1863 – 1947) het zo mooi verwoorde: “If men define situations as real, they are real in their consequences.”

Een dag eerder hadden we in Nederland een soortgelijk voorval meegemaakt, het incident op de Dam. Ook hier ontstond een schijnwerkelijkheid als het gevolg van misinformatie: “Mensen in de buurt van de verwarde man reageerden redelijk koel, maar zij die verderop stonden maakten zich na enig gegil uit de voeten. Dat had een domino-effect: er werden zelfs mensen vertrapt.”

Het gevaar dat bovenstaande situaties zich in de toekomst weer voor zullen doen is levensgroot. Mensen zijn kuddedieren en reageren vaak impulsief. Ze kopiëren elkaars gedrag zonder te weten waarom. Lees het boek Herd van Mike Earls maar eens. De media in dit verhaal neemt een belangrijke rol in. Ze kunnen de massapsychose vergroten (zie het artikel Media-terreur van Francisco van Jole over de rol van de media ten tijden van het incident op de Dam) of juist verkleinen. Geen sensatie, maar informatie (zie ook: De schaduwzijde van de Realtime Maatschappij).

Net zoals er een aantal mensen op de Dam riepen: “Blijf staan, blijf staan” en “Geen paniek, geen paniek”, zo moeten de media ook optreden. Optreden als aggregator, filter en curator. En dat is lastig in een realtime tijdperk waarin de hoeveelheid aan informatie niet te bevatten is. Ik ben bang dat ons nog meer rampen staan te wachten.