Multiplex: een transnatuurlijke toekomst

Technologie gold als dè manier om te ontsnappen aan de beperkingen van de natuur. Maar technologie vormde voor diezelfde natuur ook een bedreiging. Stonden natuur en technologie aanvankelijk tegenover elkaar, steeds vaker lijken ze samen te smelten. Deze gedachten vormden het uitgangspunt voor Multiplex Transnatural, een symposium en exhibitie georganiseerd door Beyond Expression, waarin architectuur, design en wetenschap een transnatuurlijke toekomst scheppen.

Hoe zal deze nieuwe wereld er uitzien? Kunnen we het transnatuurlijke beschouwen als een evolutionaire voortgang of belichaamt het vooral een veranderende perceptie over onszelf in een tijd van accelererende technologische innovaties? Innovaties, die een herstructurerende werking uitoefenen op geïnstitutionaliseerde – vastgeroeste – functionaliteit en zodoende de mogelijkheid bieden anders om te gaan met natuur, ruimte en leefomgeving?

Hans Jonas – een Joods-Duits filosoof (1903 – 1993) veronderstelt in zijn Philosophy of Technology dat: ‘modern technology touches on almost everything vital to man’s existence’. Een menselijk bestaan dat voortdurend meer en meer wordt gereguleerd door de inzet van technologische (hulp)middelen. Een eerste technologische evolutie in het Industriële Tijdperk bracht een transformatie op gang van ambacht naar arbeid, waardoor de menselijke productie verwerd tot een verhandelbare commoditeit (Karl Marx over the fetishism of commodities).

De komst van het informatietijdperk veroorzaakte een tweede evolutie en betekende het verlengstuk voor de menselijke mond: van contact naar communicatie met als bijgevolg het paradoxale verschijnsel van familiar strangers en strange familiars.

En momenteel lijken we ons te bevinden in een derde technologische evolutionaire fase met de zogenaamde intrede van het Transhumanisme en de overgang van biologie naar biotech, waarmee technologie het menselijk lichaam heeft betreden. De Oerideeën – zoals geformuleerd in Plato’s Ideeënleer – van de concepten Mens, Technologie en Natuur lijken door deze convergentie toe te zijn aan een herdefiniëring. Het is hier waar de 16 vormgevers vertegenwoordigd op Multiplex verder op in spelen.

Zo ontwierpen Lucy McRae (NL) en Mike Pelletier (NL) een installatie die de oppervlakte van het menselijk lichaam opnieuw in beschouwing neemt. In Peristaltic Skin is de huid een begerenswaardig object, dat wordt bekleed met alledaagse materialen, die een experimenteel spel spelen met beweging, massa, vloeistof en kleur. Een ander werk, waarin het menselijk lichaam centraal staat is Biojewellery van Tobie Kerridge (UK), dat de mogelijkheden onderzoekt van de implementatie van botweefsel anders dan voor (plastisch) chirurgische doeleinden. Zijn project biedt decoratieve accessoires van botweefsel, zoals trouwringen – afkomstig van de (toekomstig) partner voor eenieder, die graag iets anders dan zilver, goud of een diamenten steentje om zijn/haar vinger wilt dragen.

Een vertaling van het samengaan van Natuur en Technologie in het Informatietijdperk vormt het werk van Justus Popp (GER), die met Bit.fall het abstracte proces van het stromen van informatie in een waterval van woorden verbeeldt. De software van de installatie filtert nieuws van het Internet en vertaalt dit naar de Bit.fall, waar honderden subtiel gesynchroniseerde druppels water, die elk een vergankelijke pixel representeren, tezamen informatie geven over de actualiteiten binnen onze cultuur.

Een installatie van eigen bodem en tevens gekoppeld aan realtime online data is Analog Statistics van Sander Veenhof (SNDRV), dat web-traffic statistieken weergeeft in de vorm van plantengroei. Wanneer de website www.multiplexart.nl wordt bezocht, wordt via het IP-adres van de bezoeker achterhaald vanuit welk werelddeel deze opereert en wordt er een groei-lamp geactiveerd boven een plant die aan dit werelddeel is gekoppeld. Zeven planten visualiseren op deze manier de betrokkenheid van ieder continent en de combinatie van realtime online data en de installatie als fysiek element te bezichtigen tijdens de expositie genereren op deze manier een afwijkende vorm van interactiviteit.

Website-bezoekers hebben weliswaar invloed op het systeem, maar er bestaat geen keuzevrijheid omtrent het aan/uitzetten van de groeilamp; dit proces verloop automatisch. ‘Op deze manier wordt gepoogd de website-bezoeker een gevoel van verantwoordelijkheid mee te geven voor het toekomstige welzijn van de plant, versterkt door een aangebracht competitie-element tussen de continenten’ aldus Sander Veenhof. Daarnaast hebben de planten voldoende water nodig om tot bloei te kunnen komen, een proces dat op zichzelf een nieuwe collectieve uitdaging betekent. Pas wanneer alle continenten de website hebben bezocht – dus ook Antarctica – krijgen alle zeven planten een scheut water. Of de publicitaire inspanningen slagen, wordt letterlijk voelbaar gemaakt: de planten roepen emotie op.

Uiteindelijk dient het uitdrukken van statistische data middels planten ook een ander praktisch doel: met de installatie wordt de vraag onderzocht in hoeverre planten geschikt zijn om digitaal gecodeerde data te visualiseren. Nu wordt enkel licht en water gecontroleerd, maar hoe ziet de plant eruit als ook andere factoren afhankelijk kunnen worden gemaakt van een bepaald soort input; verwordt deze dan tot een multi-dimensionale grafiek? Dit zijn de vragen die Sander stelt ten aanzien van de toekomst, waarin de natuur met behulp van technologische vertaling als biotechnisch graadmeter steeds beter leesbaar zal worden in een wereld waarin het Natuuranalfabetisme hoogtij viert.

Zal de natuur -wanneer dit punt is bereikt – zich dan van zichzelf vervreemden, zoals de mens zich van zijn ambacht vervreemdde, van zijn contact en in de toekomst van zichzelf? Zijn biologisch zijn? Kunnen we dan spreken van een vierde technologische evolutie – de metamorfose van Natuur tot Natech of de rijping van een Transnatuurlijk Al-Dat-Is? Wellicht dat deze vragen vooralsnog een gedachte experiment vertolken, in ieder geval biedt Multiplex Transnatural een zeer interessante verbeelding van een potentiële dag van morgen.

De Multiplex Transnatural expositie is nog te bezichtigen t/m 19 maart in De Verdieping/Trouw Amsterdam. Op zaterdag 13 maart zal het Transnatural symposium plaatsvinden met o.a: Koert van Mensvoort (NL), Elio Caccavale (UK), Tobie Kerridge (UK), Rachel Armstrong (UK), Jan Jongert (NL). Bezoek voor meer informatie omtrent achtergronden, tickets en openingstijden de Multiplex website.