Politici en komkommernucatie

Politici in de media: Het lijkt heel wat, maar het geeft weinig ‘voeding’. Net als een komkommer: het lijkt gezond maar bestaat vooral uit water. Politici grossieren in oneliners, meningen en opinies. Een betoog voor feitencommunicatie in plaats van komkommernucatie.

Slecht imago=minder succes=slecht imago

Dit artikel gaat over feiten. Dus eerst een feit: het imago van de overheid is niet goed te noemen. Dat bleek vorige week weer eens uit een enquête onder het publiek.

Er is sprake van de bekende vicieuze cirkel. Een negatief imago leidt tot verkleining van draagvlak voor besluitvorming. Draagvlak heeft juist de overheid zo hard nodig. Onvoldoende draagvlak leidt in onze poldercultuur immers vrijwel direct tot vertraging van processen en procedures (inspraak, bezwaar en beroep, overleg). En dat wordt vervolgens de overheid weer aangerekend, inclusief de budgetoverschrijdingen die e.e.a. met zich meebrengt. Het cirkeltje is rond!

Ken je eigenlijk de feiten? Wist je dat uit diverse onderzoeken blijkt dat onze overheid het niet eens zo slecht doet? Het moet dus mogelijk zijn de vicieuze cirkel te doorbreken. Maar hoe?

Feitenkennis

Om je als lezer te overtuigen van de goede oplossing voor het probleem, zal er eerst wat meer verdieping moeten worden aangebracht. Feiten, achtergronden, wetenschap. Kortom: kennis. Het leuke is dat daarin ook de oplossing ligt voor het probleem dat de overheid heeft. Zorg voor kennis van de feiten! (Ben je daar nog?)

Daar gaan we.

Beïnvloeding en de hersenpolitie

Voor de overheid c.q. politici, is het belangrijk invloed uit te oefenen op de houding en het  gedrag van mensen. Immers: men wil de samenleving sturen. Communicatie is daar een van de middelen voor.

Voor goede communicatiestrategen is het een mantra: richt je op de verandering van kennis, houding en gedrag. Om met communicatie de houding en het gedrag van een doelgroep te beïnvloeden, om mensen daadwerkelijk uit hun luie stoel te krijgen, moet men wel eerst langs de zogenaamde ‘hersenpolitie’, de linkerhersenhelft. De werkelijke beslissingen worden namelijk genomen in de rechterhersenhelft. Daar bevindt zich de beleving en de emotie (zie daarover het prachtige verhaal van Jill Bolte Tayor). Om daar te komen filtert de linkerhersenhelft alle informatie en bepaalt de relevantie (zoals Noel Slangen van Groep C dat zo mooi beschrijft; zie: ‘modellen van C’).

Bekend is  dat negatieve informatie snel wordt toegelaten. Ons oerinstinct om te overleven wil namelijk alles weten dat gevaar kan betekenen. Wellicht is direct handelen geboden! Ook is bekend is dat informatie waarover men reeds beschikt NIET wordt toegelaten. We weten het immers al. Informatie moet leiden tot nieuwe kennis wil het aanslaan.

Een voorbeeld: de 180 graden-draai

Zo werkt het dus ook met nieuwsfeiten die dagelijks op ons af komen. Een voorbeeld. Je hoort ’s ochtends een kort nieuwsbericht op de radio “Eindhovense pedofiel werkt niet mee met Reclassering”. Waarschijnlijk vorm zich een negatief beeld bij je. Een man die vreselijke dingen heeft gedaan. Een bedreiging voor kinderen en gezinnen. Die man gaat zijn eigen monsterlijke gang. Als hij niet meewerkt aan zijn eigen reïntegratie, wat gaat hij dan doen?

Even later op de dag verneem je meer feiten over het bericht. Het blijkt dat de man geen woon- of verblijfplaats heeft. Buurtbewoners hebben hem uit zijn woning geknuppeld en diverse burgemeesters in het land geven de man een stadverbod. Hij is dus noodgedwongen zwervend. De uitnodigingen van Reclassering zijn dus onbestelbaar retour gekomen!

Deze kennis zorgt waarschijnlijk voor een geheel ander gevoel, een ander beeld van de situatie. Misschien ben je zelfs 180 graden gedraaid? De angst voor het monster verandert in iets meer begrip. Je zult hem niet sympathiek gaan vinden, maar ziet in dat de man niet weloverwogen weigert mee te werken. Uw beleving van de man is gewijzigd door het volledige verhaal. Het totale feitencomplex leidt tot verandering van kennisniveau en je houding.

Geen stappen overslaan…

Het voorbeeld illustreert dat met droge feiten vrij snel invloed wordt uitgeoefend op je mening en houding. De meeste politici handelen anders. Telkens zien we weer diezelfde politicus met diezelfde boodschap. De ambtenaar met dezelfde informatie. Geen nieuwe kennis. Geen feiten. Wel poogt men direct invloed uit te oefenen op ons gedrag of op onze houding. Opinies, meningen, moraal. Ik vind dit, ik vind dat. We moeten onze stoep schoonhouden. We moeten tolerant zijn. We mogen niet doemdenken. We moeten weer terug naar de VOC mentaliteit.

Vergeet het maar politicus, dat gaat niet werken! Zoals gezegd: strategisch communiceren is veranderen van kennis, houding en gedrag. Alle 3 dus. Sla geen stap over.

Hardnekkige beelden in de media

Makkelijk gezegd zo’n theorie, de praktijk is lastig. We komen van ver, dat geef ik direct toe, ‘Bad news runs fast’ en is hardnekkig omdat het appelleert aan onze diepe angsten.

De komst van de digitale media werkt ook niet echt mee. Het is een ‘negative headline’-tijd. En hoe komt dat? In de informatiejungle willen media een snelle ‘catch’. Negatief nieuws heeft dit. Redacteurs en auteurs voelen dit feilloos aan. Je kunt het ze haast niet kwalijk nemen want de druk van targets is groot. In dit licht is het onlangs uitgegeven boek van Jan Blokker interessant,”Nederlandse journalisten houden niet van journalistiek”. Hierin stelt de auteur dat journalisten geen feiten meer melden, maar slechts nog opiniërend bezig zijn (opvallend hoe weinig aandacht dit boek in de media krijgt, trouwens).

Even een aantal momenteel overheersende beelden op een rijtje. Ambulance personeel wordt bekogeld. Het voortbestaan van de aarde wordt bedreigd. Een buschauffeur is zijn leven niet meer zeker. Rechters vallen in slaap tijdens een zitting. Op school leert een kind niets meer en bestuurders graaien zich rijker en rijker.  En onze politici, ook op lokaal niveau, praten maar en praten maar, volledig machteloos, stuntelend en rollend over de gang.

Sla ze met de feiten om de oren!

Er is geen andere weg dan de gedegen weg. Feiten voorop. Maak gebruik van de nieuwe media en de nieuwe, snelle manier van communiceren, maar richt je op de feiten. Zorg vooral dat er nieuwe informatie, of een nieuwe boodschap, wordt gegeven. Voeg kennis toe. Wees alert en weerleg negatieve feiten direct. Maak gebruik van het 180 graden effect voordat de negatieve boodschap zich gaat ‘nestelen’. Laat daartoe communicatiemedewerkers op de ministeries en bij andere bestuursorganen, de media dagelijks afspeuren. Schrijf mee op blogs en maak gebruik van social media.

Zorg desnoods voor een eigen mediakanaal op televisie of het internet. Een podium waar de nuance, de diepgang en de feitelijke kennis wordt gebracht. Direct gekoppeld aan een actueel onderwerp. Wees actief, boven op het nieuws!

Narrige tone of voice

Dit alles in plaats van ontkenning of narrigheid. Zoals de heer Brouwer van het Openbaar Ministerie onlangs, die zo’n beetje gedurende een hele uitzending van VARA’s Zembla zichtbaar geagiteerd was toen hij met een lijst van 90 falende Officieren van Justitie werd geconfronteerd. Wouter Bos heeft er ook een handje van, alleen hij denkt met een smalende lach dit te corrigeren terwijl dat nu juist vervreemdend over komt.

Politici moeten niet de media verwijten negatief te zijn maar zelf het heft in handen nemen. Dat is het enige wat echt werkt, de media volgen wel.

Goede voorbeelden

Laat ik hier maar eens mijn steentje bijdragen aan de positieve beeldvorming. Er zijn een aantal overheidsfunctionarissen die het communicatiestrategisch bezien wel goed doen. Zo is Lodewijk Asscher altijd erg sterk als hij op rustige wijze de tijd neemt om de feiten uiteen te zetten. Hij daagt zijn opponent vaak uit om uit het populisme te stappen en op feitelijke gronden te discussiëren.

Minister van der Laan werkt ook in de goede richting (maar zou meer aan zijn tone of voice moeten doen in plaats van die regelmatig geagiteerde confrontatie met interviewers). Minister Verhagen wil nog wel eens feitelijk verslag doen van een gebeurtenis via Twitter. Minister ter Horst komt vaak sterk over, mits ze stoïcijns en droog de feiten opsomt. Jammer is het als ze zich laat verleiden tot het verwijt dat de media negatief zijn, zoals ze soms doet (feitelijk is dat ook een negatieve boodschap.)

En last but not least: Alexander Pechtold, Hij is telkens degene die met feiten ‘strooit’. Hij begrijpt communicatie. Of zijn feiten juist zijn, kan ik niet altijd beoordelen. Maar zijn opmerkingen zijn doorspekt met feitelijk nieuws. Hij komt over als degene die zijn dossiers kent. Hij zeult letterlijk een meter hoge stapel met plannen en dossier mee de Kamer in! Zo zijn er echt wel goede voorbeelden te noemen, ook op lokaal niveau.

Het zijn volgens mij de enige politici die de angsten zoals opgeroepen door mensen als de heer Wilders, kunnen weerleggen. Mijn devies: Zorg voor feiten, voor inhoud, zorg voor nieuwe kennis en gooi niet meer zo met komkommers.