We gaan niet dood op internet

Het internet heeft ons besef van tijd wezenlijk veranderd. Op het net is alles real time, dicht op de huid van de toekomst. E-mails vergaan niet, staan altijd in de tegenwoordige tijd en suggereren een permanente staat van nu, waarin het onderscheid tussen gisteren, vandaag en morgen voorgoed is vervaagd. Toch bestaat er nog een wereld zonder internet en in die wereld staat zelfs het nu soms stil – mensen gaan namelijk dood.
Zodra een beroemdheid waar ook ter wereld overlijdt, verandert zijn of haar lemma op Wikipedia razendsnel van een biografie in een necrologie. Hoewel de beroemdheid in kwestie nog miljoenen keren springlevend te aanschouwen is op puntgave foto’s en video’s is het definitieve bewijs van de dood geleverd door dat ene veranderde lemma.

Maar zodra een gewone sterveling de laatste adem uitblaast, verandert er ogenschijnlijk niets op het internet.  Foto’s, profielpagina’s op social media, naamsverwijzingen en alle andere bewijzen van de online aanwezigheid van die persoon lijken tot in de eeuwigheid op het web te circuleren. Mensen sterven eigenlijk niet op internet, ze zullen altijd blijven bestaan, als geesten die tussen de websites wonen.

Wat gebeurt er met de e-mail en social media accounts van overledenen. Worden die automatisch opgeheven? Hebben nabestaanden toegang tot die accounts? Mogen wachtwoorden worden vrijgegeven aan notarissen?

Miljarden correspondenties zijn opgeslagen in de inboxen op het wereldwijde web, correspondenties die oceanen aan informatie bevatten. Staatsgeheimen, de uitkomsten van complexe wiskundige formules, manuscripten van romans, zakelijke contracten, digitale kattebelletjes tussen geliefden, informatie in allerlei hoedanigheden schiet voortdurend heen en weer tussen zender en ontvanger, maar wat als die ontvanger er plotseling niet meer is? Gezien de waarschijnlijke omvang van die correspondenties is de sociale, economische, politieke en historische waarde van de inhoud van al die inboxen onvoorstelbaar groot.

Een eenvoudig, maar schrijnend voorbeeld van die waarde: ouders kunnen via die inboxen een idee krijgen van de sociale context waarin hun kind leefde, al die vrienden en kennissen van hun kind die ze nog nooit hebben ontmoet. Op die manier kunnen ze zelfs een beeld krijgen wie ze allemaal op de hoogte moeten stellen van de dood van hun kind. Dat geldt natuurlijk ook voor kinderen die hun ouders overleven en voor partners die alleen achterblijven. Dit betekent tegelijkertijd dat er informatie kan opduiken die pijnlijk is voor de nabestaanden. Waar vroeger een kist op zolder met brieven duidelijk maakte dat er ergens nog een halfbroer of halfzus rondliep, kan zoiets nu blijken uit willekeurige e-mails of opgeslagen chatsessies.

Afgezien van de emotionele gevolgen, heeft de dood ook vele juridische consequenties en het vrijgeven van wachtwoorden door systeembeheerders kan dan ook serieuze implicaties hebben voor onderdelen van het informatierecht, zoals de privacywetgeving.

Veel social media-profielpagina’s fungeren vlak na een sterfgeval als een soort ontmoetingsplek voor rouwenden. Condoleanceberichten en blijken van medeleven worden op een vrij publieke manier gedeeld met de rest van de wereld. Vervolgens worden die pagina’s op verzoek van de familie verwijderd of juist in stand gehouden. Zo heeft Facebook inmiddels een speciale status gecreëerd voor de profielpagina’s van overleden personen, de zogenaamde Memorialized accounts.

Ook zijn er initiatieven ontstaan die iets doen met internet en de dood. Zo bestaat er de digitale begraafplaats Respectance.com en is het zelfs mogelijk om digitaal “zelfmoord” te plegen via Suicidemachine.org, een site waarmee mensen zichzelf kunnen laten verwijderen van het internet.

Toch is de dood een thema waar de meeste mensen online, net zoals in het echte leven, niet al te veel mee bezig zijn. Gezien de ernst van de materie is het echter wel tijd om hier meer over na te denken, want ook al vergaan e-mails niet, wij mensen doen dat wel…

Op 1 februari 2010 schreef Ilona van de Bildt op Frankwatching ook een artikel over online nalatenschap.