We hebben het geweten

Ad van Baal, hoofd van de politieacademie, woonde in Alphen aan de Rijn, zijn werkplek is in Apeldoorn en zijn chauffeur woont in Drachten. Dat is niet logisch, lijkt het. Logisch is het zeker niet, maar het was wel een afspraak, zo staat te lezen in een persbericht op de site van de politieacademie. Inmiddels is meneer van Baal verhuisd, om een einde te maken ‘aan de aanhoudende onjuiste en tendentieuze berichtgeving over het woon-werkverkeer’.

Yvonne van Oort is directeur van de Staatsloterij. Haar totale vergoeding in 2008 bedroeg euro 420.000, zo blijkt uit het jaarverslag. Dat is ver boven de Balkenendenorm, maar deze geldt niet omdat de Staatsloterij een semipublieke instelling is, en geen onderdeel van de overheid.

Hoe dan ook, het is een aardig salaris. Bovendien was er helemaal nog geen sprake van een Balkenendenorm toen het salaris in 2004 werd vastgesteld, zo liet president-commissaris Haddo Meijer weten.

De DSB haalde kunstgrepen uit om in het regime te vallen waarin zij graag wilde vallen. Dus werd ze bank en werden hun tussenpersonen bankfilialen, waardoor ze niet meer viel onder de strengere eisen van de toenmalige nieuwe Wet financiële dienstverlening (Wfd).

Een bankfiliaal heeft nu eenmaal meer bewegingsvrijheid dan een tussenpersoon. Deze laatste wordt verplicht om klanten het beste product van verschillende aanbieders te laten kiezen. Maar dat geldt niet voor banken, zoals we hebben ervaren. Hoe dan ook, formeel hield DSB zich aan de regels, en kon en mocht haar gang gaan.

Wat de drie voorbeelden gemeen hebben is dat er een rechtvaardiging wordt gegeven die buiten de eigen verantwoordelijkheid ligt. De rol van het geweten wordt overgeheveld naar een boekenkast, naar een handleiding, naar een financieel wetboek, naar een norm die pas later bekend wordt, naar een ooit gemaakte afspraak. Het staat geschreven dus het mag. Het staat in de wet dus het is toegestaan. Of: er staat niet dat het niet mag, dus het mag.

De vraag of het verstandig, ethisch, maatschappelijk en moreel verantwoord is, wordt niet beantwoord door na te denken. Nee, het antwoord op de vraag wordt ergens opgezocht. Het geweten krijgt rust, wordt lui en daarna stram, zo stram dat het niet meer in staat blijkt om op te staan. De accu wordt koud en krijgt het denkvermogen niet meer aan de praat.

Die tien geboden waren zo gek nog niet. Misschien zou zelfs één enkele belofte, een eed van Hippocrates voor het bedrijfsleven en alle ambtenaren, al voldoende zijn: ik beloof dat ik zal handelen in het belang van mijn klant. En laat dan het geweten maar overuren maken.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.