Gemorspos

Of wij Nederlanders nu een lui volk zijn, of fantasieloos, of allebei, laat ik graag in het midden. Feit is dat we voor veel woorden die uit het buitenland komen geen vertaling bedachten.

Het Engelse woord ‘computer’ is in het Nederlands een computer. Simpel. De Duitsers hebben er twee woorden voor, ‘Rechner’, en ‘Datenverarbeitungsanlagen’. Rechner lijkt het meest op een letterlijke vertaling, Datenverarbeitungsanlagen is de vertrouwde Duitse manier om een object helemaal uit te leggen door woorden aan elkaar te plakken.

Wel een mooie principiële keuze die je moet maken: is een computer letterlijk een rekenmachine of is het een apparaat waarmee je gegevens kunt verwerken. De Duitsers laten beide opties open. De Fransen spreken van een ‘ordinateur’, dat komt dus meer in de buurt van de Datenverarbeitungsanlagen. De Zuid-Afrikaanse taal geeft genoeg voorbeelden van hoe wij Nederlanders onze luiheid hadden kunnen maskeren. Afrikaans voor computer: rekenaar. Simpel en doeltreffend. Net zoals Rechner.

Het aardige is dat beide oorspronkelijke taken van de computer (dingen uitrekenen en ordenen) zijn ingehaald door de werkelijkheid. Als de eerste computer nu naar Zuid-Afrika zou worden gebracht zou er een ander woord dan ‘rekenaar’ voor bedacht worden. Een ‘geselsie-masjien’, ‘tjommievinder’, ‘beeldradio’ of iets dergelijks.

Hoe wordt taalkundig omgegaan met minder fraaie verschijnselen zoals spam of junk-mail? Wij Nederlanders noemen het ‘spam’ of ‘junk-mail’, de Duitsers zeggen ‘unerwünschte Berichte’, de Fransen ‘courrier indésirable’ en de Afrikanen blinken uit. Mail is ‘pos’, spam is ‘gemorspos’, of ‘varkpos’. En hoe reageert een taal als de gebruiker een pagina opvraagt die niet bestaat? Omdat hij bijvoorbeeld een tikfout maakte, de bekende ‘404 file not found’-error.

Dan moet de website eigenlijk vriendelijk aangeven dat er een vergissing in het spel is. De Telegraaf meldt: ‘Error 404, pagina niet gevonden’. De NRC is lomper: ‘Dode Link’. FD: ‘Onbekende webpagina’. In Zuid-Afrika kwam ik de foutmelding tegen: ‘Ons kon nie die bladsy vind waarvoor jy gevra het nie’. En ook: ‘Die webblad deur u versoek is ongelukkig nie in voorraad nie’. Kijk, zo kan het ook.

Nog een paar heldere mooie Zuid-Afrikaanse vertalingen: surfen is rondritsen, de outbox is het uitmandjie. Het is om jaloers op te zijn, deze begrijpelijke duidelijkheid die zo eigen is aan een taal. Wij kaaskoppen zouden het allemaal zo kunnen overnemen. We brachten de taal naar Zuid-Afrika maar lieten in alle haast daar ook het vermogen achter om de taal te vernieuwen. Daar komen we in Nederland niet meer aan toe. Nou vooruit, swaffelen en twitteren. Bottom line: balance your short term goals met your work life balance. Of zoiets. Zou ING wholesale Banking zeggen, in een commercial op de Nederlandse radio.
‘Gemorspos’, zouden de Zuid-Afrikanen zeggen.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.