Inzetten van sociale games in onderwijs en cultuur is een zoektocht

Afgelopen vrijdag werd de netwerkdag Social Gaming georganiseerd door Beeld en Geluid en Mediawijzer. Daarbij werden ontwikkelingen rond online sociale games belicht, waarbij werd gekeken naar de relevantie van deze ontwikkelingen voor het onderwijs, bibliotheken en de cultuursector. Hoewel een aantal presentaties wat vaag bleef, waren er inspirerende talenten met mooie voorbeelden van innovatieve games.

Digitale immigranten onderschatten hun vaardigheden

Als eerste vertelde Michael van de Wetering van Kennisnet over het belang van sociale media en games. Concepten van digitale immigranten (digitale nieuwkomers) versus digital natives (jongeren voor wie de nieuwe media er altijd al zijn geweest) werden aangegrepen om de tegenstellingen in het onderwijs duidelijk te maken. Voor veel onderwijzers zijn sociale media nog nieuw, terwijl het voor jongeren een geaccepteerd hulpmiddel is om met elkaar om te gaan. De vraag is wat een constructieve manier is om de media die leerlingen al gebruiken in te gaan zetten in het onderwijs. Leraren hikken daarbij vaak aan tegen de nieuwe technieken, maar tegelijkertijd onderschatten ze hun eigen diepere vaardigheden, bijvoorbeeld om samen te werken of informatie te duiden.

Leerlingen zijn daarentegen veel meer thuis in de nieuwe technieken, maar ontberen juist weer vaardigheden om zoekresultaten te interpreteren of om in een team samen te werken. Hoewel dialogen nu plaats kunnen gaan vinden in een nieuwe omgeving met sociale media, gaat het niet om de techniek op zichzelf. Het gaat om het sociale object dat mensen bindt en boeit. Zo ontstaat een community. Wat in het onderwijs steeds centraal zou moeten staan is: waar hebben we samen een gesprek over. Het is aan onderwijzers om zaken aan te bieden die leerlingen boeien, nieuwe media kunnen dan een hulpmiddel zijn bij dat gesprek.

Klinkt dit wellicht wat abstract? Om eerlijk te zijn bleef de presentatie van Kennisnet ook op dat niveau hangen. Was je al bekend met concepten uit sociale media, dan bevatte het verhaal veel bekende elementen. Maar ik vrees dat mensen uit onderwijs of de culturele sector die graag ingepraat wilden worden op het onderwerp niet veel verder zijn gekomen. Het verhaal mistte concrete voorbeelden van wát je dan zou kunnen doen of hóe je al die nieuwe tools kunt inzetten.

Om de netwerkbijeenkomst toch te illustreren met een concreet voorbeeld zette  Waag Society een geografische game in, waarbij twee teams in de buurt van Beeld en Geluid opdrachten gingen uitvoeren. Via telefoon was er contact met de zaal, terwijl we tegelijkertijd konden zien waar de teams zich bevonden. Hoewel het spel ongetwijfeld mooi is, bleef de demonstratie deze dag een beetje hangen in ‘wat leuk dat we op het scherm kunnen zien waar jij staat’ en het stellen van quizvragen aan de zaal.

Inspirerende Pecha Kucha’s

Wat de bijeenkomst de moeite waard maakte, waren een aantal interessante Pecha Kucha presentaties van een kleine zeven minuten. Hoewel de ideeën zich over het algemeen nog in de conceptfase bevonden, wisten sommige sprekers interessante onderwerpen aan te snijden. Stijn Hansen vertelde wat hij heeft geleerd van de game World of Warcraft op het gebied van samenwerking. Belangrijke mechanismen die hij signaleerde waren een duidelijke initiatie-rite en vaste bijeenkomsten die de groepsvorming versterken. Ook het differentiëren van rollen en gezamenlijk opereren vanuit verschillende rollen met een duidelijke evaluatie van de gevolgde tactiek vond hij leerzaam.

Games helpen om systeemgeletterdheid te vergroten

Interessant vond ik ook het gezichtspunt van Kars Alfrink. Hij ziet games als een complex systeem dat als het ware ‘draait’ op mensen. Door middel van games zijn er mogelijkheden om de systeemgeletterdheid van mensen te vergroten. Mensen leren zo dat een systeem niet iets is dat ze passief moeten ondergaan, maar dat het iets is waaraan ze zelf actief vorm kunnen geven. Met games kunnen ze zo het complexe medialandschap dat hen omringt beter leren te begrijpen en hierop invloed uit te oefenen.

Een leeromgeving ontwerpen, net zoals je dat bij een game doet

Ook leuk was het gezichtspunt van HKU-docent en game-ontwerper Karel Millenaar. Hij maakte bij zijn onderwijs bewust gebruik van methodes, begrenzingen en doelen, net zoals hij dat bij het ontwerpen van een game doet. Als docent probeert hij de leerruimte voor zijn leerlingen niet helemaal af te bakenen, maar ze bewust interessante gebieden aan te rijken waar ze zelf hun creativiteit kwijt kunnen. Net zoals hij een game vormgeeft en interessant maakt, probeert hij het leerproces van zijn leerlingen vorm te geven, zonder dat er sprake is van een vastomlijnde lineaire ervaring.

Prachtige voorbeeldgames

Een hele goede presenatie was die van Subalekha Udayasankar. Zij liet een aantal prachtige voorbeelden zien van interactieve games waarbij online en offline ervaringen worden vermengd. Zo presenteerde ze Budget Ball, een variant op basketbal die de schuldenproblematiek van landen inzichtelijk maakt en spelers strategisch leert denken. Andere voorbeelden van haar waren een spel waarbij mensen op straat met elkaar gaan dansen (Groove Moove) of Re:activism, een historische game rond het centrum van New York. Zij liet in minder dan zeven minuten meer concrete voorbeelden zien dan alle sprekers op de rest van de dag bij elkaar en was ronduit indrukwekkend! Voor inspiratie kun je zelf eens rondneuzen op haar website.

Aansluiten bij leerdoelen

Lekker realistisch was de presentatie van Sanne Kuijt, een ex-onderwijzer die precies wist aan te geven waar de schoen wringt: leerkrachten zijn ambivalent over games en willen vooral tools die direct aansluiten bij hun leerdoelen. Alleen op die manier weet je hun interesse te wekken. Hij wist mooie voorbeelden te vertellen vanuit zijn eigen ervaring over het maken van een fantasieland met zijn klas of twitter-sessies met historische figuren zoals Napoleon.

Creatief jong talent en inspiratie uit een hagedis

Een andere leuke spreker in de Pecha Kucha was Karim Amrani, een creatief talent dat ons liet meemijmeren over hagedissen die wegschieten langs de muren in Marokko. Op basis van dit concept heeft hij een game in elkaar gezet waarbij game-figuren ronddansen over de muren in de echte wereld. Ook met zijn andere ideeën, zoals een virtueel zandkasteel dat je kunt inkleuren en virtueel touwtje trekken via IkkeTouwtje waren de moeite waard. Alles draait bij hem om creatieve invallen die hij zelf kan bouwen en uitwerken waarbij sociale interactie steeds centraal staat. Ik ben nu al benieuwd welke projecten hij over tien jaar op z’n naam heeft staan.

Leuke ideeën, maar een lastige kennismaking

Al met al bevatte de kennisdag toch veel leuke ideeën en concrete voorbeelden, al bleven sommige sprekers teveel hangen in abstracties. Voor mensen die vertrouwd zijn met alles wat te maken heeft met nieuwe media en games was het leuk. Wel vraag ik me af of de dag voldoet aan de doelstellingen. Voor enthousiastelingen uit het onderwijs of de culturele sector was de dag waarschijnlijk teveel een samenraapsel van losse sprekers en ideeën, zonder duidelijke lijn of visie. Ook bleef het heel onduidelijk wat je als organisatie nu zelf kunt oppakken of hoe je hiermee kunt beginnen. Ondanks deze minpuntjes, waren er echter voldoende interessante sprekers en leuke invalshoeken, die de netwerkdag toch de moeite waard maakten.