Innovatie en orginaliteit – contradictio in terminis?

Het is een ongewone titel voor mijn doen; normaal verdedig ik innovatie met verve. Maar steeds meer bekruipt me het gevoel dat we soms iets missen bij veel vernieuwing: orginaliteit. Ik zie erg veel ‘meer van hetzelfde’.

De aanleiding voor dit artikel was Mirrors Edge, wat ik zat te spelen op de PC. Dit is een game die een een paar maanden geleden is uitgebracht door Electronic Arts. Het is een uitermate origineel spel waarbij er eens niet van alles moet worden neergeschoten, maar waarbij rennend een parcours moet worden afgelegd (free running) terwijl de politie op je hielen zit. Je kunt de politie soms ontwijken of er voor kiezen om ze te ontwapenen en vervolgens met dat pistool of geweer zelf te schieten.

Een verfrissende gameplay ten opzichte van de zoveelste firstperson shooter waarbij je Duitsers, zombies of Duitse zombies moet neerschieten.

Het spel is van Electronic Arts, de grootste uitgever van games met een omzet van meer dan 3,65 miljard dollar.  Het merendeel van Electronic Arts titels zijn langlopende series zoals Fifa, Tiger Woods Golf en natuurlijk ook de Sims en Harry Potter. Veel van de sporttitels komen ieder jaar met een nieuwe versie zoals Fifa 2009, wat een incrementele verbetering is ten opzichte van de vorige versie. Een aantal titels (o.a. Fifa, Madden, NHL en de Sims)  hebben zo over de jaren al meer dan een miljard dollar opgebracht!

Niet wedden op onzekere paarden

Maar Electronic Arts is een beursgenoteerde onderneming die niet zit te wachten op (al te veel) titels waarvan de verkoop eventueel tegen zou vallen. Zeker niet als dat een titel is die ze zelf ontwikkelen. De kosten voor de ontwikkeling van een game zijn hoog, vaak in de tientallen miljoenen voor een grote titel. Daarbij komen dan nog de marketingkosten en distributiekosten. Al met al redenen om niet al te veel te wedden op een titel die misschien wel niet gaat lopen. Zodra een game is uitgebracht moet het geld verdiend worden. Daarna wordt een spel al gauw afgeprijsd om uiteindelijk voor een paar euro in de ramsjbakken te verdwijnen.

De concurrentie, hoe beperkt deze ook is (in aantallen bedrijven) ziet een succesvolle titel met lede ogen aan en komt altijd snel met een soortgelijke titel: denk aan Guitar Hero vs. Rock Band.

Goedlopende games krijgen dan al gauw een vervolg, iets wat je ook ziet in de filmindustrie (Rocky 1,2,3 etc). Onafhankelijke studio’s ontwikkelen natuurlijk ook games. Zij hebben daarbij niet de erfenis van grote bedrijven als EA (zoals een bestaande franchise als Harry Potter of Fifa) en kunnen daarom wel innovatieve games ontwikkelen. Maar de distributie is een probleem. Veel games worden nog steeds via winkels en het internet verkocht. Online distributie groeit wel, maar blijft nog steeds klein ten opzichte van boxed sales. Dan is het vaak makkelijk om toch via EA de distributie te regelen.

En toen kwam de Wii

Op console-gebied is de Wii de grootste innovatie van de laatste tijd. Dat heeft zich heel duidelijk in de verkoopcijfers van Nintendo gemanifesteerd. Op de site van VGChartz kun je allerlei verkoopdata tegen over elkaar zetten. Wii’s innovatieve interface heeft, ondanks de mindere grafische kwaliteiten van de Wii, heel goed verkocht. Het aspect van bewegen en een computergame bleek een goede zet. Ik ken mensen die kun kinderen niet achter een console willen hebben, maar bij de Wii? Ach, dan bewegen ze tenminste nog en dan mag het wel.

De innovatie van Wii heeft heel duidelijk zijn vruchten afgeworpen.

(Microsoft zit trouwens ook niet stil met de XBOX 360 en project Natal. Waar de Wii nog een controller nodig heeft doet Project Natal het zonder).

Creatieve armoe

Waar de creatieve armoede ook heel duidelijk zichtbaar is, is bij de commerciële omroepen. Eigenlijk geldt voor hen hetzelfde wat voor EA geldt: ze willen succesvolle programma’s. Slaat een programma aan bij de ene zender, dan komt er binnen no time een andere zender met een soort gelijk programma. Big Brother was succesvol, daar kwam De Bus. Dancing with the Stars en Sterren dansen op het ijs (en Kinderen van sterren dansen op het ijs). Verbouwen en verhuizen idem dito. En laat staan Idols, X Factor, Holland’s got talent en andere shows op dit gebied. Hoeveel talentenshow kan een land hebben? Het lijkt allemaal op elkaar. Prachtig als je het leuk vindt, maar verschrikkelijk voor de rest.

Laat verwachtingen los

De publieke omroepen hebben hier gelukkig minder last van, zo op het eerste gezicht. Bij veel programma’s wordt samengewerkt (Nova, Netwerk), en door de signatuur van de omroepen zit er toch nog wel een verschil tussen de programma’s. Althans, dit is mijn gevoel. Maar ook hier wordt natuurlijk gezocht naar succesvolle formats.

Het zou wel eens leuk zijn om een gewoon zestal concepten te bedenken, van ieder een drietal uitzendingen te maken en deze 6×3=18 afleveringen uit te zenden, zonder daarbij te hoge verwachtingen te hebben. Je kunt dan zelfs in discussie gaan met kijkers (op een forum) om te zien wat zij per concept leuk en minder leuk vinden. Een soort van collaboratieve manier van TV ontwikkelen. Het is leuk als er in zo’n experiment een format succesvol is, in plaats van dat ze eigenlijk allemaal succesvol moeten zijn. Ik denk dat het een vernieuwende vorm van TV creëert.

Omroepen dit dit willen proberen die weten me wel te vinden!

Innovatie staat tot Succesvol als Misschien staat tot Zeker

Innovatie is geen garantie voor succes. Sterker nog, in innovatie zit zowel proberen en experimenteren als  falen en succesvol zijn. Als je innoveert hou je er rekening mee dat sommige dingen niet lukken, en dus stel je je daar op in. Je portfolio van innovaties moet wel positief zijn, maar kan bestaan uit uiterst succesvolle producten, minder succesvolle producten en mislukkingen.

Daar zit nou de crux. Wat je ziet is dat, of het nou spelontwikkelaars, tv-makers of supermarkten zijn, er op dit moment over het algemeen weinig behoefte is aan het nemen van risico’s met innovaties. De recessie draagt in het algemeen niet bij aan het ontwikkelen van heel vernieuwende concepten (er zijn natuurlijk uitzonderingen hierop). Als je moet kiezen tussen een idee  kopiëren dat bij een concurrent aanslaat of iets nieuws proberen te ontwikkelen waarvan je de marktbehoefte minder zeker weet, dan is kiezen voor de kopie minder risiscovol.

Dat is trouwens ook wel begrijpelijk. Als ik een gok waag heb ik ook liever goede papieren. Maar daarnaast is er zeker iets voor te zeggen om bij innovatie niet dat te maken wat de concurrent ook al heeft met wat kleine veranderingen, maar om echt te kijken of je iets vernieuwends kunt maken. Daar is meer werk, creativiteit en inspanning voor nodig dan voor de slaafse kopie. Innovatie en originaliteit is zeker geen contradictio in terminis. Innovaties zoals Mirrors Edge, Google Wave, de Wii en Microsofts Project Natal zijn daadwerkelijk innovatief.

Iedere innovator heeft de keus: ga ik slaafs kopiëren of inspirerend innoveren?