Regels, regels, regels

‘Taxi-anarchie kost nu leven‘. De Telegraaf kan het zoals gewoonlijk kernachtig samenvatten. Vette witte letter in zwarte achtergrond, voorpagina, afgelopen maandag. De reactie van de bestuurders in Amsterdam is ook een natuurlijke reflex: er moet meer controle komen, de liberalisering is mislukt, de lokale gemeente moet meer bevoegdheden krijgen om in te grijpen en het toezicht op het uitoefenen van de weinige regels die er wél zijn heeft gefaald.

Ander voorbeeld:

‘Slechts de helft van de respondenten is van mening dat regelgeving een positieve bijdrage heeft gehad voor zijn of haar organisatie.’ Dit is een citaat uit het Compliance Rapport 2009 van adviesbureau SeederDeBoer. In de beleving van de financiële instellingen blijkt dat de regelgeving van de laatste jaren nauwelijks van invloed is geweest op het veranderen van het morele besef wat goed en wat kwaad is.

‘We waren altijd al integer en zijn dat nog steeds‘, zo wordt elk misverstand over een eventueel schuldgevoel bij de bankiers overtuigend weggenomen. Er werden afdelingen op oorlogssterkte gebracht. Ze moesten er voor zorgen dat regels werden nageleefd. Afdelingen als ‘compliance’, ‘legal’ en ‘audit’ zijn berucht binnen de grote organisaties. Ze worden wel de interne Stasi genoemd. Collega’s die je controleren zijn niet de meest geliefde. Op 1 april zijn ze willige objecten van Jiskefet-kantoorhumor.

Zelf herinner ik me de beruchte ‘sloeprolprocedure’. We hebben het over de jaren tachtig in de vorige eeuw. De sloeproloefening betekende dat de interne IT-auditpolitie opeens de computerruimte binnen kwam, alle stekkers uit de stopcontacten trok en vervolgens schaapachtig toekeek hoe wij de boel weer aan de praat kregen, zonder verlies aan gegevens. Er werd geklokt. De truc was om de eigen IT-audit in slimheid de baas te zijn, door bijvoorbeeld een nep-server te laten ontmantelen en de echte server te verstoppen. Met andere woorden: het slagen voor de test was een grotere uitdaging dan het achterliggende doel: namelijk het bevorderen van de integriteit, in dit geval de integriteit van je bestanden.

Te weinig regels leidt tot chaos, te veel regels tot een doel op zichzelf: als je aan die regels voldoet of de controleurs vindingrijk kunt vernaggelen heb je je doel bereikt en ben je het achterliggende ontstaansrecht van die regels helemaal kwijt.

Gelukkig grijpt Paus Benedictus in. ‘De economie moet de ethiek opnieuw ontdekken’, zo luidt zijn aanbeveling deze week. De paus is als een brandweerman die adviseert om de mens te impregneren met ethiek nadat de hele wereld in de hens is gevlogen. ‘Mensen handelen veel te veel zonder gevoel voor God.‘

Kijk, dat is het. Als iedereen nu maar gevoel voor God krijgt dan komt het allemaal goed. Allah, Boeddha, Krishna, God, het zal waarschijnlijk niet uitmaken. Tien geboden, en meer regels heb je niet nodig. Wie niet weg is is gezien.

Dit artikel is al eerder gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.