Environment 2.0 @ Transmediale

Klimaatverandering kun je met het blote oog niet zien. Helaas. De processen die het klimaat aantasten gaan daarvoor te traag  en onze waarneming is niet in staat om de link te leggen tussen ons handelen nu en de gevolgen daarvan op termijn. Kunnen ontwerpers en kunstenaars iets doen om te voorkomen dat iedereen blijft steken in blissful ignorance? Een verslag uit Berlijn.

Het thema van het jaarlijks mediafestival Transmediale was dit jaar Deep North. Het hoge noorden: ijskoud en onherbergzaam terrein waar de gevolgen van de klimaatverandering zich in alle hevigheid voordoen.

De oorzaken worden nog door weinigen betwijfeld en actie is geboden. Er is echter een belangrijke paradox. Hoewel alleen grootschalige ingrepen (geen fossiele brandstoffen meer, nooit meer vliegen etc.) daadwerkelijk zoden aan de dijk zetten, is er meestal slechts draagvlak voor bescheiden maatregelen. Klimaatveranderingen gaan zo traag en het verband met het eigen handelen is zo complex dat het gemakkelijk is om achterover te leunen. Met desastreuze gevolgen. In een panel met als titel Environment 2.0 spraken Drew Hemment, Andrea Polli, Usman Haque en Jochen Richters over wat daar door ontwerper en kunstenaars aan gedaan kan worden.

Citizen Science

Drew Hemment van ImaginationLancaster en FutureSonic vertelde over Citizen Science dat het publiek betrekt bij het verzamelen van wetenschappelijke data over allerhande onderwerpen. Denk aan geluidsoverlast, het aantal mussen in de tuin of het onderzoek naar stof in de ruimte via Stardust@home. Doel is meer en betere data te verzamelen in aanvulling op bestaande, officiële metingen. Tegelijkertijd gaat het om bewustwording van het publiek over de onderliggende complexe patronen en het verband met eigen en andermans handelen. Nederlandse voorbeelden zijn de rol van vrijwillige vogelaars bij het optekenen van de vogeltrek en de Natuurkalender. Van een andere orde is geluidsnet: een privaat meetnet van geluidsdata, onder meer bij Schiphol.

Hello Weather

Andrea Polli van de University of New Mexico sprak over haar project Hello Weather en het Cooperative Weather Observing Programme: een succesvol voorbeeld van Citizen Science uit de VS. Daar bestaat inmiddels een netwerk van meer dan 2.000 door burgers gemaakte en onderhouden weerstations.

Ze zijn verbonden met internet en worden op afstand gecontroleerd voordat hun gegevens in het systeem worden opgenomen, waardoor je weet dat de data van goede kwaliteit zijn. De gegevens worden via het internet verzameld en op een kaart gezet waarna anderen ermee aan de slag kunnen. Dit levert fijnmazige data op die een aanvulling vormen op de bestaande meetnetten. De deelnemers aan het project geven aan dat hun interesse in en relatie tot het klimaat positief zijn beïnvloed.

Pachube

Alle data samen vormen een rijke bron voor allerlei visualisaties. Architect Usman Haque is de bevlogen woordvoerder van Pachube met de tagline Connecting environments, patching the planet.

Pachube maakt het mogelijk om allerlei soorten data te verzamelen en te gebruiken. Het is een on-line platform om uiteenlopende (klimaat-) sensoren te koppelen en de data te gebruiken in allerlei applicaties. Denk aan slimme elektriciteitsmeters waarmee je een wedstrijd kunt doen met je buren als “wie gebruikt deze week de minste energie”. Serieuzer is het koppelen en slimmer maken van kantoren waardoor ze efficiënter worden. De presentatie van Usman is hier te vinden.

Het platform gebruikt een gestandaardiseerde taal, de Extended Environments Markup Language, die het mogelijk maakt om data uit te wisselen. Gegevens van satellieten, Streams uit Second Life, GPS data en de luchtkwaliteit in Beijing – alles kan gebruikt worden om visualisaties te maken of (live) applicaties te besturen.

Natural Fuse

Een van de eerste, kunstzinnige toepassingen van Pachube is Natural Fuse. Natural Fuse bestaat uit een netwerk van planten die via een sensor met het stopcontact zijn verbonden. De planten nemen via fotosynthese CO2 op uit hun omgeving. Door te meten hoeveel CO2 een plant opneemt wordt door Natural Fuse de hoeveelheid stroom die je kunt gebruiken zo afgesteld (lees: gereduceerd) dat je geen uitstoot produceert. Vraag je teveel energie dat gaat je plant dood en stopt de stroom. Door een eventueel overschot van jouw planten met anderen te delen krijg je een ‘eerlijk’ energienetwerk dat duurzaam is. Een uitgebreide presentatie van Natural Fuse vind je hier.

Zelf meten is weten

Gaan Hello Weather, Patchube en Natural Fuse de wereld redden? Ik betwijfel het. In de discussie die volgde op het panel kwam deze vraag uitgebreid aan bod. De consensus werd dat terwijl het CO2 effect van deze projecten absoluut onvoldoende is, er telkens nieuwe middelen nodig zijn om het probleem onder de aandacht te brengen. Ontwerpers en kunstenaars kunnen helpen door nieuwe verbanden te laten zien en oude verbanden op een frisse manier te presenteren. Duurzaamheid 2.0 betekent dat we de lange-termijn gevolgen van onze acties onder ogen zien en nu daarnaar handelen. Dat is dan weer een optimistische boodschap.