2009: Kunnen alleen creatieve mensen innoveren?

Deze vraag schoot me te binnen toen ik vorige week las dat de Europese Commisie 2009 heeft uitgeroepen tot Europees Jaar van de Creativiteit en Innovatie. Natuurlijk is het geweldig dat de commissie zo goed naar mij luistert; eind vorig jaar riep ik hier op Frankwatching 2009 uit tot het jaar van de Innovatie. Goed en snel opgepakt door de EC. Maar na wat zoeken vond ik het besluit en persbericht daterend van medio maart vorig jaar, zo’n 9 maanden voor mijn artikel.

Een goed bewaard geheim

Ik vraag me toch af hoe ik dat over het hoofd heb kunnen zien! Heb ik niet goed gezocht? Ik vond wel het internationale jaar van de astromonie van de VN en het jaar van de natuurlijke materialen. Een voor de hand liggende reden is dat er naast het persbericht op dat moment niet veel aandacht aan besteed werd en daardoor niet hoog genoeg in Google terecht is gekomen. Zoals voor velen houdt zoeken via Google ook voor mij op na een paar pagina’s en een aantal keer een andere zoekopdracht. Zelfs als ik nu zoek moet ik nauwkeurig de woorden “2009 year european innovation” invullen om de op de eerste pagina met resultaten de EU website te krijgen. Zelfs op de ICT-conferentie in Lyon in November 2008, het grootste event voor ICT-research georganiseerd door EC (DG Information Society) heb ik niets gehoord over het jaar van de Creativiteit en Innovatie.

Een reden hiervoor kan zijn dat niet het departement Enterprise en Industrie de organisator is maar Onderwijs en Cultuur. Dit verbaast me enigzins in eerste instantie: wat heeft Onderwijs en Cultuur nu te maken met Innovatie? In Nederland ligt innovatie, zoals we het hier bespreken, volgens mij primair bij Economische Zaken en dat lijkt me ook zo bij de Europese Commissie.

Imagine, Create, Innovate

Het doel van het Europese jaar van de Creativiteit en Innovatie is: het bewustzijn van het belang van creativiteit en innovatie voor persoonlijke, sociale en economische ontwikkeling te vergroten, goede aanpakken te delen, onderwijs en onderzoek te stimuleren en debat over en ontwikkeling van beleid te vergroten. Dat is een behoorlijke uitdaging, zelfs ieder van deze deelgebieden op zichzelf is een behoorlijke kluif.

Begin januari is in Praag (want Tsjechië is nu voorzitter van de EU) het jaar van start gegaan. Ook daar werd een lans gebroken voor creativiteit en innovatie:

“We do not know how long this crisis will last and how deep it will become. But when it is over, those who will have invested in creativity and innovation will find themselves well ahead of the pack” zei Ján Figel, de commissaris voor Onderwijs, Cultuur en Jeugd (noot: waar heb ik dat meer gehoord ?).

Creativiteit en Levenslang leren

Het opvallende is dat creativiteit met name wordt genoemd: het jaar van Creativiteit en Innovatie. Hiermee kom ik gelijk terug op de titel van dit artikel: kunnen alleen creatieve mensen innoveren? Het lijkt wel zo als je kijkt naar het voorstel van de commisie voor de nominatie van het jaar, waar zaken staan als “Innovatie is de succesvolle invoering van nieuwe ideeen en creativiteit is de noodzakelijke voorwaarde voor innovatie”.

Een goede vraag is wat creativiteit eigenlijk betekent. Een heel aparte quote hierover staat op de website van het DG Enterprises van de EU: Creativity is often associated solely with artists and fine arts, whereas innovation is often thought to be about technological progress in manufacturing only.

Sorry?! Dat lijkt me een heel typische N=1 definitie van creativiteit en innovatie. Creativiteit en innovatie zijn er in diverse vormen; van evolutionair tot revolutionair.

Innovatie is voor mij een democratisch proces en niet meer “het alleenrecht van wereldvreemde mannen met pennen in de borstzak ergens in de krochten van het bedrijf” (mijn oorspronkelijke voorbeeld was altijd witte jassen met pennen in de borstzak maar slaat meer op de R&D kant van vernieuwing). Innovatie wordt beter als iedereen weet wat innovatie voor het bedrijf betekent en daar aan kan bijdragen. Het zal niet de eerste keer zijn dat, iemand die dicht bij de gebruikers van een product of dienst staat, een heel goed idee heeft hoe het beter, sneller of goedkoper kan in plaats van altijd de centrale innovatieclub (veel bedrijven hebben ook de mogelijkheid voor medewerkers om nieuwe innovaties aan te dragen). Is dat creatief? Ja ik denk het wel. Je ziet tenslotte iets wat beter kan. Wel heel anders dan de creativiteit van een reclamebureau, Herman Finkers of Damien Hirst.

In innovatie heb je diverse rollen die elkaar versterken. Alleen maar creatievelingen is niet goed. Er moeten ook mensen zijn die denken aan andere zaken zoals de gebruiker, financiën, marketing en communicatie en zelfs gewoon gezond boerenverstand. Al deze mensen heb je nodig voor innovaties. Iedereen kan een bijdragen aan innovatie, niet alleen de überhippe creatieveling op zijn witte Barcelona Chair.

Meer creativiteit in het onderwijs

Een van de doelstellingen is artistieke en andere vormen van creativiteit meer te stimuleren in het onderwijs (specifieke skills, nieuwsgierigheid en lateraal denken) in het kader van levenslang leren. Het complete traject van scholing (van peuterspeelzaal tot hoger onderwijs) en daarna in de scholing in het werk en na de pensionering.

Deze betere verankering van creativiteit moet volgens de EU leiden tot meer innovatie! Maar is dat ook zo? Wat innovatie vaak dwars zit binnen bedrijven is niet het gebrek aan creativiteit, maar dat innovatie nog steeds niet onderdeel is van het primaire proces van bedrijven. Creativiteit wordt dwarsgezeten door business cases, prioriteiten en bezuinigingen. Meer creativiteit en innovatie is goed, maar lost het probleem niet op!

Daarnaast betekent meer creativiteit stimuleren meer geld voor onderwijs en minder geld voor andere zaken (bijvoorbeeld ontwikkelingsamenwerking, zorg of verkeer), want de totale hoeveelheid geld zal waarschijnlijk niet veranderen. Dat maakt het op ze minst moeilijk om het draagvlak te vinden hiervoor, ook gezien nog andere uitdagingen in het onderwijs.

Wat gaan we ervan merken?

De uitvoering van het jaar ligt voor een groot gedeelte bij de partners van het jaar en ook bij de landen, Er is in ieder geval al een agenda met de events. In Nederland ligt de verantwoordelijkheid voor het Europese jaar bij het Ministerie van OCW. De website heeft nog weinig informatie over het jaar. Ik heb navraag gedaan bij het ministerie, maar wacht nog op antwoord. Als het binnen komt zal ik dit aan het artikel toevoegen.

Kansrijke of kansloze actie?

Als ik kijk naar de doelstellingen van het jaar zijn die erg ambitieus. Zeker als je realiseert dat ik een groot gedeelte nog niet eens genoemd heb om dit (al vrij lange) artikel niet nog langer te maken. Aan de andere kant: de realisatie van het belang van creativiteit en innovatie om oplossingen te vinden voor de problemen, die we op dit moment hebben, is goed. Als dat leidt tot nieuwe stimulansen voor innovatie dan is het een goed jaar geweest. Ik zal in ieder geval proberen om dit jaar zo goed mogelijk te volgen en aanwezig te zijn bij geplande events om te zien hoe het wordt aangepakt.

Wat is eigenlijk de rol van de overheid bij Innovatie?

Wat dit jaar me duidelijk heeft gemaakt is dat een artikel over de rol van de overheid(-heden) bij innovatie een mooi onderwerp is voor een of meer artikelen hier op Frankwatching. Maar dat is voor de volgende keer.