Zijn we er toch weer ingetuind

De Griekse schilder Apelles – 350 voor Christus, hij heeft Alexander de Grote waarschijnlijk ook geportretteerd – wordt genoemd als kandidaat-president van de WAFM, de wereldwijde autoriteit financiële markten.

De overlevering, opgeschreven door de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren dbnl.org, beschrijft hoe Apelles een eigen werk in het openbaar tentoonstelde. Een passant, schoenmaker, had iets aan te merken op een van de geschilderde sandalen. Nuttig, zou je denken, en zo dacht Apelles er ook over. Hij pakte zijn kwast en veranderde de sandaal volgens de aanwijzingen van de schoenmaker. Deze kreeg de smaak te pakken en adviseerde vervolgens Apelles om ook de houding en gewaden van de geportretteerde aan te passen. En toen sprak Apelles: Schoenmaker, houd je bij je leest.

Afgelopen maandag, ’s avonds in offlineyuppendatingpaleis Dauphine in Amsterdam. We hebben weer een grijze beursmaandag achter de rug, Fortis is het weekend genationaliseerd en ABN Amro is weer van ons. Het FD organiseert samen met BNR en Nova een debat over ‘de bank van de toekomst’.

Op het podium zitten vier deskundigen en twee presentatoren. Een uur lang krijgen we van alles te horen, maar nauwelijks hoe de bank van de toekomst eruitziet. Een van de deskundigen – mede Alex-oprichter Peter Verhaar – vertelt ons over vroeger; dat de bank ooit een zuiver intermediair van geld was, later ook producten van anderen verkocht en het gif sloop naar binnen toen banken hun eigen producten maakten en ook aan de man en vrouw brachten. Een bonus op eigen producten corrumpeert iedere medewerker, iedereen weet het. En daarnaast bleek dat de producten gammel waren. Lemen huisjes, die bij mooi weer net overeind blijven, maar niet bestand zijn tegen pijpenstelen. De toren tuimelde. Een intermediaire bank moet geen huisjes maken, laat staan verkopen, net zo min als de schoenmaker zich moet begeven in de handel van zijn eigen schoenen.

Niks nieuws onder de zon. Maar zie wat er gebeurde. ‘Zijn we er toch ingetuind’, zei Herman Kuiphof toen Gerd Müller de beslissende 2-1 voor Duitsland maakte tegen Nederland, in de WK-voetbalfinale in 1974.

En de avond kabbelde voort. ‘Het heeft ook te maken met het jarenlange wanbeleid van Rijkman Groenink’, zou heer Heertje zeggen, nooit verlegen om een uitspraak met vleugeltjes. En een toeschouwer kreeg zendtijd toen hij aankondigde dat hij alle antwoorden had. Hij had er niet bij gezegd op welke vragen. We vingen nog net ‘human marketing’ en ‘cultural creatives’ op, en toen was de microfoon al weer weg. Zijn buurman kwam met een Verdonkiaanse oplossing: ‘Het is een beetje met de knoppen draaien om alles op nul krijgen en dan moet je weer opnieuw beginnen.’ Niemand wist welke knoppen het waren, maar ook nu weer hoorde je Apelles denken: toeschouwer, schouw toe.

Overal immers waar de schoenmaker zijn leest verlaat, moet je alert zijn. Tien jaar geleden was het bon ton bij de grote reclamebureaus om hun klanten te helpen bij de zoektocht op het onbekende internet. En de intermediaire verzekeringsmarkt liet haar producten verkopen door onafhankelijke tussenpersonen. Het zijn de sprookjes van het vloeibare ijs en de vierkante cirkels.

De IJslandse internetspaarbank Icesave bleek een moeder te hebben die niet alleen spaarde. 125.000 Nederlandse spaarders dachten te maken te hebben met een zekere bank. Vloeibaar ijs. Vierkante cirkels. Een procentje rente meer benevelt het beoordelingsvermogen.

Overal is de schoenmaker bekend. ‘Skoenmaker hou jou by jou lees’ zeggen de Afrikanen. ‘Cordonnier, borne-toi à la chaussure’, ‘Schuster bleib bei deinem Leisten’, ‘The shoemaker must not go above his latchet’.

Apelles werd beroemder om zijn uitspraak dan om zijn schilderijen. Ooit maakte hij een mozaïek met vele kleuren. Hij vond het onsamenhangend, alsof alles alle kanten uitspatte. ‘Schoenmaker…’, mompelde hij toen in zichzelf en legde het weg.

Veel later werd het opgegraven. Het werd het logo van Fortis.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.