De Beeldvoerder

Niet kijken met je handjes. Koekjestrommel. Speelgoedwinkel. Postzegelverzameling. Als kind mocht het nooit, kijken met de handjes. Volwassenen mogen alles, dus ook kijken met de handjes. Ze doen er zelfs onderzoek naar.

De natuurkundige Maarten Wijntjes (foto) onderzocht hoe goed mensen in staat zijn om met hun vingers een afbeelding in reliëf te herkennen. Het mogen de meest eenvoudige afbeeldingen zijn, bijvoorbeeld een envelop: een liggende rechthoek met aan de bovenkant een brede, naar beneden wijzende driehoek. En wat bleek in dit onderzoek? De proefpersoon tastte met zijn vingers alle lijnen van de envelop af, en wist niet welke afbeelding hierbij hoorde. Totdat hij de instructie kreeg om te tekenen wat hij in zijn hoofd had. Toen alle lijnen eenmaal op papier stonden zag hij het opeens ook: het was een envelop.

Blijkbaar zijn we niet goed in staat om een verzameling van losse waarnemingen die we in een bepaalde volgorde aangereikt krijgen te interpreteren. We proberen eerst de verworven informatie te visualiseren in ons hoofd, maar daarmee komen we er niet. Als we er letterlijk een beeld van maken door het te tekenen komen we er wel. De ogen moeten het echt gezien hebben, zo bleek uit de test.

In het bedrijfsleven wordt te pas en vooral ook te onpas gebruik gemaakt van visualisaties. De traditionele organisatie met lijn- en stafdiensten leent zich er uitstekend voor. Iets ingewikkelder wordt het al als een traditionele verzekeraar in woord uitlegt hoe hij zijn product de markt in krijgt. De informatie wordt sequentieel, brokje na brokje, aangereikt en het is aan de ontvanger om alle stukjes op de juiste manier aan elkaar te verbinden en van betekenis te voorzien, om een envelop te maken van het beschrevene.

Hoed je ook voor de types die misbruik proberen te maken van de zeggingskracht van het beeld. Ze hebben een beperkte gave van het woord en nemen hun toevlucht tot de flip-over of het whiteboard. Hun gave van het tekenen is echter nog beperkter maar ze bevinden zich wel in het epicentrum van de vergadering. De viltstift heeft immers meer macht dan de voorzittershamer. Wat er volgt, is niet zelden een beproeving van de zwaarste soort, leidend tot een onbegrijpelijk lijnenspel. De trippende klungel-met-viltstift toont als geen ander aan dat het maken van een visualisatie echt een ambacht is. Ook al zou hij een envelop moeten tekenen, hij zou er niet eens in slagen. Rommel regeert in zijn hoofd, dus zal rommel op het papier terecht komen.

Er zijn twee ontwikkelingen die het onderzoek van Wijntjes nog relevanter maken. Allereerst neemt het aantal brokken informatie dat van alle kanten op ons afkomt iedere dag toe. Strakke lijnen, maar ook schetsen. Het wordt steeds uitdagender om het te visualiseren. Combineer dit met het gegeven dat de mogelijkheid om beeldend te communiceren spectaculair toenemen, en je kunt vaststellen dat er ruimte is voor een nieuw ambacht: dat van de beeldende verwoorder, ofwel de beeldvoerder.

De beeldvoerder is iemand die in staat is om ketens van informatie die ogenschijnlijk los van elkaar staan zodanig in beeld of animatie of film bij elkaar te brengen dat de kijker de boodschap begrijpt. Dat hij in één of desnoods een paar oogopslagen ziet dat het een envelop is. Of een konijn. Of de werking van een vuurtoren. Of een aanwijzing om bij de eerstvolgende rotonde linksaf te slaan. Of de strijd tussen de radicale taborieten en de gematigde ultraquisten. Of de dreiging van een oorlog. Of het faillissement van een hele grote bank, die net nog haar ceo $ 40 mln bonus had betaald omdat hij het zo goed gedaan had. En de alerte beeldende verwoorder herinnert zich dan ook opeens de tekening die hij indertijd had gemaakt van de internetbubble. Hebzucht heeft een universeel herkenbaar patroon immers, je moet er letterlijk wel oog voor hebben. De beeldvoerder heeft dat oog, en hij kan het waargenomene nog vormgeven ook. Net zoals de man die zijn eigen envelop wist te tekenen.

Eigenlijk is het eenvoudig. De mens wil beelden, en aangezien het aantal impulsen dat dagelijks op ons afkomt alleen maar toeneemt wordt de zeggingskracht ervan groter. Ik pleit voor een opleiding Beeldende Verwoorder. Minimaal hbo. Liever nog universitair. De vooropleiding ‘associatieve vaardigheden’ en ‘gezond verstand’ zijn voorwaardelijk.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.