Honderd miljoen laptops

Het was in ieder geval een mediageniek initiatief dat werd aangekondigd, in januari 2005, tijdens het World Economic Forum in Davos. One Laptop per Child (OLPC), ieder kind in de derde wereld zou recht hebben op een laptop, voor niet meer dan honderd dollar. Daarmee werd bedoeld dat ieder kind in de wereld recht had op onderwijs. Achter het project zat onder anderen Nicholas Negroponte, de professor van het MIT Media Lab, ooit bestempeld als goeroe van het internettijdperk. Ambitieus werd in Davos verkondigd dat het programma in 2008 minstens honderd miljoen laptops zou moeten hebben geplaatst in de derde wereld. Het is altijd aardig om later terug te kijken op voorspellingen.

Het is nu bijna halverwege 2008, en de teller is vooralsnog blijven steken op 600.000 stuks; de laptops gingen voornamelijk naar Uruguay en Peru. Inhoudelijk is er nog niet veel bekend over de educatieve resultaten.

Het project daarentegen kwam de laatste maanden in het nieuws op niet altijd even positieve wijze. Allereerst was er de aankondiging dat de nieuwe systemen zullen worden voorzien van Microsofts XP. Verrassend, omdat alles aan de computer ‘open’ zou zijn, wat je bepaald niet kunt zeggen van de software van Microsoft.

Daarnaast werd bekend dat er nogal wat sleutelfiguren binnen de OLPC-organisatie zijn opgestapt, vooral in de inhoudelijke hoek. Ook Intel verliet het consortium na een kortstondige aanwezigheid; de laptop heeft een chip van AMD, de concurrent van Intel.

Tussentijdse conclusie: een sprankelend idee (onderwijs, derde wereld, kinderen), gedragen door een ooit charismatisch professor (Negroponte) loopt al vrij snel vast in de modder van politiek, commercie, jaloezie en achterklap. De kracht van een ideologie is broos, zo blijkt maar weer eens. Het gaat helemaal niet om kinderen, het gaat er niet om het enorme gat in onderwijs tussen de derde wereld en de andere werelden te verkleinen.

Alsof het een kind in Gambia een biet zal wezen of het apparaat draait op een open of gesloten besturingssysteem. Weet iemand in Nederland onder welk besturingssysteem een TomTom draait? Het apparaat moet mij van A naar B brengen, of naar huis, zo snel mogelijk of via binnenweggetjes zonder flitspaal. Meer niet, ook niet minder.

Alsof een kind in Burkina Faso zich afvraagt of de chip in het apparaat van Intel of van AMD is. Als er maar een keuze wordt gemaakt die helder en onwrikbaar is, waar de eerstkomende tien jaar niet meer op wordt teruggekomen zodat alle aandacht kan worden besteed aan waar het om gaat, namelijk de laptopjes zo ongelooflijk gewild maken dat de kinderen er spelenderwijs mee gaan leren. Of lerenderwijs mee gaan spelen, ook goed.

Een kind wil spelen, praten, tekenen, lachen, erkenning, en wij, ouderen, bedenken daarbij dat een kind waarschijnlijk ook een zorgeloze toekomst wil, en dat daarvoor onderwijs nodig is. Dus hebben alle kinderen in de wereld recht op onderwijs, als indirect vehikel om later gelukkig te worden. Je zou met de laptop dus moeten kunnen spelen, praten, tekenen, lachen en erkend worden. Kan dat eigenlijk wel?

Ja, dat kan. Als niemand maar door heeft dat het een laptop is. Als het maar niet een minuut duurt voordat hij aan is. Als je maar geen ‘termination error’ krijgt. Als het apparaat maar de muziek speelt die het kind wil horen, of de stem van opa weer even terugbrengt. Als je maar een foto kunt maken van je krijttekening, of een filmpje van de groepsdans of kringgesprek in de nieuwe klas. Of even chatten met je gevluchte neefje.

Er zijn geüniformeerde dictators die het Westen niet toelaten om te komen helpen als er een ramp is. Ze worden met huid en haar afgemaakt in de pers. Maar ook als er niemand een strobreed in de weg legt, komt er geen hulp tot stand. Machtige consortia slagen er met overtuiging in om elkaar zodanig in de weg te zitten dat miljoenen kinderen nooit zullen krijgen waar ze recht op hebben: recht op een eerlijke verdeling van kennis.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.