In de luchtballon

Je spreekt van informatieasymmetrie als iemand beschikt over informatie die een ander niet heeft, of nog niet heeft. Het is tegenwoordig erg ouderwets om op deze asymmetrie te bouwen. Vraag maar aan de NVM (zij leunden sterk op hun voorsprong in kennis over te koop staande huizen), vraag maar aan James Rothschild die in 1850 steen en been klaagde dat het telegraafverkeer algemeen toegankelijk werd; de bankier raakte zijn communicatie voorsprong kwijt. Het verschil tussen de haves en de have-nots is dramatisch veranderd.

De beurshandel was ooit voor beurshandelaren en een voorrecht voor alleen diegenen die konden beschikken over de koersen. Ruim 150 jaar later zijn wij allen dealers, van day-trader tot thuisbelegger. De handel is van iedereen, en iedereen is van de handel.

Maar hij kan ook doorslaan, de handel in informatie. Een paar voorbeelden. Niet gebeurd, en toch nieuws geworden.

In weekblad Opinio stond een aantal weken geleden een interview met premier Balkenende, waarin Balkenende voor hem ongebruikelijke dingen zei. Het interview was verzonnen. Dat kon geen kwaad omdat vrijwel niemand het gelezen had. Met uitzondering van wat buitenlanders, althans zo stelde Balkenende en dus werd er door de Nederlandse staat een zaak van gemaakt. En toen gingen we lezen wat hij allemaal niet gezegd had.

Wél gebeurd, geen nieuws, maar het werd toch nieuws. Minister Vogelaar werd een microfoon onder haar neus gehouden voor een reactie op het feit dat haar ministerie een dure communicatieadviseur had ingehuurd. De minister bevestigde de aanleiding van de vraag door wat onhandig te reageren; ze zweeg, en wel heel lang. En vervolgens werd het zwijgen van de minister nieuws.

Ander voorbeeld. Prinses Maxima had een bril op, en werd ermee gefotografeerd. Niks aan de hand. Totdat de RVD, de communicatieadviseur van onze koninklijke familie, het nodig vond om de publicatie van de foto te verbieden. Met als gevolg dat iedereen de foto publiceerde. Leve de communicatieadviseurs.

Of het nu gebeurd is of niet maakt niet meer uit. Of het nu nieuws is of niet al net zo min. Er zijn nu eenmaal tientallen zenders, kilometers papieren kolommen, een grenzeloos groot internet en dat moet dagelijks gevuld worden. Daar hebben we zo onze methoden op gevonden. Als de minister niets zegt dan zijn er twee mogelijkheden: ofwel we verzinnen wat, ofwel we laten zien dat hij niets zegt. Met ons kan je alle kanten op tenslotte.

Het nieuws is van iedereen, en iedereen is van het nieuws. Bent u van het nieuws? Jazeker, ik ben ook van het nieuws. Als ik Georgina Verbaan ergens in een kroeg zie tongen ben ik opeens van het nieuws. Er zijn gekken die ervoor betalen.

En het publiek? Dat is murw. We raken ons kritisch vermogen kwijt. De Oostenrijker Fritzl (categorie: echt gebeurd, echt nieuws, maar niemand die het zag) kon jarenlang ongestoord kinderen bij zijn dochter verwekken, en drie van deze kinderen met zijn dochter in de kelder onder zijn huis verborgen houden. Drie andere kinderen adopteerde hij en mevrouw Fritzl vond het allemaal zo gek nog niet.

Mevrouw Fritzl had al te veel kranten gelezen de laatste jaren, en haar vermogen om feit van fictie te onderscheiden was totaal afgestompt. Dat gold trouwens voor alle mensen in het dorp waar het gezin woont.

Het opheffen van de asymmetrie is doorgeslagen. Wij mensen kunnen een bepaalde hoeveelheid informatie verwerken. Hoe meer onzin tot ons komt, hoe meer onzin we ook opnemen in ons eigen systeem.

Met als gevolg dat we langzaam maar zeker allemaal dorpsgenoten worden van meneer Fritzl, en niet meer in staat zijn om ons te verbazen. Verbazing ligt aan de basis van een kritische toets. Raak je je verbazing kwijt, dan valt niets meer op.

Daarom ook denk je dat het niet waait als je in een luchtballon zit.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.