eParticipatie: Technologie of Mentaliteit 2.0?

Afgelopen donderdag was ik te gast op de eParticipatie-top georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Een lange dag met een vol programma van sprekers, paneldiscussies, speeddates en workshops. Met als centraal thema eParticipatie: Hoe kan de overheid de ‘burger’ actief betrekken bij haar werkzaamheden en welke rol kan internet daarin spelen? Een sfeerverslag van deze dag en mijn conclusie naar aanleiding daarvan vind je hieronder.

De deelnemers aan deze top waren voor de overgrote meerderheid afkomstig uit alle ‘delen’ van de overheid: gemeentes, provincies en ministeries. Daarnaast waren er adviesbureaus op het gebied van overheidscommunicatie en was er een enkele ‘internet-believer’ zoals ondergetekende aanwezig.

Het programma

De aftrap was veelbelovend met deze video waarvan de boodschap luidt ‘we need to rethink some things’. Dat dat inderdaad nodig is bleek vervolgens ook uit de rest van de dag:

• Steven Lenos sprak – als invaller voor Joeri van den Steenhoven (Kennisland) – over het ‘levende web’:

• Er was een videoboodschap van de staatssecretaris Ank Bijleveld-Schouten , waarin zij tot mijn aangename verrassing sprak over ‘mensen’, dit in tegenstelling tot de interviewster die hardnekkig vasthield aan het wat mij betreft jargon-woord ‘burger’. Verder kondigde ze de lancering van ‘wijwaarderen.nl’ aan, een Iens-achtige site waarop mensen overheidsdiensten kunnen beoordelen.

• InAxis presenteerde de resultaten van een onderzoek naar de effectiviteit van al door de overheid uitgevoerde eParticpatieprojecten en de uitkomst daarvan stemde de onderzoekers treurig. Want wat bleek? eParticipatie wordt veelal ingezet als middel om burgers te raadplegen maar ook niet meer dan dat. Het sust zo het geweten van de overheid want ‘we hebben het ze toch gevraagd’. Overkoepelende conclusie van het onderzoek luidde dat de bereidheid om burgers echt te betrekken bijzonder laag is.

• Jacques Wallage, burgemeester van Groningen, onderschreef dit verhaal met zijn eigen praktijkervaringen. Hij hield een vlammend betoog over de kloof tussen de horizontale wereld van de burgers, waartoe uiteraard internet cq web 2.0 ook behoren en de verticale wereld van de overheid waarin ‘burgers’ gezien worden als ‘hobbels die de ambtenaar moet nemen voor het uitvoeren van zijn plan’. En waarin het vooral draait om het in stand houden van bestuurlijke proces en de bijhorende producten (veelal beleidsnota’s).

• Reinder Rustema presenteerde de al een paar jaar oude site www.petities.nl en vertelde dat er nu een aantal gemeentes zich hierbij gaat aansluiten.

• De uit Engeland afkomstige spreker Tom Steinberg liet zien dat de eParticipatie-initiatieven vaak beter van buiten af gestart kunnen worden. Zijn bedrijf www.mysociety.org heeft inmiddels een aantal succesvolle sites gelanceerd die door de Britse overheid geaccepteerd en gebruikt worden.

1.0 of zelfs 19e eeuws?

Al met al bleek zowel uit de presentaties, de workshops, de paneldiscussie als de vragen uit de zaal dat het niet aan de technologie ligt dat eParticipatie nog niet erg van de grond komt. Het grootste struikelblok lijkt eerder de heersende bestuurs- en overheidscultuur en die mentaliteit zal eerst moeten veranderen. Want die is nog 1.0 of misschien zelfs wel 19e eeuws zoals Valerie Frissen, één van de leden van het panel dat zo mooi zei.

Waar het uiteindelijk om draait is dat het delen van de macht en het uit handen geven van de controle de overheid zwaar valt. En daarin verschilt de overheid niet wezenlijk van bedrijven en andere grote organisaties of instellingen. Want ook daar is de mentaliteit 2.0, die naar mijn idee neerkomt op ‘human to human marketing’, nog lang niet overal voor handen.

De wal en het schip

Als Jacques Wallage gelijk krijgt dan komen de verticale en de horizontale werelden waarschijnlijk pas bij elkaar op het moment dat er een crisis uitbreekt in de verticale wereld waardoor zij zich genoodzaakt ziet om die andere wereld op te zoeken en toe te laten. In dezelfde bewoordingen sprak ook panellid Sander Dullaart (Favelafabric) zich uit want hij is er, net als ik, van overtuigd dat de wal het schip zal keren.

Iedereen, die zich op dat gebied verder wil laten inspireren verwijs ik graag naar het boek ‘The Cluetrain Manifesto‘ en naar mijn artikel daarover. En lees dan, als je bij de overheid of een instelling werkt gewoon ‘overheid’ of ‘instelling’ waar ‘bedrijf’ staat. Want zoals gezegd, wat mentaliteit betreft verschillen die twee uiteindelijk nauwelijks van elkaar.

Dit artikel verscheen ook op www.fackeldeyfinds.com.