Wat wij van kinderen kunnen leren over Wikileaks

We bevinden ons in de les Mens en Maatschappij en volgen een stukje van het debat in de klas over Wikileaks. Wij kunnen leren van de antwoorden van de kinderen. En kinderen kunnen leren van ons. In dit artikel vat ik het geleerde steeds samen in een one-liner, met een korte toelichting erbij. “Goedemorgen allemaal, fijn dat jullie weer bij de les Mens en Maatschappij zijn. Dit uur gaan we het hebben over Wikileaks.”

Wat wij leren van kinderen over Wikileaks

Les: de kracht van het medium

Wie heeft er wel eens gehoord van Wikileaks? 20 vingers van de 27 gaan omhoog. Dat is een behoorlijk hoog aantal. De meeste kinderen hebben ervan gehoord. De implosie van de wereld en de explosie van informatie (de Kerckhove) leidt er toe dat 1 persoon de hele wereld kan bereiken.

Les: het is maar wat je er zelf van maakt

Wat is dat dan Wikileaks? “Een website waar geheime dingen op staan”, “Een meneer die boos is op de overheid”, “Een hype waar journalisten druk mee zijn”, “Net zoiets als Wikipedia”.

Er zijn zoveel meningen en opvattingen over wat Wikileaks nu precies is. Vast staat dat het in ieder geval een hele grote hoeveelheid informatie is, niet alleen op de site, maar ook alle informatie eromheen. De beoordeling van die informatie-overload leidt makkelijk tot het geven van een eigen interpretatie aan het geheel.

Les: in je eigen huis en toch heel ver weg

Wat betekent het voor jou? “Niks.” Dat is een zwakte van het medium. Als je er niet over nadenkt, is het neutrale informatie. Informatie wordt pas iets als je er betekenis aan geeft en het binnenhaalt. Het krijgt kleur als je er iets van vindt.

Les: openheid

Hebben wij daarmee te maken? “Niet als we geen geheimen hebben.” Als je geen waarde hecht aan geheimen hebben, is Wikileaks misschien wel niet zo bedreigend.

Les: delen

Is dit een groot iets of vinden jullie het ‘gewoon een ding dat gebeurt’? “Delen via internet is heel gewoon”, “op internet gaat het om informatie, het maakt niet uit wie die informatie deelt”. The society of sharing; transparantie en delen is onderdeel geworden van ons leven. Kennis is pas wat waard als het gedeeld is.

Wat kinderen van ons leren over Wikileaks

“Dank jullie wel voor jullie antwoorden en de lessen die we eruit hebben gehaald. Ik wil er graag nog wat over vertellen vanuit mijn rol als docent. Als inspiratie gebruik ik daarvoor een aflevering van Tegenlicht; de wereld na Wikileaks.”

Les: deze uitvinding vergroot onze mogelijkheden en vrijheden omdat het ons de keus geeft of wij ‘geheimen’ publiceren of niet

Wikileaks is een uitvinding, volgens technologie-expert Kevin Kelly. En zoals iedere uitvinding heeft het iets goeds, maar ook iets slechts in zich. Iets goeds, want het is noodzakelijk om de toenemende geheimhouding van overheden te verminderen. En iets slechts, want het blootstellen van vertrouwelijke informatie kan schade aanrichten.

Les: wij maken geschiedenis, het is de moeite waard je daar bewust van te zijn. Dan maak je het ook mee

Wij leven in een revolutionair tijdperk. Het moment dat voor het eerst iedereen aan iedereen wordt verbonden, over de hele wereld: dat gebeurt nu! Kelly vergelijkt het zelfs met de uitvinding van vuur, vindt het groter dan de uitvinding van het alfabet en vergelijkbaar met de uitvinding van de spraak.

Les: het feit dat je niet bij iemand in dezelfde ruimte bent, betekent niet dat je zomaar alles kunt zeggen. Wat voor wereld wordt het als iedereen dat doet? In de nieuwe wereld moet ook rekening gehouden worden met de ontvanger van hetgeen je zegt.

Er is ook een trend zichtbaar, vindt psychiater Dalrymple, die laat zien dat de digitale manier van onmiddellijke communicatie leidt tot verhoogde impulsiviteit, botheid en verminderde verantwoordelijkheid voor gedrag en uitspraken. Het nodigt primaire reacties uit en gaat meer over exhibitionisme en druk met jezelf zijn, dan over communiceren.

Les: privacy is nu een heikel punt, in de toekomst wordt dat minder. Enerzijds omdat het ‘gewoon’ wordt dat we steeds meer van elkaar weten. Anderzijds omdat we willen dat andere mensen ons echt kennen, omdat we dan als individuen worden behandeld, met onze specifieke talenten en eigenschappen.

Kelly stelt dat privacy een stap is die nodig is geweest voor het ontwikkelen van het sociaal zelfbewustzijn. Privacy brengt de huidige ongelijkheid in kennis tussen overheden en burgers in balans. Zonder de wetten op privacy zou de overheid alles van burgers weten, en niet andersom. Over een tijdje is dat geen issue meer omdat o.a. Wikileaks helpt deze kennisongelijkheid te herstellen. Wij willen vooral behandeld worden als individuen. “Dat kan alleen als je me kent en als ik mezelf onthul en door transparantie over wie ik ben en wat ik doe of kan”, aldus Kelly.

Les: een idee is niet meer alleen van jou. Het is pas een goed idee als het door meerdere mensen gedeeld en gesteund wordt. Dingen leren is niet meer het belangrijkste, maar wel om de toegang te krijgen tot de kennis die je nodig hebt. Deze kun je delen met anderen om je heen.

Eigendom als concept, als bouwsteen van de economie, verdwijnt naar de achtergrond. Ideeën en informatie zijn geen eigendom meer en worden zelfs meer waard als ze gedeeld worden met (veel) meer mensen. We gaan van eigendom van kennis naar toegankelijkheid van kennis, van de kenniseconomie naar een economie van delen (‘economy of sharing‘ ).

Wat betekent dat voor deze les Mens & Maatschappij?

Les: de rol van leraren in de klas wordt anders en de lessen gaan er anders uitzien. Vraaggestuurd wordt het credo.

Dit alles betekent ook dat vanaf vandaag de les Mens & Maatschappij er anders uit gaat zien. “Jullie gaan op zoek naar ideeën, informatie en meningen waarover je in deze klas en met mij van gedachten wilt wisselen. Jullie kunnen meer vinden dan ik (docent) jullie kan vertellen. Als je een goed idee hebt, dan deel je dat met je klasgenoten en bedenken jullie samen over welk onderwerp we het gaan hebben de volgende les, met wie we dat zouden moeten doen en wat je aan materiaal wilt verzamelen. Hoe eerder jullie mij op de hoogte stellen van dat onderwerp, hoe beter. Dan kan ik het ook voorbereiden.”

Wat betekent dit voor jullie? “Wij snappen dat wanneer wij iets thuis op het internet zetten, de hele wereld dat kan zien”, “Dankzij delen van mensen op Wikipedia/ YouTube kunnen wij veel te weten komen”, “ Wij kunnen meer vinden dan iemand ons kan vertellen”, “We kunnen gelijkstemden vinden en ons daarbij aansluiten”.

Les: de grootste uitdaging is het omgaan met de explosie van informatie en het leren filteren ervan. Dat is de nieuwe verantwoordelijkheid van docenten en leerlingen.

De volgende punten helpen daarbij:

• Leer denken in zoektermen.
• Neem niet automatisch het eerste het beste zoekresultaat voor waarheid aan.
• Stel jezelf toetsvragen: heb je er wat aan? Is dit wat je wilt weten of waar je bij wilt horen?
• Als je er niet uitkomt, deel dat met je docent en bedenk samen wat goed en niet goed is.

Zijn jullie er klaar voor?