WikiLeaks

In het FD van afgelopen woensdag stond een onthullend artikel over het bouwbedrijf Jansen de Jong Infra. Medewerkers kochten op grote schaal ambtenaren om, vooral in Limburg. Daarnaast werden er stelselmatig veel te lage offertes gemaakt.

Op deze manier werden opdrachten verkregen en later werd het magere bedrag ruim gecompenseerd met vette nota’s voor meerwerk. Zo zouden bouwprojecten twee- tot driemaal duurder uitvallen dan oorspronkelijk begroot.

Niks nieuws onder de zon, zo weten wij. Budget- en tijdoverschrijdingen in de bouw zijn van alledag. En toch brengt het FD de corruptie bij het bouwbedrijf en de ambtenaren in Limburg als belangrijk nieuws. Natuurlijk moet dat gedaan worden voordat we denken dat er geen verschil meer is tussen uitzondering en regel. De bron was een geheim onderzoek van de Rijksrecherche dat ‘in handen van Nieuwsuur en Het Financieele Dagblad is gevallen’.

Hoe gaat dat precies, dat ‘in handen vallen’? Mij valt nooit iets in handen. En àls iets je handen valt, mag je het dan publiceren? Het mag als de zaak ermee wordt gediend. En wat ‘de zaak’ is, is een keuze die gemaakt kan worden als hij wordt gestut door een evenwichtig gevoel voor verantwoordelijkheid.

WikiLeaks staat de laatste dagen in het middelpunt van de belangstelling. Maar is het inderdaad zo schokkend, wat er gebeurt? Als je het hebt over onthullende journalistiek is er weinig aan de hand, zo stellen velen, waaronder Arianna Huffington van weblog The Huffington Post. Het is niet een aanval op Amerika’s buitenlandse politiek, zoals Hillary Clinton zegt. Het is ook geen actie die de mensenrechten in gevaar brengt. Het is niet te vergelijken met 11 september, zoals de Italiaanse minister van buitenlandse zaken met gevoel voor drama beweert. Het is ook niet ‘geheim’ wat er gepubliceerd wordt, als je weet dat 2 tot 3 miljoen medewerkers van de overheid toegang hadden tot dergelijke ‘vertrouwelijke’ informatie. Of als je weet dat 500.000 mensen toegang hebben tot het zogenaamde Secret Internet Protocol Network (SIPRnet).

Deze aflevering van WikiLeaks is een onschuldige, het is niet meer dan een verzameling van kleine onthullingen die uiteindelijk grote gevolgen kan hebben, bijvoorbeeld voor de oorlog in Afghanistan. Waar een ‘extreem zwakke’ president zit die ‘paranoia’ zou zijn. Waar het aantal slachtoffers in werkelijkheid veel groter is dan werd gerapporteerd via de officiële kanalen. Waar zoals nu blijkt standrechtelijk burgers worden neergeschoten. Als dit leidt tot een fundamentele herijking van de redenen om oorlog te voeren heeft WikiLeaks haar werk gedaan. Als alle diplomatieke overwegingen ten tijde van de besluitvorming rondom de inval in Irak waren gepubliceerd was de wereld een oorlog armer geweest.

Vooralsnog heeft deze WikiLeaks niets te maken met vertrouwelijke informatie. Het is een verzameling van breed gedeelde opvattingen in een politieke en diplomatieke gemeenschap die haar zelfcorrigerend vermogen kwijt is geraakt. Waar verhullen regel is geworden, en openheid uitzondering. En iedere onthuller die met enig gevoel voor verantwoordelijkheid kwetsbare ons-kent-ons netwerkjes offert voor Het Uiteindelijk Algemeen Belang verdient lekkers en niet de roe.

Hoed je voor de dag dat WikiLeaks echt haar tanden laat zien. Transparantie zonder verantwoordelijkheid is een dodelijk gifmengsel.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.