Communicatieprofessionals! Het is tijd om stelling te nemen & luisteren te herwaarderen

Als communicatieprofessionals zijn we constant bezig met de veranderingen in onze maatschappij. Klimaatverandering, vergrijzing, artificial intelligence, het dalende vertrouwen in de overheid … Het heeft allemaal grote invloed op de samenleving en op ons werk.

Het trendteam van Logeion, de Nederlandse beroepsorganisatie voor communicatieprofessionals, is zoals elke twee jaar aan de slag gegaan met deze ontwikkelingen. Bij het opstellen van trends begonnen ze zoals altijd met de vraag: ‘Welke ontwikkelingen en gebeurtenissen zijn van invloed op ons vak?’

Het pakte dit jaar iets anders uit, omdat de vraag ‘hebben we het eigenlijk wel over trends of zijn we in transitie?’ opspeelde. We zitten als professionals, door alle maatschappelijke en technologische veranderingen, namelijk middenin een transitie. Daarom is het tijd om richting te geven aan de toekomst.

We zitten in een tussentijd

Volgens Logeion zit de veranderende rolopvatting van ons vak in een ‘tussentijd’ (de afsluiting en tegelijkertijd het begin van een nieuw tijdperk). Dat is de algemene ‘trend’ en beweging van nu.

Logeion geeft zelf aan dat bij de trends van twee jaar geleden ‘moreel kompas als leidraad’ en ‘technologie als nieuwe taal’ eruit sprongen. Twee trends die te maken hebben met enorme veranderingen. Die ‘tussentijd’ komt dus niet zomaar uit de lucht vallen.

Geen communicatietrends dit jaar, maar wel waardevolle ‘opgaven’ die deze tussentijd met zich meebrengt.

Opgave 1: neem stelling

Er is sprake van chaos en onzekerheid in de maatschappij en dat brengt vragen met zich mee over onze toekomst, ons vak en onze eigen rol. De media en de politiek lichten verschillen in de maatschappij uit, waardoor er polarisatie ontstaat. Maatschappelijk, inhoudelijk en professioneel staan we op een kantelpunt. Welke rol heeft communicatie hier op dit moment in? Wat kunnen wij betekenen?

Het is hoog tijd om als communicatieprofessionals een positie te kiezen, vindt Logeion. Wat dit inhoudt? Dat we helder moeten maken waar we voor staan. Zowel als professional en beroepsgroep, als speler in de maatschappij. Laat zien wie je bent en waar je voor staat. Dat kan natuurlijk spannend zijn, maar blijf toch lef en moed tonen. Ook als het onderwerp lastig is of als het nodig is om te escaleren.

Het laat aan je doelgroep en stakeholders zien dat je heldere keuzes kunt – en durft – te nemen. Waarom dat zo hard nodig is? Er heerst onrust en als communicatieprofessional heb jij de vaardigheden om grote veranderingen met communicatie vorm te geven, te duiden, betekenis te geven, inzichtelijk én meetbaar te maken.

Wees proactief, flexibel en standvastig waar nodig

Het is toch prachtig dat we dat kunnen doen met ons werk? Eis je rol dus op en wees proactief, flexibel en standvastig waar nodig. Wat je kunt doen:

• Zorg dat je de doelstellingen, opgaven, maatschappelijke context en stakeholders van je organisatie kent. Op die manier creëer je inzicht in kansen en risico’s. Ga ook aan de slag met meten en benchmarken: verzamel alle informatie die je nodig hebt.

• Bij proactief zijn hoort ook zichtbaar zijn. Kom niet alleen in actie als iets gevraagd wordt, maar zoek actief je interne- en externe stakeholders op. Dat hoeft niet alleen formeel te zijn, je kunt ook een keer een kop koffie drinken samen.

Opgave 2: (her-)waardeer luisteren

Zoek je stakeholders op en ga in gesprek, dat brengt me meteen bij het belang van de tweede opgave: luisteren, luisteren, luisteren. Zelf vind ik dit de allerbelangrijkste opgave uit de ‘trends’ van Logeion van dit jaar.

Luisteren is de basis voor alles wat we doen: we kunnen er perspectieven, drijfveren, overtuigingen en weerstanden mee in kaart brengen. En toch doen we het vaak niet en kiezen we tegenwoordig veel te snel voor zenden. Zo zonde!

Laten we luisteren dus ‘herwaarderen’ en het belang ervan weer gaan inzien. Laten we weer eerst contact maken en onderzoekend en nieuwsgierig in gesprek gaan en dán pas handelen.

Goed luisteren: hoe doe je dat?

Allereerst: ga volledig open het gesprek in. Laat je oordelen, oplossingen en adviezen dus achterwege tijdens een gesprek, zodat je gesprekspartner er ook helemaal open in kan gaan. Er kaas van maken komt later wel.

• Stel vragen om je organisatie en haar omgeving (nog beter) te begrijpen.
• Maak eerst een luisterplan, een communicatieplan- of aanpak komt daarna pas.
• Integreer luisteren standaard in je communicatiestrategie.

Net zo belangrijk is om je tijdens een gesprek in mensen en hun omgeving te verplaatsen. Wees empathisch en verdiep je voor een gesprek in je gesprekspartner.

• Durf nieuwsgierig te zijn en geef een stem aan geluiden die onvoldoende gehoord worden. We vermijden nog te vaak boze burgers of moeilijke klanten, maar juist daar zit de interessantste informatie. Hoor juist ook die geluiden aan.
• Vraag dus ook waar je stakeholders wakker van liggen en laat zien dat jij daar oplossingsgericht mee aan de slag gaat op basis van onderzoek en analyse.

Je doet het samen als organisatie, niet alleen. Versterk daarom niet alleen je eigen luistervaardigheden, maar die van de hele organisatie. Neem jouw verantwoordelijkheid en rol hier ook in en help anderen beter te luisteren en communiceren (bijvoorbeeld door jouw kennis te delen en trainingen te geven).

• Betrek je stakeholders vanaf het begin bij de ontwikkelingen van beleid, organisatie en producten. En moedig een actieve betrokkenheid hierin ook aan.
• Blijf meten, analyseren, gesprekken voeren en bijsturen waar nodig.

Opgave 3: zoek naar betekenis

‘No more bullshit!’ zegt Logeion over het beoefenen van ons vak. Ken je positie als communicatieprofessional en laat zien wat je waard bent. Laten we inzichtelijk maken welke waarde we toevoegen als beroepsgroep en wat het effect van communicatie is. En baseer daar je adviezen ook op.

Laat zien dat jouw werkzaamheden bijdragen aan het grotere geheel van de organisatie en samenleving en krijg inzicht in waar en hoe je van betekenis kan zijn. Zoek dat morele kompas weer op en baseer je keuzes daarop, maar baseer ze ook op de overwegingen en dilemma’s die je hebt afgewogen.

Data blijven hier ook belangrijk in (denk aan alles wat luisteren je heeft opgeleverd bijvoorbeeld). Verbeter je communicatieproces dus ook aan de hand van die beschikbare data. Onderbouw je adviezen met feiten en maak daarin ook gebruik van (wetenschappelijke) methoden en technieken: die zijn er niet voor niks!

Meet de effecten, inzet en opbrengsten van elk project waaraan je werkt en maak die resultaten zichtbaar voor anderen. Heeft de inzet nauwelijks effect gehad? Durf er dan ook gewoon mee te stoppen, neem die stap. Een van de leden van het trendteam van Logeion zei daar heel mooi over: “De enige schaarste die je hebt is tijd”.

Hou je professionele vaardigheden op peil

In dit alles is het ook belangrijk dat je jouw professionele vaardigheden op peil houdt. Veel van ons zijn de kansen en mogelijkheden van AI al aan het verkennen, maar er zijn nog een hoop professionals die dit niet doen. Toch is dit van groot belang om je vaardigheden te ontwikkelen: ga mee met je tijd!

Blijf daarnaast ook nieuwsgierig naar nieuwe ontwikkelingen buiten AI om, theorieën en modellen en blijf jezelf ontwikkelen met collegiale toetsingen, trainingen en opleidingen. Je bent nooit uitgeleerd.

Tijd om onze rol te herpakken

Het is wel duidelijk, het is tijd om onze rol te herpakken. Even geen trends. En tuurlijk, ontwikkelingen moet je wel in de gaten houden om mee te kunnen bewegen. Maar nu we middenin een transitie zitten, is het vooral van groot belang dat we onze rol weer gaan herpakken.

Wie ben je als communicatieprofessional? Wat is jouw rol in een organisatie en voor de maatschappij? Welke stellingen neem je in als organisatie en hoe zorg je dat je je daar sterk voor maakt? Hoe luister je naar je stakeholders en zet je die bevindingen op nummer 1?

Probeer de komende tijd antwoord te vinden op deze vragen en pak jouw belangrijke rol in dit mooie vak. Je mag trots zijn op de rol die je hebt!

Hoe denk jij over de ‘trends of transities’ van Logeion dit jaar? Kun je je erin vinden? Laat het weten in de reacties!