Beeldsector groeit, verdienvermogen hapert

Mede door de opkomst van grote internationale contentplatforms neemt de vraag naar het werk van fotografen, beeldend kunstenaars, illustratoren en ontwerpers toe. Toch neemt hun verdienvermogen af. Dit blijkt uit onderzoek van de Federatie Beeldrechten naar de waarde van de beeldsector binnen de culturele en creatieve sector in Nederland.

Een beeld kan viral gaan, maar de maker krijgt hier vaak niet een redelijke beloning voor. Een belangrijk thema voor beeldmakers is dan ook het vooralsnog ontbreken van eerlijke vergoedingen voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd beeld door contentplatforms en social media. Ondanks de verslechterde financiële positie van beeldmakers, levert de beeldsector een toegevoegde waarde van 3,4 miljard voor de Nederlandse economie. Het is daarmee verantwoordelijk voor ruim 18 procent van de waarde die de gehele culturele en creatieve sector realiseert. De beeldsector biedt ook aan veel mensen werk. De sector vertegenwoordigt met 112 duizend werkzame personen dertig procent van de werkgelegenheid in de culturele en creatieve sector. Dit is 1,2 procent van de totale werkgelegenheid in Nederland.

Bart Drenth, voorzitter Federatie Beeldrechten: ‘Het onderzoek laat zien hoe belangrijk de beeldsector is voor de creatieve industrie en de economie. Beeld is overal en we maken er steeds meer gebruik van. We kunnen niet zonder de beeldmakers. Toch zien we dit niet terug in de financiële beloning voor beeldmakers. Dit heeft alles te maken met hun auteursrechtelijke positie. Waar de rechten voor bijvoorbeeld muziek en films steeds beter beschermd zijn, blijkt de urgentie voor beeld nog niet vanzelfsprekend. Dat is niet houdbaar. Hiermee dreigt authentiek beeld te verdwijnen, omdat we de waarde onvoldoende erkennen. Met name in het digitale domein valt er nog veel te winnen. We pleiten voor een regeling waarin makers gepaste vergoedingen krijgen voor hun werk.’

Toegevoegde waarde groeit, verdienvermogen zwak
De toegevoegde waarde van de beeldsector is het afgelopen decennium sterker gegroeid (3,2 procent) dan de toegevoegde waarde van de gehele creatieve industrie (1 procent). Dat is het gevolg van de relatief snelle toename van de werkgelegenheid in de beeldsector. Toch is het verdienvermogen van de beeldsector lager dan op basis van de werkgelegenheid verwacht mag worden. Dit is terug te voeren op het grote aantal actieve beeldmakers op de markt. Zij concurreren met elkaar, wat de onderhandelingspositie ten opzichte van hun opdrachtgevers niet ten goede komt. Makers nemen genoegen met een bescheiden vergoeding. Ook digitale exploitatie van beeld, onder andere door de grote content platforms, verbetert de economische positie van veel beeldmakers niet. Beeld wordt hier veelal gebruikt zonder financiële compensatie voor de maker. Drenth: ‘Het wordt tijd dat we beeldmakers op waarde gaan schatten voor het werk dat zij leveren. We roepen op tot fair pay van beeldmakers.’

Communicatie- en grafisch ontwerp sterkste groei en grootste bedrijfstak
Het afgelopen decennium is de beeldsector qua werkgelegenheid jaarlijks gemiddeld met 6 procent aanmerkelijk sneller gegroeid dan de gehele culturele en creatieve sector. Binnen de beeldsector is communicatie- en grafisch ontwerp in het voorbije decennium jaarlijks gemiddeld met bijna 35 procent gegroeid. De meest voor de hand liggende verklaring hiervoor is de teloorgang van de positie van de traditionele grafische industrie: drukkerijen. Professionals die voorheen in de grafische industrie werkten, hebben hun activiteiten verlegd en zijn onder meer in het digitale domein gaan werken. In 2010 was deze bedrijfstak met iets meer dan duizend banen van minder betekenis. In 2021 is het de grootste beeldbedrijfstak. De arbeidsproductiviteit is in deze bedrijfstak relatief laag. Een op de vijf van alle werkzame personen in de beeldsector is hier te vinden, terwijl slechts 14,4 procent van de toegevoegde waarde daarvandaan komt.