Brein-hacks: doorbreek vaste patronen & werk efficiënter

Hoe zou je het vinden als je gelukkiger was, minder stress had, beter zou luisteren en vaker ontspannen zou zijn? En wat als je dat kon bereiken met een muntje, je duim, een elastiekje en een rode trui? Dus geen dagenlange retraite, dikke boeken bestuderen of een maanden durende coaching. Te mooi om waar te zijn? Ja én nee.

Leo Pot legt in Hack je brein uit hoe je dit doet (affiliate). De titel belooft dat je eenvoudig complexe zaken verandert. Met een hack of truc verander je wezenlijke zaken, dus geen complexe vaardighedentraining of langlopende coaching.

Zoals een hacker de code van een computer kan veranderen, zo kun jij je denken herprogrammeren met verbluffende resultaten.

4 hacks met een verrassende eenvoud

Ik begin met het uitlichten van 4 leuke hacks die mij opvielen door de verrassende eenvoud. Daarna ga ik dieper in op de wetenschappelijke onderzoeken die hierbij komen kijken en wat het belang daarvan is.

1. Wil je een gewoonte afleren?

Doe een elastiekje vrij strak om je pols. Vertoon je de vervelende gewoonte trek flink aan het elastiekje en dien je zelf een kleine pijnprikkel toe. Kost niks en voor je het weet associeer je die gewoonte met de aanstaande pijn. Er is ook een apparaat a € 150,00 voor, een Pavlok maar een eenvoudig elastiekje is veel leuker.

2. Kom je niet uit een dilemma?

Je hebt de plussen en minnen in kaart maar komt niet tot een beslissing. Pak een munt, ‘optie A’ is kop en ‘optie B’ is munt. Gooi de munt op en – nu komt het- ga na hoe je je voelt bij de uitkomst. Opgelucht? Dan is dit het goede besluit om ook echt te nemen. Bezwaard? Dan is dit toch niet jouw optie. Oftewel, forceer een besluit maar luister dan goed naar jezelf wat je daarvan vindt om dan echt te beslissen. Een eenvoudige manier om een stap in besluitvorming te zetten.

3. Wil je aandachtig luisteren?

Teken gedachteloos om met meer aandacht te luisteren. Door een activiteit te doen die nauwelijks moeite kost, dwaalt je aandacht minder snel af. Voor de meeste mensen ziet doedelen eruit of je niet luistert dus misschien moet je het in gezelschap toelichten. Heb dus pen en papier bij de hand voor een telefoon of vergadering en kriebel erop los.

4. Wil je ontspannen?

Ben je gespannen? Blaas dan op je duim. Oftewel de Valsalva-methode. Met deze eenvoudige techniek die je makkelijk kunt doen, gebeurt er van alles in je lijf, waardoor je hartslag zakt. Dat is misschien niet hetzelfde als niet meer gespannen zijn, maar het is er een onderdeel van. Op een aantal sites over deze methode vind je overigens waarschuwingen dat het niet voor iedereen raadzaam is dit te doen, dus check dat als je twijfelt.

De belofte, de hack en het bewijs

Pot belooft in zijn boek op diverse terreinen bepaalde stevige resultaten: jonger worden, gelukkig worden, stress de baas worden. Een paar voorbeelden:

• “Er is een simpele manier om jaren jonger te worden: ga terug in de tijd.”
• “Onvoorstelbaar maar waar: je kunt de gedachten, de meningen en het gedrag van anderen sturen zonder dat iemand zich daarvan bewust is. En je kunt dat ook bij jezelf doen.”
• “Stress de baas worden: Je hebt een knop in je handpalm die je maar hoeft in te drukken om binnen een paar minuten van je stress af te komen.”

Soms is de hack een stap in de richting van de belofte en zeker niet de hele belofte. Bijvoorbeeld hack 50: gelukkig worden. Dat doe je volgens Pot door regelmatig stil te staan bij dat waar je dankbaar voor bent. Er is bewijs dat als je dankbaarheid consequent een grotere plaats in je leven geeft, dit op meerdere manieren positief aan je leven bijdraagt. Het is, denk ik, gezond boerenverstand dat je blik dagelijks richten op zaken waar je dankbaar voor bent je stemming verbetert. Zeker als je van nature kritisch bent over je leven helpt het jezelf te trainen ook andere zaken te zien.

In De maakbaarheid van geluk (affiliate) raadt Sonja Lyubomirsky onder andere deze techniek ook aan. Maar zij leidt haar boek in met de stelling dat je een geluksbasispunt hebt en je met alle technieken ten spijt daar niet zo heel veel aan kunt veranderen. Dat is wat genuanceerder dan de belofte ‘word gelukkig door regelmatig dankbaar te zijn’. Evengoed nuttig om de techniek toe te passen maar met een realistischer doel.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan

Veel coaches, trainers of auteurs lijken pas iets te kunnen uitleggen als er onderzoek is voor dat wat ze presenteren. Hoe vaak zegt een spreker niet ‘uit onderzoek blijkt’ zonder dat duidelijk wordt wat dat onderzoek is. Of de stelligheid waarmee iemand beweert dat uit onderzoek blijkt dat je een nieuwe gewoonte in 61 dagen eigen maakt. Als die persoon eraan toevoegt dat we vroeger dachten dat het 22 dagen was, klinkt het helemaal betrouwbaar. En omdat het zo makkelijk citeerbaar is, gaat zo’n uitspraak makkelijk rond.

De laatste decennia is er in allerlei wetenschappelijke disciplines hernieuwde alertheid op de kwaliteit van onderzoek en de conclusies die je eraan mag verbinden. Uit herhaalonderzoek van een hele reeks onderzoeken bleek vaak dat een conclusie niet uitkwam. Oftewel de replication crisis.

Replication crisis

Allerlei veel geciteerde conclusies uit onderzoeken bleken niet te bewijzen of waren ronduit fout. Denk aan uitspraken als dat de mens een aandachtspanne heeft van acht seconden en een goudvis een aandachtspanne van negen seconden. Of het idee dat als je een power pose aanneemt, bijvoorbeeld voor een lastig gesprek, je sterker en beter voelt en het gesprek beter gaat. Dat wil niet zeggen dat een power pose voor deze en gene niet een nuttig ritueel kan zijn om alert een gesprek in te gaan. Maar de werking is niet onomstotelijk bewezen.

Niels van de Ven, Associate Professor in Marketing aan de Tilburg University, zegt daar desgevraagd het volgende over: “De laatste jaren zijn we in de wetenschap ons er ook sterker van bewust dat niet alles wat we eerder onderzocht hebben, goed repliceert als we het onderzoek nog eens doen. Zo zijn er belangrijke fraudegevallen (denk Diederik Stapel), waarbij het heel erg onzuiver met data omspringen was (Brian Wansink), maar ook gevallen waarbij we te makkelijk waren en onderzoekers te veel gezocht hebben in de data om hun ideeën te bevestigen. Of door te kleine groepen proefpersonen te gebruiken waardoor data minder betrouwbaar is en de kans op false positives in onderzoek toenemen.”

Bij de tekst van een paar van de 50 hacks laat Pot weten dat er discussie over de onderzoeken is. In het nawoord zegt Pot daar ook wat over: “Dat betekent dat je hetzelfde onderzoek heel vaak opnieuw moet doen wil je met een geloofwaardig resultaat komen. Daarnaast verandert de samenleving voortdurend en daarmee veranderen ook de mensen die er deel van uitmaken. Iemand reageert nu soms op bepaalde zaken anders dan hij of zij dat twintig of dertig jaar geleden deed. Psychologie is daarnaast geen exacte wetenschap en een breinhack die bij jou een verbluffend resultaat laat zien, heeft bij een ander misschien geen effect.”

Misschien beter als dit het voorwoord was geweest. Hiermee wordt gedrag complexer dan iets dat je met een truc in je hersenen herschrijft, zoals de titel en de inleiding van veel hacks onomwonden beloven.

Als je lacht, word je blij

Neem bijvoorbeeld hack #2 Facial Feedback: als je blij bent, glimlach je, maar je kunt dat ook omdraaien: als je glimlacht, word je vanzelf blij. Pot laat hierbij weten: “Dat sluit aan bij een eerder onderzoek van de universiteit van Cardiff, waaruit bleek dat botoxgebruikers gemiddeld gelukkiger waren dan mensen die zich daar niet mee hadden laten behandelen. Botox verlamt de gezichtsspieren die je onder andere gebruikt om te fronsen. Je fronst als je verdrietig bent en als je dat niet kunt, dan ben je, zo bleek uit dit onderzoek, gemiddeld gelukkiger dan mensen die dit wel kunnen. Daarnaast vermindert botox het gevoel van onzekerheid.”

Niels van de Ven reageert: “Ik ken dit onderzoek niet, maar dit heeft er alle schijn van dat dit geen experiment kan zijn. Je zult namelijk niet snel willekeurig mensen toewijzen aan een groep die wel botox krijgt en een groep die het niet krijgt. Er is dus een zelfselectie: de mensen die voor botox kiezen waren misschien ongelukkiger over hun uiterlijk (of hadden meer geld, of voelden groepsdruk of iets dergelijks), vergeleken met degene die het niet hadden. Wetenschappers die geen experiment kunnen doen, moeten dan proberen te ‘controleren’ voor alle alternatieve verklaringen. Hier zal dat vast gedaan zijn voor bijvoorbeeld de leeftijd. Maar hebben ze álle alternatieve verklaringen uitgesloten? Die kans is vaak klein omdat het praktisch onmogelijk is om vooraf alles te bedenken dat een rol zou kunnen spelen.

Als je rood draagt, heb je meer succes

Over meer succes door rood te dragen, oftewel hack #22: de kracht van de kleur rood. Rode kleding doet meer dan je zou denken: het vergroot je aantrekkingskracht en als je sport, win je er makkelijker een wedstrijd door.

Pot schrijft: “Bij een onderzoek van een Amerikaanse universiteit kregen ruim 70 studenten een deelnemersnummer in de kleuren rood, groen of zwart voordat ze een test van vijf minuten aflegden. Uit de resultaten bleek dat studenten met een rood deelnemersnummer ruim twintig procent lager scoorden dan degenen die een groen of een zwart nummer hadden. Kennelijk zat de angst voor de rode pen, waarmee van kinds af aan schoolwerk werd gecorrigeerd, er nog diep in.”

Van de Ven: “Dit is een voorbeeld waarbij het aantal proefpersonen echt te klein is. 70 proefpersonen in 3 groepen is < 25 per groep. Hiermee kun je normaal gesproken alleen echt hele grote effecten vinden (van het formaat ‘people who like spicy food, like Indian food more than those who dislike spicy food‘).

Kortom, in het nawoord en op enkele plekken wordt de rol van onderzoek genuanceerd, maar bij de meeste hacks lijkt dat minder nauwkeurig te zijn gedaan. En dit terwijl een groot deel van de tekst gaat over onderzoeken en publicaties die de hacks moeten ondersteunen.

Waarom al die wetenschappelijke claims?

De kans is groot dat je een boek als Hack je brein niet leest om academisch bijgepraat te worden. Mij maakt het persoonlijk niet zoveel uit of op je duim blazen wetenschappelijk bewezen spanning reduceert. Ik ga het bij de eerste gelegenheid proberen en als het werkt, prima. Zo niet, niks verloren. Sterker nog, ik heb zelf De kleine Lifehacking voor Dummies gemaakt met allerlei lifehacks zonder wetenschappelijke pretentie.

De eerdergenoemde workshopleiders kunnen prima stellen dat onze aandacht in deze tijd een schaars artikel is, zonder goudvissen erbij te halen. Wie zal dat niet herkennen los van onderzoek?

Een klein zijpad ter illustratie

Kennelijk bestond er een tijd waarin wetenschappers niet konden uitrekenen dat hommels konden vliegen. De kennis over thermodynamica schoot tekort. Evengoed vlogen hommels natuurlijk. Op een gegeven moment kwam er uit een onderzoek naar voren dat de vleugelslag van de hommel een werveling maakte die als een soort turbo voor wat extra stuwing zorgde. Wetenschappers konden ontspannen: nu was bewezen dat hommels konden vliegen. Gelukkig twijfelden hommels daar zelf geen seconde aan.

Oftewel, soms werkt iets gewoon en is de praktijk genoeg bewijs. Als jij weet dat je van een wandelingetje opknapt, dan kan die vaststelling voor jou voldoende zijn om dat regelmatig te doen. Daar heb je geen wetenschappelijke publicatie voor nodig. Trouwens, de hommel was een bij en het is niet waar 😉

Als je behoefte hebt aan wetenschappelijk bewijs of wil bewijzen dat je advies bewezen werkt, dan heb je de plicht het grondig te doen en ervoor te zorgen dat wat je stelt ook echt klopt. Dan controleer je de bronnen en vergewis je ervan dat iets meerdere keren zorgvuldig aangetoond is. Doorgaans is een eenvoudige zoekopdracht online, liefst met het woord debunk erin, genoeg om te zien of er controverse rond een uitspraak is.

50 hacks

Zoals de titel al aangeeft, bevat het boek 50 hacks. Je krijgt dus als lezer behoorlijk waar voor je geld. Je krijgt tips op allerlei terreinen: hacks die je helpen beter te luisteren, beter te beslissen, spanning te verminderen, meer zelfvertrouwen te hebben of bijvoorbeeld invloed op anderen te hebben.

De tips zijn volgens een vergelijkbaar stramien opgebouwd: een korte titel, een belofte in de inleiding en dan uitleg over de hack met verwijzingen naar publicaties van onderzoeken die de hack bewijzen. De meeste hacks worden in vier a vijf pagina’s uitgelegd.

Het idee van hacks doet denken aan het boek Nudging van Richard Thaler (affiliate), voor betere beslissingen over gezondheid, geluk en welvaart. Hoe kun je met kleine veranderingen iemand naar verstandiger gedrag bewegen? Bijvoorbeeld door in een bedrijfsrestaurant gezond eten op ooghoogte te zetten of het fruit alvast te snijden. Eenvoudige veranderingen die verstandiger gedrag uitlokken.

Kortom, het boek van Pot (affiliate) is een aanrader om op tal van vlakken verrassende technieken te proberen om succesvoller te zijn. Het boek leest vlot en je kunt heel veel technieken direct toepassen. De stellige claims doen voor de ene lezer wat tell sell-achtig aan maar zullen de andere lezer enthousiast maken.