Mag je content van anderen delen op Instagram?

Instagram is bij uitstek een inspiratiekanaal en marketingkanaal. Een Instagram-account kan niet zonder afbeeldingen. Als je de afbeeldingen niet zelf maakt, wat mag je dan gebruiken en delen van anderen?

Er is onder gebruikers namelijk geen consensus over wat wel of niet zou mogen, ook al denken we graag dat het wel zo is. De voorwaarden van Instagram en de wet zijn duidelijker, maar komen niet voor iedereen gunstig uit, waardoor ze zich er niet aan houden. Kortom: wat mag je van anderen gebruiken en wanneer kun je een ander tegenhouden om jouw content te gebruiken?

Uitgangspunt: niet van jezelf, niet gebruiken

Het uitgangspunt van zowel de voorwaarden van Instagram als van de Auteurswet is dat je alleen content mag publiceren die je zelf gemaakt hebt. Of beter gezegd: waar je zelf de auteursrechthebbende van bent of waar je een geldige licentie voor hebt. Met toestemming mag alles.

Daar bestaan gelukkig wel wat uitzonderingen op.

Uitzonderingen volgens Instagram

Als je een account aanmaakt, moet je akkoord gaan met de voorwaarden. Er bestaan daarmee afspraken tussen jou en Instagram. Daar kom je niet onderuit. Een van die afspraken is dat je een licentie geeft aan Instagram. Daarmee geef je aan Instagram toestemming om van alles met jouw content te mogen doen, om het te publiceren, verder openbaar te maken en anderen het recht te geven dat er ook mee te mogen doen bijvoorbeeld.

Nou geeft Instagram niet specifiek een licentie aan anderen om jouw content te mogen gebruiken, maar er zijn natuurlijk wel een hoop functies ingebouwd waarmee content gedeeld kan worden. Dat die functies er zijn, is een impliciete licentie om de content ook op die manier in te mogen zetten. Bijvoorbeeld:

• Posts delen in een DM of in je Stories
• Stories waarin je zelf getagd bent delen in Stories
• Posts embedden, bijvoorbeeld op je website
• Links naar posts delen
• Antwoorden op vraagstickers anoniem delen in een Story

Dat betekent dat als het technisch binnen Instagram niet kan, dan mag het dus ook niet van Instagram. Zo simpel is het!

Je mag dus niet zomaar een post van een ander op je eigen timeline delen. Dat kan niet met een functie van Instagram zelf. Daar heb je een externe app voor nodig of je moet een screenshot maken. Datzelfde geldt voor het maken van een screenshot van een Story die je weer wil delen als post of Story.

Uitzonderingen volgens de Auteurswet

Bovenop de mogelijkheden die Instagram biedt, hebben we ook nog mogelijkheden uit de Auteurswet, die Instagram niet heeft dichtgezet.

Je mag content van binnen of buiten Instagram citeren:

• Als de content al rechtmatig openbaar is
• Je het gebruikt voor een aankondiging, beoordeling, polemiek, wetenschappelijke verhandeling of vergelijkbaar doel
• Je het niet meer of anders gebruikt dan maatschappelijk aanvaardbaar is en noodzakelijk zijn voor het te bereiken doel
• Je aan naam- en bronvermelding doet
• Je de overige persoonlijkheidsrechten respecteert

Uitleg over het citaatrecht, daar zou ik nog een heel apart artikel over kunnen vullen. Wat je hiervan vooral moet onthouden, is dat iets delen ter inspiratie, meestal niet kan als citaat. Alleen naamsvermelding is niet genoeg. Het citaat moet altijd ondersteunend zijn aan het doel, dus mag een afbeelding niet belangrijker zijn dan de boodschap.

Een andere mogelijkheid is de parodie. Vaak is een meme ook een parodie. Belangrijk is natuurlijk wel dat je die zelf gemaakt hebt. Je gebruikt voor de parodie dan wel werk van een ander, maar door jouw toevoegingen waardoor het een parodie of meme wordt, heb je geen toestemming meer nodig volgens het auteursrecht. Zelfs naamsvermelding is niet nodig. Op de parodie of meme zelf rust natuurlijk ook weer een auteursrecht, dus dat delen is in principe weer een inbreuk en mag dus niet.

Veel grote Instagram-accounts worden groot met content van anderen

Veel grote Instagram-accounts worden juist groot met content van anderen, terwijl ze daar geen toestemming voor hebben en ze het ook niet gebruiken als citaat of parodie. Omdat de beelden vaak worden verwijderd als een maker over een post klaagt, horen we hier maar weinig over. Het is het immers meestal ook niet waard om erover te procederen. Maar het werk en de kosten bij de maker leggen is juist niet de bedoeling. De rechten die het auteursrecht aan makers geeft, is er juist om hun inkomsten te kunnen verzekeren en te kunnen voorkomen dat zo’n groot account er geld mee verdient (ten koste van de maker).

Omdat veel makers er geen geld aan kwijt willen zijn om hun recht te halen, kan eigenlijk iedereen de Auteurswet breken, wachten op een melding van de maker en het dan pas offline halen. De belangrijkste views zijn dan al binnengehaald, waardoor verwijderen geen probleem meer is. Praktisch gezien is het dus risicoloos voor de personen die het account beheren. Het is hoe de praktijk werkt, maar netjes en eerlijk is anders. Ik zal een aantal bekende Instagram-accounts bespreken en langs de meetlat leggen.

Nederlands voorbeeld: Funda Makeovers

Je hebt misschien vast eens gehoord van Funda Makeovers. Het is een populair account van Beitske de Jong met de volgende werkwijze: ze ziet op Funda huizen die wel een opknapbeurt kunnen gebruiken (ook wordt ze regelmatig getipt door makelaars, red.). Het huis wordt verkocht, opgeknapt en later verschijnt het voor een hoger bedrag weer op Funda. Ze deelt meerdere foto’s van het huis voor en na de opknapbeurt. Steeds van dezelfde ruimte, zodat je goed kunt vergelijken. Daarbij deelt ze de volgende info:

• adres van het huis
• oude vraagprijs en koopsom, inclusief aantal m2
• nieuwe vraagprijs en aantal m2

Eventueel bedankt ze nog de persoon die de tip gaf voor dit specifieke huis.

Op de foto’s rust echter wel auteursrecht. De foto’s kunnen gemaakt zijn door de makelaar, door de eigenaar van het huis of bijvoorbeeld door een ingehuurde fotograaf. De naam wordt ook niet vermeld. De kans is groot dat de naam van de fotograaf op Funda niet vermeld wordt, dus dat valt nog te begrijpen.

De informatie die bij de foto’s staat, is summier. Het draait hier echt om de foto’s. Deze zijn dus niet ondersteunend aan de boodschap, maar eerder andersom. Bovendien zijn het meer foto’s dan nodig. Er is hier geen sprake van een citaat. Er is ook niets op een grappige wijze gewijzigd aan de foto’s, waardoor het ook geen parodie is geworden.

Nederlands voorbeeld: Onderhoudsarmoe

Onderhoudsarmoe is een bekend account dat afbeeldingen verzamelt over de “ontgroening” van Nederland. Je ziet voornamelijk foto’s van tuinen met gras en planten die plaatsmaken voor tegels. De content komt overal vandaan, zoals van Facebook.

Ook hier wordt er maar weinig aan context toegevoegd. Omdat soms op het screenshot te zien is wie het oorspronkelijk gepubliceerd heeft, zou je kunnen zeggen dat hier soms wel nog aan naamsvermelding gedaan wordt. Maar alleen naamsvermelding is nog niet genoeg voor een citaat. Bovendien wordt er niet iets grappigs aan veranderd of toegevoegd om het als een parodie te kunnen zien.

In sommige gevallen zou je naast het auteursrecht als probleem, zelfs kunnen zeggen dat er sprake is van schending van eer een goede naam. De meeste foto’s worden namelijk niet op een al te vriendelijke manier becommentarieerd. Dat gaat soms verder de grenzen van de vrijheid van meningsuiting toestaan.

Nederlands voorbeeld: HEMA

HEMA heeft een account waar ze zowel eigen content publiceren als content van klanten. Mij viel op dat ze bij user generated content in elk geval de naam van de maker vermelden. Ik kon verder nergens uit opmaken hoe ze dan aan deze content komen. In elk geval staat niet in hun bio dat ze content toe-eigenen als een bepaalde hashtag wordt gebruikt. Ik besloot het ze te vragen.

Hema heeft een drietal hashtags die ze in de gaten houden, als ze in combinatie met HEMA worden gebruikt. Die content plaatsen ze mogelijk door op hun eigen account. Als het om kinderen of baby’s gaat, vragen ze nog extra toestemming. Ze vinden het dan ‘wel zo prettig om toestemming te vragen’.

Dit deden ze voorheen voor alle content, maar dat doen ze inmiddels niet meer: ‘het is niet nodig gebleken.’ Mensen zijn vrijwel altijd blij als hun post door HEMA wordt overgenomen en ze erin vermeld worden. En, zegt HEMA, ‘onze community is goed op de hoogte dat wij mogelijkerwijs hun post in onze feed opnemen.’ Als mensen er toch niet blij mee blijken te zijn, verwijderen ze de post weer.

Is dat zoals het zou moeten? Nee. Want het kan natuurlijk ook zijn dat er klanten zijn die niet actief zijn in de community van HEMA en hier dus niet op bedacht zijn, maar tóch de hashtags gebruiken vanwege het bereik van de hashtag. HEMA heeft er alleen voor gekozen om voor de niet privacygevoelige content de toestemming niet meer expliciet te vragen, omdat ze bij navraag de toestemming altijd kregen en mensen juist positief tegenover de posts staan. De enkeling die er niet positief tegenover staat nemen ze voor lief en daarmee lossen ze het op.

Voorbeeld: Insta repeat

Dit account is niet heel actief, maar wat het vooral doet is collages delen van foto’s die allemaal op elkaar lijken en op Instagram gepost worden. Het idee: je bent echt niet zo origineel als je denkt.

Het idee van de foto is misschien niet altijd even origineel, maar op een idee of een stijl rust geen auteursrecht. Wel op de uitvoering ervan. Op de meeste foto’s rust daarom wél auteursrecht. Hoe generieker de foto, hoe lager de bescherming. Maar dat zorgt er vooral voor dat anderen een vergelijkbare foto mogen maken, zonder dat het een inbreuk op auteursrecht oplevert. Het is nooit een reden om de foto’s in een collage te mogen gebruiken.

Hier ontbreekt ook steeds de naamsvermelding van alle makers en er is te weinig context voor een citaat. Er is niet op zo’n manier iets toegevoegd dat we van een parodie kunnen spreken.

Als je naar de laatste post kijkt zie je de overeenkomsten: kano, voeten, uitzicht. Maar het uitzicht is steeds anders, de voeten en de positie ervan zijn steeds anders, telkens een andere kano, andere lichtval en bewerking en altijd net een andere uitsnede. Op elke foto rust daarom een eigen auteursrecht. Door het op deze manier te publiceren is het een inbreuk op auteursrecht.

Met toestemming mag alles

Veel van deze ‘problemen’ zijn natuurlijk op te lossen door toestemming te krijgen. Dat vinden veel mensen te veel tijd kosten, waardoor ze het niet doen. Of ze vinden het vervelend dat ze soms geen toestemming krijgen of gewoon niets meer horen.

Voor toestemming is altijd persoonlijk contact nodig. Je hebt dus nog geen toestemming:

• Omdat er een bepaalde hashtag is gebruikt
• Als je mensen de kans geeft om contact op te nemen om de content te laten verwijderen
• En geen bezwaar ≠ toestemming

Zo lijkt Interieur Love juist pas afbeeldingen te reposten als daarover vooraf afspraken zijn gemaakt per DM of e-mail. Daarmee vragen ze op de juiste manier om toestemming en mogen ze de content dus delen.

Behalve dat je mensen kunt vragen contact met jou op te nemen, kun je natuurlijk wel van alles toepassen om überhaupt de leuke content te kunnen zien. Zet dus vooral die hashtag wel in, zodat mensen die hashtag gebruiken, maar zie hem nog niet als toestemming. Wil je de content gebruiken die je met de hashtag gevonden hebt of die naar jouw mening zijn ‘ingezonden’ via de hashtag? Neem dan nog even via DM contact op om de toestemming te bevestigen. Sla bij voorkeur die conversatie op, zodat je later nog kunt bewijzen dat je de toestemming hebt gekregen, ook als de DM wordt verwijderd.

Zo doe je het goed

Het is eigenlijk zeer eenvoudig om op een eerlijke en rechtmatige manier content van een ander te mogen gebruiken. Kort gezegd komt het hier op neer:

• Gebruik de functies binnen Instagram
• Zorg voor een volledig citaat
• Maak je eigen parodie
• Vraag specifiek om toestemming

Al het andere is niet voldoende.