Zo maak je een online cursus [handige leidraad]

Veel trainers en inhoudsdeskundigen willen hun kennis omzetten in een online cursus. Zeker tijdens de coronacrisis. Stel dat je als expert een online only cursus wil maken, waar begin je dan? Welk leerplatform of distributiekanaal kies je? Heb je al content en hoe structureer je dat tot een leerlijn? In dit artikel neem ik je mee in diverse aspecten van het ontwerpen en publiceren van een online cursus.

Leestip: ik heb mijn artikel onderverdeeld in drie clusters: content, ontwerp van leerlijn en keuze in software. Deze drie onderdelen hangen sterk met elkaar samen, maar zijn niet in een standaard volgorde te plaatsen.

Een voorbeeld: keuzes die je maakt in techniek, hebben effect op de wijze hoe je content kunt presenteren. Omgekeerd kunnen bijvoorbeeld de content en het budget van invloed zijn op je keuze voor techniek. Iedere afslag die je neemt, leidt tot een nieuwe weg. Daag jezelf uit de vragen te beantwoorden. Ze zijn soms gedetailleerd, maar als je het pad van tevoren in het vizier hebt, kom je zonder kleerscheuren tot de eindstreep :-). Onderaan het artikel deel ik een uitgebreide checklist (download).

Vragen vooraf

Voordat je in het diepe springt en tijd investeert (want dat kost het) in het ontwerpen en produceren van een online cursus: stel jezelf eerst de volgende vragen.

• Wat zijn je (bedrijfs)doelen?
• Wie is de doelgroep? Weet je wie je wil bereiken? Wie je ideale deelnemer is? Hoe meer je weet van hun doelen, motivatie, niveau, culturele achtergrond, levensfase, functie, voorkennis en ervaring, des te beter. Weet je dat nog niet (voldoende)? Maak dan een persona en/of interview potentiële klanten. Bij de verschillende doelgroepen met verschillende functies maak je bijpassende content.
• Even inzoomen op het niveau van je doelgroep. Een potentiële betalende klant wil graag van tevoren weten: ‘Is dit wel iets voor mij? Is het beneden of boven mijn niveau? Sluit de inhoud aan bij al mijn ervaring?’ Kun je bijvoorbeeld een intake doen? Op die manier kun je achterhalen wat men wil leren, zodat je de content meer op maat kunt aanbieden.
• Wat is het probleem van je doelgroep? En is online leren de beste oplossing? Er zijn voor- en nadelen van ‘online only’ ten opzichte van (een combinatie met) offline bijeenkomsten?
• Wie zijn je concurrenten? Wat bieden zij voor welke prijs? En hoe onderscheid je je daarvan?

1. Jouw unieke content

Je wil inhoudelijk een waardevolle en onderscheidende online cursus maken met didactische werkvormen. Visueel sterk en met een goed storytellingcomponent. Misschien wil je deelnemers ook toetsen op de verworven kennis en een certificaat uitreiken? Mogelijkheden zijn eindeloos. Twee elementen zijn een must have. Zorg in ieder geval voor:

1. (Sociale) interactie

Interactie, oftewel: niet alleen maar zenden. Enkele voorbeelden:

• creëer interactie (momenten) tussen deelnemers,
• verbind coaches aan deelnemers of aan teams,
• geef als trainer feedback op bijv. inleveropdrachten, en/of
• organiseer samenwerkingsbijeenkomsten waarin deelnemers kunnen sparren.

2. Video… en nog meer video

Denk hierbij aan animaties of smartphonefilmpjes. Of ga je voor professioneel gefilmd en gemonteerd materiaal?

Hulp inschakelen?

Kun je eigenlijk alles zelf maken of heb je bijvoorbeeld een onderwijskundige, video-editor of digital learning-specialist nodig? En ben je zelf de inhoudsdeskundige of ga je aan de slag met een of meer subject matter expert(s)? Is alle content van jezelf of gebruik je materiaal van anderen? Dan is het handig je te verdiepen in copyright van content.

Heb je al lesmateriaal liggen? Misschien onderdelen van een eerdere klassikale training? Een goed moment om na te denken hoe en waar de content wordt opgeslagen. Ik vind het zelf handig om te starten in Word of Google Docs voor tekst en links, omdat je dan nog eindeloos kunt schaven en samen kunt werken. Maar wanneer ik eenmaal de content heb geplaatst in een leerplatform, werk ik daar updates bij. Dan wordt dat het bronbestand, de laatste versie.

Je hebt de doelgroep al scherp, maar spreek en schrijf je ook in de juiste tone of voice? Overweeg om jouw lesmateriaal aan te bieden in een vorm die goed past bij de ontvanger, bijvoorbeeld audio als podcastreeks of in video als microlearning-reeks?

Een frisse start

‘Crap in, is crap out‘. Als je slechte content (spelfouten, slecht geschreven, dode links, liefdeloos geproduceerd, stokoude voorbeelden) omvormt tot een online cursus, wordt het eindresultaat niet fantastisch. Zelfs niet als je voor een fancy leerplatform kiest. Misschien is het juist een goed moment om iets wat je ‘op de plank hebt liggen’ te herschrijven, te updaten, te verrijken, interactief te maken om zo tot een waardevolle online cursus te komen.

Volledig online leren vraagt een investering in de ontwikkeling van leermaterialen, zoals instructievideo’s. Op termijn win je die investering terug omdat je minder tijd kwijt bent aan de uitvoering (zoals het geven van instructies) en je materialen vaker kunt hergebruiken.

Tot slot, zijn er nog omstandigheden of zaken die je moet meenemen? Denk aan actuele wet- en regelgeving en maatschappelijke veranderingen.

2. Ontwerpen van een leerlijn

Online leren doet een groot beroep op discipline van deelnemers en het is best een uitdaging gemotiveerd te blijven. Zorg daarom voor afwisseling in vorm, opdracht en inhoud.

Wat is de gewenste tijdlijn? Hoeveel sessies of modules bied je aan? En hoe lang duren de sessies? Deelnemers vinden het fijn om van tevoren te weten hoeveel tijd ze kwijt zijn per activiteit. Waak ervoor dat je niet een te zware aanslag doet op de tijd van de deelnemer. Soms wil de trainer heel veel doen en haakt de deelnemer (om tal van redenen) af. Toets dat van te voren. Hoeveel tijd denkt een deelnemer te kunnen reserveren? Kun je bijvoorbeeld een deel van de content optioneel maken, voor de liefhebber die veel tijd heeft?

Denk na over de leerdoelen van je cursus en de diverse onderdelen. En wanneer zijn deze bereikt?

Interactie & leeractiviteiten

Hoe ga je interactie bieden? Het beste kanaal voor interactie is misschien wel het voorkeurskanaal van je doelgroep. Waar bevindt je potentiële deelnemer zich? Zitten ze op Facebook? Of zet je Whatsapp of Slack in voor je deelnemers? Of los je interactie op in een leerplatform? Daarover straks meer.

Wat voor soort leeractiviteiten bied je aan? Denk aan lezen, kijken, doe-opdrachten, quizzen en discussies. Zorg bij kennistoetsen voor voldoende afwisseling en niet een eindeloze reeks aan ‘multiple gok’-vragen. En hoe arrangeer je al die verschillende leeractiviteiten? In welke volgorde of clustering bied je lesmateriaal aan de deelnemer aan?

Ga je deelnemers tegelijkertijd laten leren in een live-bijeenkomst of webinar? Waarin ze samen kunnen werken en direct feedback krijgen (synchroon)? Bij dergelijke livesessies kun je goed de actualiteit meenemen en inspelen op de behoeften van deelnemers. Of laat je ze juist in hun eigen tijd op eigen tempo opgenomen video’s bekijken en oefeningen doen (asynchroon)? Mogen deelnemers die sneller door de lesstof gaan alvast vooruit of niet?

Een combinatie van synchroon en asynchroon is natuurlijk ook mogelijk. Zie het voorbeeld hieronder en lees hier meer over kenmerken en voor- en nadelen van synchroon en asynchroon leren.

Bij welk leermoment haak je aan? Heb je bijvoorbeeld al leermomenten in gedachten van een eerdere offline cursus? Voor werkplekleren is het ‘5 Moments of Need’-model misschien interessant. Je onderzoekt dan bij welk van de vijf leermomenten op de werkvloer van de deelnemer jouw content het beste past.

Werken met dit model vereist een verdieping, maar in deze video geven de bedenkers een korte toelichting:

3. Keuzes in platform en software

Er zijn honderden leerplatformen in de wereld: knap lastig om een keuze te maken. Maar heb je voor online leren en het faciliteren van eventuele virtuele bijeenkomsten altijd een Learning Management Systeem (LMS) nodig? Het korte antwoord is nee.

Je kunt online leren soms prima organiseren met vele (gratis) software-applicaties en in combinatie met elkaar. Denk aan webinarsoftware, curation- en assessment-tools of nieuwsbriefsoftware. Maar ook in de huidige kantoorsoftwarepakketten zitten prima hulpmiddelen voor het organiseren van leren. Ieder jaar brengt Jane Hart de Top 200 Learning Tools uit. Hier haar overzicht van de top 10 van Workplace Learning-tools:

Hulpmiddelen voor je keuze

Nog twee bronnen die je kunnen helpen bij de keuze voor software:

1. Je kunt ook kiezen voor een taakgericht hulpmiddel zoals quizzen toevoegen, online samenwerken of brainstormen en creatieve lessen maken. Irene van der Spoel houdt op TodaysTeachingTools een lijst bij van softwaretools voor lesgeven.
2. Wat wil je dat je deelnemers doen? Is je doel samenwerken, discussiëren, praktijkgericht werken, iets maken, onderzoek of kennis verwerven? Bekijk dan eens deze site van Universiteit Maastricht om je te helpen bij het kiezen vanuit een doel. Klik op een van deze ingangen en verken de hulpmiddelen die daarbij passen.

Let op: een valkuil is de inzet van veel verschillende tools naast elkaar, waardoor de leerling het overzicht kwijtraakt. Een wirwar van e-mail en diverse softwareapplicaties met ieder een eigen interface, waarbij een deelnemer telkens moet inloggen of een account moet aanmaken en moet leren navigeren, kan leiden tot frustratie en concentratieverlies. Maak dus een bewuste keuze voor een of enkele applicaties of kies voor een leerplatform.

Het voordeel van een leerplatform

Alle leeractiviteiten zijn gebundeld en ingebed in eenzelfde omgeving. Van (besloten en afgeschermde) video’s bekijken tot toetsen maken tot uitlevering van een certificaat. De leerling blijft in de flow van leren. Bovendien kun je vaak een betaling koppelen, data analyseren en een bibliotheek aanleggen en zo content voor een volgende editie hergebruiken.

Gebruiksvriendelijke leerplatformen waarmee ik graag werk en betaalbaar zijn (juist voor zzp-ers) vind ik de trainersversie van ANewSpring en Pluvo. Of koppel de LearnDash plugin aan je WordPress site. Hier meer LMS plugins voor WordPress.

De verspreiding

Verspreiding van je learning-content hangt soms ook samen met de hang out-plek van je doelgroep. Misschien heb je zelf al veel volgers op Instagram? Leren via Instagram is relatief nieuw.

Twee voorbeelden van Instagram-cursussen over zelfontwikkeling en productiviteit.

• Psychologie Magazine bedacht een anti-stress cursus. je krijgt 21 dagen posts en Stories waar je zelf mee aan de slag kunt.
• Ondernemer Celine Charlotte van ’t Wout geeft aan dat al meer dan 12.000 cursisten bij haar een Insta-cursus hebben gevolgd. Over verdienmodel gesproken: gemiddeld kosten haar cursussen 230 euro.

Misschien spreek je supergoed Engels? Overweeg dan je cursus aan te maken op Udemy, een marktplaats met wereldwijd 35 miljoen deelnemers. Er is geen instaptarief en uitbetaling verloopt via PayPal. 97% van de omzet op verkopen die via jezelf als instructeur komen is voor jou en 50% van de omzet op verkopen aan deelnemers die organisch of via Udemy’s eigen marketingmachine komen.

Ben je er klaar voor? Bonustips

Ik ga in dit artikel niet in op marketing en werving van deelnemers. Maar ter afsluiting een tip voor de promotie van online cursussen voor de zakelijke markt. Overweeg marketing via opleidingsvergelijksite Springest. Plaatsen is gratis, en wanneer een deelnemer zich via Springest inschrijft en ook daadwerkelijk je cursus volgt, betaal je Springest 15% van de verkoopprijs. No cure, no pay.

Idealiter test je je cursusinhoud een keer onder je doelgroep en doe je iets met de feedback. Of doe eerst een kleine pilot met bijvoorbeeld vijf deelnemers die goed passen bij je doelgroepomschrijving voordat je opschaalt. Evalueer de ervaringen van je deelnemers. Zijn de leerdoelen bereikt? Je maakt immers de perfecte ‘oplossing’ voor een ‘probleem’ van de doelgroep.

Alles op een rij? Ik heb een handige checklist gemaakt met 100 aandachtspunten voor het maken van een online cursus. Die kun je gratis downloaden zonder het achterlaten van data. Ik ben natuurlijk erg benieuwd welke cursus jij wil maken (of verbeteren). Laat je het weten in de comments? Succes!