De Oscars: learnings van het filmprijsfiasco

En de winnaar is… Jimmy Kimmel. De komiek mocht voor de tweede keer op rij het Oscar-gala presenteren en revanche nemen op de flater van vorig jaar. Hij straalde feller dan ooit. Welke lessen over crisiscommunicatie kunnen we hieruit trekken?

Miljoenen mensen waren tijdens de Oscar-uitreiking van 2017 getuige van de grootste misser in de filmgeschiedenis. De verkeerde winnaar werd voorgelezen op het belangrijkste moment van de avond. Vannacht volgde de sequel: het ‘goedmaak-moment’.

“Vanaf nu kan er niks meer misgaan”, zei grappenmaker Jimmy Kimmel vlak voordat hij de laatste award aankondigde. Net als vorig jaar mochten Warren Beatty en Faye Dunaway vannacht de belangrijkste Oscar van het jaar uitreiken. En het ging goed. Gelukkig maar, want daarmee kon de organisatie de misser van vorig jaar achter zich laten.

De afgang van 2017

Even terugspoelen naar de afgang van 2017. Dunaway en Beatty, beroemd geworden als Bonny & Clyde, struinden zelfverzekerd het podium op. Ze introduceerden de genomineerden voor de Oscar voor beste film en maakten zich op voor het ‘moment suprême’. We zagen Beatty de envelop openmaken en versuft naar de inhoud kijken. Hij aarzelde. Vervolgens wierp hij een blik naar Dunaway. Heel even leek het alsof ze stonden te ginnegappen. Dunaway trok het moment naar zich toe en las hardop en zelfverzekerd de uitslag voor: “La La Land!”

De hele crew van La La Land bestormde enthousiast het podium op om de prijs op te halen. Echter, halverwege de overwinningsspeeches fluisterde iemand van de organisatie het schokkende nieuws in de oren van iedereen die het moest horen. Blijkbaar was er een fout gemaakt. De verkeerde film was opgenoemd. Een blunder van grote klasse.

Persoonlijk ben ik dol op ongemakkelijke momenten. In die vreemde situaties kun je simpelweg niet schuilen. Iedereen probeert het moment te redden of minder ongemakkelijk te maken op zijn eigen manier. Het is de ultieme inkijk in het karakter van de mens. Niet voor niets dat mensen juist op de meest ongemakkelijke momenten verliefd op elkaar worden. Niet voor niets dat de meest ongemakkelijke momenten in de geschiedenis vaak het langst in ons geheugen gegrift staan.

Crisiscommunicatie, wat kunnen we leren?

Crisiscommunicatie draait vooral om snelheid, duidelijkheid, eerlijkheid en improvisatie. Je moet snel inspelen op alle plotselinge situaties. Ongeacht het medium: de boodschap moet helder zijn. Je moet proberen de vragen vóór te blijven. Dat geldt ook voor de onvermijdelijke schuldvraag. Afijn…

Wat kunnen we van dit absurde Oscar-moment uit 2017 leren?

1. Schep duidelijkheid

Jordan Horowitz, de producer van La La Land, voelde zich natuurlijk enorm rot na zijn overwinningsspeech. Hij had zijn ziel en zaligheid uitgestort over zijn familie en vrienden… voor een prijs die hij dus niet verdiende. Door zijn hoofd schoot ongetwijfeld de gedachte om zo snel mogelijk duidelijkheid te scheppen. “Er is blijkbaar een fout gemaakt: Moonlight heeft gewonnen”, riep hij in de microfoon. “Dit is geen grap”, voegde hij er –terecht– aan toe. Warren Beatty kwam nog aanzetten met de juiste envelop, maar Horowitz rukte hem uit zijn vingers om het resultaat te laten zien.

Dit zag er op één of andere manier toch wat geïrriteerd uit, maar ik denk dat zijn irritatie vooral zat in het opeisen van een prijs die niet van hem was. Kort daarna onderstreepte hij dat hij met plezier bereid was om de prijs zelf te overhandigen aan de echte winnaar. Noem het een manier om van zijn misplaatste schuldgevoel af te komen, ik vond het stijlvol.

2. Probeer niet (te snel) krampachtig grappig te zijn

Gastheer Jimmy Kimmel probeerde de situatie direct te redden met humor. Hij zei voor de grap dat hij graag de schuld zou geven aan Steve Harvey, de man die eerder een Miss-verkiezing de soep in liet lopen door de verkeerde winnaar te noemen. Een gevatte grap, maar hij kwam te vroeg.

Daarna stelde Kimmel ongemakkelijk voor: “Waarom geven we niet iedereen een Oscar?”. Langzaam maar zeker begon door te schemeren dat Kimmel misschien nog wel in de lastigste positie zat. En later zou blijken waarom.

3. Durf je fout uit te leggen

Hulde aan Warren Beatty, die te midden van de consternatie een moment pakte om zijn misser uit te leggen. Hij had de verkeerde envelop gekregen. ‘Best actress, Emma Stone, La La Land’ stond erop. Daarom twijfelde hij bij het voorlezen. “I was not trying to be funny”, benadrukte hij terwijl hij lachte als een boer met kiespijn.

Het was een pijnlijk moment, maar ik maak een diepe buiging voor Beatty. Misschien wilde hij simpelweg niet als verstrooide oude man de historie ingaan, maar ik vond het dapper dat hij niet boos of geïrriteerd het podium verliet. Dit waren oprechte excuses na een uiterst genânt moment.

4. Neem verantwoordelijkheid

Kimmel, arme Kimmel. Vlak voor de aftiteling van de show trok hij het boetekleed aan, smeerde hij zichzelf in met pek en veren en kroop hij door het stof. Tuurlijk, hij deed dat met humor, en hij won de sympathie terug. “We hebben in ieder geval wat extra speeches te horen gekregen!” Voordat het doek definitief viel, rondde hij de avond af in volledige zelfspot: “Ik wist dat ik dit zou verklooien. Morgen zit ik gewoon weer mijn normale werk te doen. Ik beloof dat ik nooit meer terugkom.”

Het leek er dus wel degelijk op dat Kimmel écht degene was die Beatty de verkeerde envelop gaf. Maar ook al zou dat niet zo zijn, de manier waarop hij uiteindelijk de schuld naar zich toe trok, was prijzenswaardig. Overigens, al gauw nam accountant PriceWaterhouseCoopers via een officieel statement het boetekleed van Kimmel over. Er bleek een dubbele envelop in omloop te zijn die avond, en dat was natuurlijk de bron van al deze verwarring.

En wat kunnen we leren van de revanche van dit jaar?

1. Geloof in tweede kansen

De Oscar-organisatie had natuurlijk PWC direct kunnen wegsturen als enveloppenbeheerder. Ook hadden ze de presentator en de uitreikers op de zwarte lijst kunnen zetten, omdat er nu een vervelend moment aan hen kleeft. Toch heeft de organisatie er nadrukkelijk voor gekozen om de hoofdrolspelers van dit fiasco een tweede kans te gunnen. ‘Take 2’, om in termen te blijven… Zelf vind ik dat wel stijlvol.

Ik besef heel goed dat deze aanpak zéker niet in elke werksituatie zal opgaan. Maar het kan wel een frisse gedachte zijn om niet direct naar de meest voor de hand liggende negatieve middelen te grijpen. Soms kom je juist tot de beste oplossing met de partijen die schuldbewust kunnen analyseren wat ze zelf fout gedaan hebben. Het kan de onderlinge band zelfs versterken.

2. Omarm zelfspot

Jezelf belachelijk maken door een blunder te begaan is één ding, maar jezelf belachelijk maken door vervolgens over de fout te zwijgen is nog veel erger. Eerlijk duurt het langst, maar met zelfreflectie kom je nóg verder. Gebruik daarom de kracht van zelfspot. De mensen en bedrijven die zichzelf té serieus nemen, krijgen steevast de hardste klappen.

De Oscar-organisatie had natuurlijk een jaar de tijd om te bedenken hoe ze deel 2 van dit komische Hollywood-drama zouden aanpakken. De grappen waren dan ook sterk geformuleerd.

Het begon al met een promo, waarin we Kimmel schijnbaar zagen praten met een therapeut over het debacle van 2017. “Ik droom er elke nacht van. Het lukt me niet eens om mijn post te openen vanwege alle enveloppen.” Uiteindelijk blijkt hij niet tegen een ‘shrink’ te spreken, maar bij Warren Beatty op de sofa te liggen, die hem vriendelijk doch dringend verzoekt zijn huis te verlaten.

Tijdens de ceremonie stak Kimmel meteen de draak met de situatie. “Als je naam wordt genoemd, spring dan niet meteen op maar geef ons even de tijd.” Ook gaf hij PWC er netjes van langs. “Vorig jaar is mij gevraagd om wat comedy met de accountants en dat heb ik afgeslagen. Blijkbaar hebben de accountants toen zelf een komische act bedacht.”

PWC had in een officieel statement benadrukt dat hun belangrijkste focus nu ligt op het afleveren van de juiste enveloppen. “Hmm, waar lag jullie focus dan precies in alle voorgaande 89 jaren?”, vroeg Kimmel zich af.

3. Durf scherp te blijven

Veel bedrijven en personen die een keer iets fout hebben gedaan, worden voorzichtig. Voor Kimmel waren er dit jaar sowieso redenen genoeg om kalm aan te doen met de grappen. Niet alleen vanwege het enveloppenfiasco, maar ook vanwege het radicaal veranderde klimaat in Hollywood.

Enkele jaren geleden veroorzaakte het lage aantal Oscars voor zwarte acteurs een rel. Wie had toen kunnen bedenken dat er binnen no-time een nieuw Hollywood-schandaal zou opduiken, dat álle andere controverses deed verbleken?

De reeks pijnlijke onthullingen rondom filmproducent en viezerik Harvey Weinstein katapulteerde de ‘#metoo’-beweging, waarbij Hollywood-medewerkers zich fel uitspraken tegen seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag. De organisatie ‘Time’s Up’ maakt van dit punt een uitroepteken, door op te komen voor alle slachtoffers van seksueel ontoelaatbare situaties op de werkvloer. Daarnaast ontstonden hevige discussies over de grote verschillen in salaris tussen mannen en vrouwen in de filmbusiness.

Ingaan op controversiële thema’s

Kimmel zei voorafgaand aan de show in een interview dat hij niet van plan was in te gaan op deze controversiële thema’s. Het moest vooral een gezellige, positieve avond blijven. Heel even dacht ik dat hij inderdaad in de valkuil zou stappen om té braaf te werk te gaan. Maar niets bleek minder waar. Gelukkig maar. Daarom mag hij zich in mijn ogen de winnaar van de avond noemen.

De presentator liep naar het enorme Oscar-beeld op het podium en begon het op te hemelen. “Je kan altijd zien waar zijn handen zijn, hij zegt nooit nare dingen en, nog belangrijker: hij heeft geen penis! In Hollywood zouden we meer van dat soort mannen moeten hebben.” Bovendien stak hij vrouwen een hart onder de riem met behulp van sarcasme: “Als het ons lukt om seksuele intimidatie te stoppen op de werkplek, dan hoeven vrouwen alleen nog maar leren om te gaan met seksuele intimidatie op alle andere plekken waar ze altijd komen.” En: “Hollywood heeft zó weinig verstand van vrouwen, dat we de film ‘What women want’ hebben gemaakt met Mel Gibson in de hoofdrol.”

‘That’s a wrap’

Crisiscommunicatie is een fenomeen dat veel mensen de stuipen op het lijf jaagt. Terwijl er in feite maar één hoofdzaak is: blijf je gedragen als een mens. Benoem wat er is misgegaan, verwoord de boodschap in taal die iedereen snapt, denk na welke vragen jouw publiek heeft en beantwoord die. Krampachtigheid en humor komen zelden tot hun recht in crisissituaties. Vlak na afloop van de crisis (of zelfs een jaar later nog) moet je vooral de ongemakkelijkheid benoemen en er samen hartelijk om lachen. Maar ruim eerst de situatie netjes op, zodat je kunt zeggen ‘That’s a wrap’.