Dictator Zuckerberg zaagt met Facebook aan onze democratie

Column – In ‘De Staat’ (380 v. Chr.) verhaalt de Griekse filosoof Plato onder andere over het functioneren van de democratie. Zijn ideeën zijn geïnspireerd op de overwegingen van zijn leermeester Socrates. Het komt erop neer dat de democratie een van de latere fases is in het leven van de ooit ideale staat, die tekenen van vermoeidheid begint te vertonen. Een fase die zo beroerd is, dat het volk uiteindelijk schreeuwt om een demagoog of dictator om hen te redden. Voor Plato was het duidelijk: democratie eindigt uiteindelijk in een tyrannie.

3 krachten die zagen aan democratieën

En dan kom ik in het Filosofie Magazine een artikel tegen van Arjen Kleinherenbrink over ‘Hoe Socrates de opkomst van Trump al voorspelde‘. We kunnen ons zorgen maken over de fases waarin westerse democratieën zich bevinden. Het draaiboek voor iemand met machtelijke ambities is eenvoudig, de boodschap bestaat uit drie delen.

Begin te zeggen dat de samenleving corrupt is, met niets ontziende winstbeluste ondernemers (afschaf dividendbelasting), sluwe lobbyisten (farmaceuten), partijdige experts (“Er is niets aan de hand in Groningen”) en slappe politici (de mislukte filibuster; niemand nam de politici serieus, maar wat erger is, de politici namen de kiezers niet serieus).

Als tweede moet je zeggen dat het de hardwerkende mensen zijn die worden uitgebuit door de veelverdieners. Het zijn vooral de landen waarin de inkomensverschillen groot zijn en ook steeds groter worden, die gevoelig zijn voor een demagogisch geluid.

En als laatste zeg je dat het tijd is dat het volk leiders aanwijst die de hele rottende bende van tafel vegen en een schone start maken. Of, zoals Baudet in alle bescheidenheid in de NRC zegt: “Premier worden interesseert me totaal niet, maar het moet“.

Socrates en Plato verklaren hiermee de vruchtbare aarde waarin een demagoog in de dop gedijt.

Facebook

En daar sijpelt Facebook nog eens doorheen. Facebook als grensoverschrijdende staat. Een staat waarbinnen de niet-gekozen president Zuckerberg vrijelijk kan experimenteren met zijn burgers. En dat doet hij volop.

‘Hey, Mark Zuckerberg: My Democracy Isn’t Your Laboratory‘, aldus Stevan Dojcinovic in de NYTimes. De auteur beschrijft hoe zijn land, Servië een ongevraagd laboratorium is geworden voor experimenten van Facebook voor gebruikersgedrag: “(…) en de onafhankelijke, non-profit onderzoeksjournalistieke organisatie waar ik hoofdredacteur ben, is een van de onfortuinlijke laboratoriumratten van Facebook geworden”.

Wat gebeurde er? Dojcinovic komt er achter dat de artikelen van zijn Servische agentschap niet meer zoals gewoonlijk op Facebook verschenen. Het is voor hen een belangrijke verkeersader, goed voor meer dan de helft van de bezoekers die naar de site komen. Zuckerberg experimenteert in een aantal ‘kleine’ landen door anders om te gaan met de nieuwsfeed. Kleine landen zoals Servië, Guatemala, Slowakije, Bolivia en Cambodja. Voor de details verwijs ik naar het artikel.

De uitslagen van de test zullen bepalen hoe Facebook de nieuwsfeed zal inrichten. “We luisteren altijd naar onze community; zij bepaalt hoe we onze News Feed zullen inrichten”.

Iedere klik is een stem

Bij Facebook is het duidelijk, daar hoef je je geen illusie over te maken: iedere click is een stem. Elke stem levert verkeer. Verkeer levert adverteerders. En adverteerders leveren geld. Facebook is het permanente referendum. “Er zullen komende maanden additionele tests worden gedaan, zodat we beter begrijpen wat het beste werkt voor mensen en publishers”, aldus Facebook.

Lees ook: Focus niet alleen op Facebook [+ tips van Frankwatching]

Meer kijkers voor de boef dan de brave burger

Terug naar Socrates en de door hem genoemde drie krachten die zagen aan de peilers van een ideale staat. De verzameling van social media vertegenwoordigt een meningvormende kracht die ongekend is. Een bericht over een corrupte ambtenaar krijgt meer aandacht dan de constatering dat een ambtenaar onkreukbaar is. Over een graaier wordt meer getwitterd dan over een braaf cententellende klerk. Het termietenleger van onruststokers is veel machtiger en mondiger dan de waarheidsgetrouwe weergevers van het feit. De botte boef krijgt meer kijkers dan de brave burger.

Het termietenleger van onruststokers is veel machtiger en mondiger dan de waarheidsgetrouwe weergevers van het feit.

En de tweede voorwaarde van Socrates, dat de vele hardwerkenden lijden onder de weinige veelverdieners. Het is een boodschap die met grote gretigheid zal worden geliket, gedeeld, geretweet. Binnen de kortste keren zal het alle kanten kunnen uitwaaieren.

Nu moet je nog aan de derde voorwaarde voldoen, een leider moet zich opwerpen die dit allemaal herkenbaar maakt. De leider kan ontstaan uit het moeras der veelal anoniemen, en zal op zekere dag zijn onbekendheid moeten loslaten, hij wordt autoniem, en langzaam kan hij zich ontwikkelen. Van opiniemaker tot volgerstrekker tot demagoog of dictator.

Facebook hoeft geen verantwoording af te leggen

Zuckerberg vertoont al vele kenmerken. Hij experimenteert met landen en constructen en laat zich leiden door de keuze van de menigte. Er is geen enkele toezichthouder, Facebook is een privé-bedrijf en hoeft aan niemand verantwoording af te leggen.

De Trump-May fittie van de laatste dagen bewijst eens te meer de snelheid van de virale stem. The Donald maakt zijn 43 miljoen volgers attent op een nep-filmpje van de Engelse activiste Jayda Fransen. En als in het sprookje van Grimm krijgt de rattenvangende Fransen steeds meer stemmertjes in haar gevolg. De onrust neemt toe, de kloof tussen bezitters en niet-bezitters, tussen de elite en het volk wordt steeds breder. De demagoog staat in de coulissen om zijn opwachting te maken.

Kiezen of stemmen is een vak, geen intuïtie

Socrates’ belangrijkste punt is misschien wel de constatering dat kiezen of stemmen een vak is, en niet een willekeurige intuïtie. Socrates zelf werd slachtoffer van een jury die zich vooral door haar intuïtie liet leiden, en niet door de onderbouwde ratio. Hij werd ter dood veroordeeld door een 500-koppige jury van Atheners die met een krappe meerderheid besloten dat hij schuldig was. Vlak voordat het vonnis voltrokken zou worden, nam hij de gifbeker.

Kiezen is een vak.

Stemmen is een vak.

Liken is een vak.

Retweeten is een vak.

Vakkenvullen is trouwens ook een vak.