Zou Warren Buffet een robot in dienst nemen?

Column – Warren Buffet is één van de rijkste mensen van de wereld. Hij is een Amerikaanse zakenman en investeerder. Warren heeft een geschat vermogen van 75 miljard dollar. Hij is wars van bonussen, keert zichzelf een salaris uit van honderdduizend dollar per jaar en maakte in 2006 bekend dat hij zijn gehele vermogen doneert aan liefdadigheidsorganisaties, waaronder de Bill & Melinda Gates Foundation. Hij is één van de zeldzame burgers die de regering heeft opgeroepen om de belasting voor miljonairs te verhogen.

Eén van de redenen van Warren Buffets succes is zijn vermogen om samen te werken met de goede mensen. In een blog in Farnamstreet legt Buffet uit waar hij op let als hij studenten, die bij hem willen werken, beoordeelt. Eigenlijk is het heel simpel, zo legt Buffet uit. Je bent op zoek naar drie eigenschappen in een persoon. Hij/zij moet intelligent zijn, energiek en integer. En als hij/zij die laatste eigenschap niet heeft, dan hoef je eigenlijk die eerste twee niet eens uit te zoeken.

Je zou kunnen zeggen dat iedereen die de moeite neemt om naar Buffet te komen al intelligent is, en energie heeft. Maar de integriteit moet blijken, je werd er niet mee geboren, het wordt niet geleerd op school. Warren Buffet neemt alleen integere personen in dienst.

En zo komt het dat ik me afvroeg wat integriteit nou precies is, en in hoeverre de alom aanwezigheid van ‘Het Grote Netwerk’ de kans op integriteit nu groter of kleiner maakt.

Integriteit is een deugd

Laten we integriteit een deugd noemen. Je bent eerlijk, oprecht, niet omkoopbaar. Allemaal deugden. Deugden waar je trots op zou kunnen zijn, wat je graag wil delen met derden. Je zou Facebook een grote deugden-parade kunnen noemen. Alleen maar leuke mensen die leuke dingen doen met leuke vrienden en daar leuke foto’s van hebben. Helemaal leuk. Je ziet weinig on-deugden gepost. “Tientje gejat van mijn moeder (merkt ze toch niet).” Like, like. Het komt niet veel voor.

Je kunt integriteit een ‘uithangborddeugd’ kunnen noemen; ik lees erover op filosofie.nl, een artikel van Désirée Verweij. Een uithangborddeugd is een deugd waarvan je wil dat anderen weten dat je het hebt. Je bent vrijgevig, rechtvaardig en eerlijk. En je vertelt erover.

Je zou Facebook een grote deugden-parade kunnen noemen.

Verweij vertelt in haar artikel over de keer dat ze moest spreken voor een groep van ambtenaren van de overheid. En niet zomaar ambtenaren, maar integriteitsambtenaren. Het was een zaal vol, met 800 integriteitsambtenaren. En dan ligt de vraag voor de hand: als je 800 integriteitsambtenaren hebt, ben je dan integer? “Het belangrijkste werk is gedaan, we hebben er 800 integriteitsambtenaren aangesteld, dan zijn we het ook.” Daar glipt af en toe een Limburgs Jos van Reytje tussendoor, of een Noord-Hollands Hooijmaijertje, maar dat zijn de uitzonderingen.

Als een castingbureau een integere vertrouwenspersoon benoemt, is het dan afgelopen met de verticale machtspelletjes?

Zijn we juist meer of minder integer?

Integriteit, zo laat Désirée Verweij Nietzsche uitleggen, is een deugd die een kritische analyse kan doorstaan. Integriteit (Nietzsche noemt het Redlichkeit, eerlijkheid, waarachtigheid) laat zich kritisch doorlichten. Er is weinig duurzame ruimte voor opgeklopte pretentie of holle retoriek.

Aldus Nietzsche. Maar toen was er nog geen internet.

Nog een keer dan: is de wereld er dankzij Het Grote Netwerk meer of minder integer op geworden? Wat is eigenlijk het tegenovergestelde van integriteit? Oneerlijkheid? Onwaarachtigheid? Onredelijkheid?

Het Grote Netwerk geeft een ongekende ruimte aan opgeklopte pretentie en holle retoriek. Het Grote Netwerk is een dankbaar platform voor verspreiders van onwaarheid, leugen, oneerlijkheid en onredelijkheid, en van deze ruimte wordt volop gebruik gemaakt. Door zowel mensen als door trollen, die weer gevormd werden door mensen.

Is de wereld er dankzij Het Grote Netwerk meer of minder integer op geworden?

De vraag of het internet integer is, is een onzinnige vraag

De vraag of het internet integriteit bevordert of ontmoedigt lijkt zinvoller, zeker als je ervan uitgaat dat integriteit een persoonlijke keuze is. De keuze om jezelf te gedragen volgens consistente morele en ethische standaarden. Je zou kunnen stellen dat het soms verleidelijk is om níét integer te zijn. Eerlijk duurt het langst. En dan maakt het internet het wel erg gemakkelijk om anoniem op een verleiding in te gaan. Niet jij bent omkoopbaar, maar je avatar.

Een stap verder, je externaliseert de integriteit. Je laat het over aan een robot.

Stel dat je een leger van robot-ambtenaren gaat krijgen. Laten we wel wezen, de functie van ambtenaar lijkt typisch een functie die zich laat robotiseren. Stel nu ook dat je als programmeur de opdracht krijgt om een ambtelijke robot te programmeren. Je krijgt de ‘Modelaanpak basisnormen integriteit‘ aangereikt; het is een boekwerk van 31 pagina’s. In het voorwoord staat nog bescheiden vermeld dat deze modelaanpak niet bedoeld is om uitputtend en alomvattend te zijn. Het is een minimumpakket dat beschrijft hoe je omgaat met relatiegeschenken, hoe je beoordeelt of diploma’s echt zijn, wat vertrouwelijke informatie is, of je mag bijklussen en ondertussen wordt er verwezen naar talloze documenten op het intranet van de overheid.

Een ‘zuiveringseed’ voor robots?

De eenvoudige omschrijving van integriteit ‘de keuze om jezelf te gedragen volgens morele en ethische normen’ is dus blijkbaar niet eenvoudig vast te leggen in concrete regels, laat staan in algoritmes. Kun je robots een ‘zuiveringseed’, de eed voor ambtenaren en ministers, afnemen? Hebben de robots die bij een bank werken de bankiers-eed afgelegd?

Andere gedachte over integriteit en Het Grote Netwerk: bij blockchain is er geen enkele ruimte voor een verdraaiing van de werkelijkheid, er van uitgaande dat de werkelijkheid voortdurend in beeld is bij de massa. Iedereen heeft immers een kopie van die werkelijkheid. Dus zeggen wat je doet en doen wat je zegt, lijkt geborgd. Maar het kan nog altijd een avatar zijn die dit namens jou zegt en doet.

Als Warren Buffet medewerkers selecteert op de integere paragraaf lijkt het vooralsnog niet logisch aan te nemen dat hij een robot in dienst zal nemen.

Dit is een nederige gedachtenoefening.

Integriteit is groot. En Het Grote Netwerk is ook groot.