AI in de toekomst: en als de robots de wetten gaan overtreden?

Column – Ik wil het zo graag geloven. De overtuiging dat het slechts een kwestie van tijd is, voordat we met het grootste gemak het functioneren van de hersenen kunnen verbeteren of herstellen door het implanteren van chips, of door het aanleggen van een geheel gerestaureerd neuraal weefsel. En ik wil dit gedeelte van het verhaal geloven, omdat ik al te veel van dichtbij heb meegemaakt wat beginnende dementie doet met mensen en wat gevorderde dementie doet met de naasten van die mensen.

Laat Elon Musk met zijn startup Neuralink zijn gang maar gaan, laat hem alles lukken wat hem voor ogen staat. Als hij erin slaagt om van het bestrijden van Alzheimer of Parkinson succesvol te maken, kan hij minder aandacht besteden aan de geïnteresseerden in een ontsnappingsroute naar Mars. En er gloort succes; Charles Lieber, nanobioloog van Harvard, slaagde erin om met de injectie van een flinterdun elektronisch net een naadloze vergroeiïng met het biologisch circuit in de hersenen te bereiken. Het was bij muizen, maar het is een begin.

Waar hebben we het hier over? Over medische biologie? Over het vervangen of repareren van de hersenfuncties? Over het begrijpen van het werken van de hersens? In het algemeen, over de evolutie van mens en computer, of mens en kunstmatige intelligentie, oftewel AI?

De mens met AI

En zo kom ik op die interessante podcast, het interview van Ezra Klein met de Israelische geschiedkundige Yuval Harari. Harari’s eerste boek ‘Sapiens’ werd juichend ontvangen, zijn nieuwe boek ‘Homo Deus, een kleine geschiedenis van de toekomst’ krijgt ook volop aandacht.

In de podcast gaat het over de toekomst van mens met AI. En Harari trekt een parallel met de vorige evolutie, die van het dier en de mens. Toen hadden we nog niet eens de stiekem opgenomen beelden uit de Vlaamse en Nederlandse slachterijen gezien. “Als we kijken hoe we dieren behandelen, in het bijzonder in de industriële boerenbedrijf, dan hebben de meeste mensen twee soorten argumenten om te rechtvaardigen hoe we koeien, varkens en kippen behandelen. Het eerste argument voert op dat dieren geen emoties hebben, geen gevoelens, geen angst, dus het doet er niet toe hoe we hen behandelen. En vergis je niet, dit is nog steeds een algemeen gedeelde opinie, maar het is wetenschappelijk gezien totale onzin. We zijn het erover eens dat zoogdieren, vogels en op zijn minst sommige reptielen wel degelijk een bewustzijn hebben, dat ze prikkels voelen en emoties hebben, ze voelen zeker pijn, en angst, dus het ‘het doet er niet toe hoe we hen behandelen’-argument is onzin.

Het andere argument dat wordt gebruikt is dat dieren weliswaar pijn en angst kunnen hebben, maar dat de mens veel en veel intelligenter is dan de dieren, en het gaat om de intelligentie. Een meer intelligente levensvorm heeft het recht om minder intelligente levensvormen te domineren, te exploiteren. Dit is een erg populair argument geweest voor de mens om het gebruik, het misbruik van dieren te rechtvaardigen”. Tot zover Harari.

Een sombere toekomst voor de mens

En het is te raden hoe de redenering verder gaat. In intelligentie wordt de homo sapiens inmiddels verslagen door AI. We kennen het verhaal van Kasparov en Deep Blue, we weten dat een van ‘s-werelds beste Go-spelers het moest afleggen tegen een met AI-geïnjecteerde computer. AI is de mens voorbijgestreefd in intelligentie, en als AI zich hetzelfde gedraagt ten opzichte van de mens als de mens nu doet ten opzichte van het dier dan ziet het er somber voor ons uit.

Artificial Intelligence > Mens > Dier

Ik moet meteen denken aan de wetten van sciencefiction-auteur Isaac Asimov, de wetten die de gedragsregels van robots beschrijven.

1. Eerste wet: een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt.

2. Tweede wet: een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden, behalve als de opdrachten in strijd zijn met de eerste wet.

3. Derde wet: een robot moet zijn eigen bestaan beschermen, voor zover die bescherming niet in strijd is met de eerste of tweede wet.

Prachtig, die wetten van Asimov. Geschreven door .. een mens, namelijk Asimov.

Wetten door dieren?

Zouden de dieren niet ooit iets wat wij nu wetten zouden noemen hebben geformuleerd, zonder dat wij mensen ons daarvan bewust zijn? Dat ergens in Centraal Afrika een groep chimpansees ooit een regel-stelsel als dat van Asimov heeft geformuleerd, in chimpansee-taal, waarin beschreven wordt wat de rechten en plichten zijn van de mens, die immers voortkomt uit het DNA van de chimpansee? Dat ze die wetten ‘Cheeta’s rules’ hebben genoemd, vernoemd naar de beroemde sciencefiction chimpansee Cheeta, de sidekick van Tarzan in zijn films?

De korte versie van de wetten van Cheeta’s rules zou als volgt kunnen luiden:

1. Eerste wet: een mens mag een chimpansee geen letsel toebrengen en dus bijvoorbeeld ook niet tegen zijn of haar wil gebruiken voor medische of gedragsproeven.

2. Tweede wet: een mens moet de bevelen van de chimpansee uitvoeren, behalve als dit strijdig is met de eerste wet.

Dat de mens zich niets aantrekt van Cheeta’s rules weten we inmiddels, en dit wordt ook uitvoerig uitgelegd door Harari in het interview.

Robots en de wetten van Asimov

Maar dan volgt meteen de vraag: wie verzekert ons dat de robots zich zullen gaan houden aan de wetten van Asimov?

Waarom zou AI haar superieure intelligentie niet kunnen gaan gebruiken om de mens te domineren? Omdat Asimov het verbiedt? Fuck Asimov, denkt AI, als het tegen die tijd al iets van de  taal-logica van de mens begrijpt.

Ja, natuurlijk, een mens heeft een superieur gevoelsleven in vergelijking met een robot. Een robot kent geen sex, een robot heeft geen angst voor de dood, ook niet voor het leven, een robot wordt niet dement, een robot kortom heeft nog minder gevoel dan een amoebe. Een ontwikkelde robot daarentegen is veel rationeler, kan veel beter logische problemen oplossen dan de mens.

Gevoelsleven versus ratio

Maar is dat niet juist de verklaring voor de manier waarop de mens het dier behandelt? Dat het gevoelsleven volledig ondergeschikt wordt gemaakt aan de ratio?

En dan nu, nogmaals, een stap hoger in de ladder. Wat kunnen we verwachten van een species dat in intelligentie, in ratio superieur is aan de mens?

Harari biedt geen vrolijke troost. Hij weet het domweg niet. We kunnen niet voorspellen waar AI eindigt. Dat kunnen we ons gewoon niet voorstellen. Denk er maar over na, over Homo Deus, nu het nog kan.