E-Mental Health Summit 2009: behandeling via internet werkt

Op 15 en 16 oktober was in Amsterdam de eerste internationale conferentie over E-Mental Health. Inititiefnemers waren Trimbos-instituut, Universiteit van Amsterdam (UVA), Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de International Society for Research on Internet Interventions (ISRII). Een indrukwekkend en overvol twee-daagsprogramma met 14 keynote speakers, 40 minisymposia met een totaal van zo’n 160 presentaties. De toon werd gezet door wetenschappers. Belangrijke boodschap: “Behandeling via internet is even effectief als therapie in de spreekkamer”.

Internationale parade E-Mental Health

Nederland is internationaal koploper op het gebied van e-mental health. Inmiddels is er tien ervaring opgebouwd met internettoepassingen voor zelfmanagement , preventie, én behandeling voor mensen met psychische problemen. Het gaat om een indrukwekkende ontwikkeling, die gezien kan worden als een ware paradigmashift in de (geestelijke gezondheids)zorg ,waar van oudsher het gesprek in de vorm van face-to-face contact de basis vormt voor behandeling.

Andere landen zijn inmiddels gevolgd. Dit leverde op 15 en 16 oktober een internationale parade op van e-health toepassingen, veelal getoetst op werkzaamheid voor tal van doelgroepen: jongeren, ouderen, volwassenen; werknemers, ouders, kinderen; over onderwerpen als roken, depressie, eetproblemen, drinken, stress, autisme, dementie, suicide, mental fitness; in allerlei vormen: zelfhulp, cursussen, behandeling, chatsessies, online lotgenotencontact, mobiele coaches etc, etc.

Keynote sprekers, een selectie

De conferentie werd geopend door Jan Walburg, voorzitter van de Raad van Bestuur van het Trimbos-instituut die meteen de toon zette door in zijn presentatie de mogelijkheden van internettechnologie te koppelen aan een nieuwe kijk op geestelijke gezondheid(zorg): Namelijk: denken in termen van healthmanagement in plaats van denken vanuit ziekte en gezondheidszorg.

Specifiek voor geestelijke gezondheid gaat het dan om ‘Versterken van mentaal vermogen’. Mensen kunnen volgens Walburg veel meer dan nu gestimuleerd en gefaciliteerd worden om een verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gezondheid en waar mogelijk zelf werken aan behoud, verbetering of herstel daarvan. Internettechnologie biedt hiervoor tal van mogelijkheden. Jan Walburg wees hierbij naar het project Mentaal Vitaal waar het Trimbos-instituut in opdracht van het ministerie van VWS een reeks van online interventies ontwikkelt om mentale gezondheid te bevorderen en depressie te voorkomen.

Heleen Riper, organisator van de conferentie en hoofd van ICOM van het Trimbos-instituut ging in haar presentatie “The future of sustainable health” verder in op het fenomeen zelfmanagementtools.
Inzet van online zelfmanagement tools biedt volgens Riper een antwoord op de uitdaging waar de gezondheidszorg voor staat om met minder geld en minder personeel meer zieke mensen te helpen. Meer mensen, zelf thuis aan de slag om te werken aan gezondheid of herstel van ziekte. Riper haalde als voorbeeld hierbij aan de online interventie www.kleurjeleven.nl, een online cursus voor mensen met licht depressieve klachten. Inmiddels zijn hiermee 6.500 Nederlanders bereikt, hebben 5.000 mensen zich daadwerkelijk aangemeld en heeft 20% daarvan de cursus heeft afgerond.

Belangrijke uitdaging is om e-health interventies toepasbaar en bruikbaar te maken op grote schaal. Riper stelde zich daarbij de vraag: “What would Apple do?” om duidelijk te maken dat het voor succesvolle tools van belang is om aan te sluiten bij specifieke wensen van individuen. Het gaat om toepassingen op maat: een batterij van ‘apps’ volgens principes van Apple en the ‘long tail’.

Annemiek Bolhuis sprak namens Minister Klink van VWS. In de toespraak Dutch government encourages the use of E-mental health werd het belang benadrukt van verdere ontwikkeling en introductie van e-health toepassingen gezondheidszorg breed. Specifiek voor de ggz werd ingegaan op de mogelijkheden van e-health als een van de oplossingen om verschil te maken voor voor ondermeer 700.000 Nederlanders met depressieve klachten, 1.7 miljoen mensen met een angststoornis en 1 op de tien werknemers met een alcoholprobleem. Daarnaast werd het pleidooi van Jan Walburg ondersteund om verder in te zetten op e-health toepassingen voor Mental fitness of te wel: ‘mind in shape”. Uiteraard werd ingegaan op het belang van kostenbeheersing c.q. de financiering van e-health interventies. Gewenste anonieme deelname aan online interventies staat haaks op gangbare financieringmodellen als betaling vanuit een zorgverzekeraar. Het belang van ICT en internet voor de gezondheidszorg staat vast, de uitdaging is nu om de kwaliteit van de toepassingen te verbeteren en oplossingen te vinden voor financiering ervan.

Lee Aase, Manager of Syndication and Social Media, Mayo Clinic, USA nam het publiek mee in de wereld van de sociale media. Is social media the new Word of Mouth (WOM) for e-mental health? In zijn presentatie liet Aase zien hoe een zorgorganisatie social media succesvol kan inzetten.‘Collaborative care’ is daarbij een sleutelbegrijp.

Presentatie van Lee Aase

‘Must see’ in de reeks van aansprekende voorbeelden is het hoogbejaarde pianospelende duo (goed voor bijna een  5.000.000 kijkers op youtube).

Pim Cuijpers,  Hoogleraar klinische psychologie (Vrije Universiteit) presenteerde nieuwe onderzoeksbevindingen die uitwijzen dat begeleide zelfhulp via internet bij angst en depressie even effectief zijn als face-to-face-therapie (bij de therapeut in de spreekkamer).

Cuijpers verwacht dat  online begeleide zelfhulp een veel geavanceerdere vorm zal aannemen dan nu. Aan de ene kant door inzet van slimmere ICT-toepassingen; aan de andere kant door uitgekiendere interventies die meer dan nu enkel en alleen bestaan uit de meest werkzame componenten. Cuijpers pleit voor onderzoek naar minimale interventievormen: wat is er minimaal nodig bij een online interventie om effectief te zijn? Opmerkelijke constatering van Cuijpers is dat we al sinds de jaren 60 weten dat begeleide zelfhulp effectief en goedkoop is. Tot nu toe heeft de gezondheidszorg, waar de professional de toon voert, deze kennis weinig ingezet

Lucien Engelen, Health 2.0 ambassadeur en hoofd Acute zorg UMC St Radboud Nijmegen gaf uitleg over de principes van Health 2.0 en een toelichting op eerste Dutch Open Health 2.0 challenge waarvan de winnaars aan het einde van de Summit tweedaagse bekend werden gemaakt.

In de categorie Sociale Innovatie ging de prijs naar het Project Choose to Move van UMC St Radboud en Tu Delft.  Zij willen actieve en minder actieve ouderen met elkaar in contact brengen met behulp van een portal, om zo hun sociale netwerk te vergroten. Winaar in de categorie Technische Innovatie was het Leo Kannerhuis met Med C Support, een mobiele telefoonapplicatie, die patiënten hun medicijnen op tijd in laat nemen en zo de

Een totaal overzicht van sprekers en titels van presentaties staat op de site van de E-Mental Health Summit.  Het is de bedoeling dat presentaties van de conferentie de komende weken via deze site beschikbaar komen.

E-Mental Health Summit: wetenschappers aan het woord

De summit had een hoog wetenschappelijk karakter. 75% van de presentaties betrof onderzoeken van universiteiten en kennisinstituten veelal gefocussed op de effectiviteit van online interventies. Presentaties vanuit andere spelers in het zorgveld als patiënten(organisaties), zorgverzekeraars, zorgaanbieders (waar waren de huisartsen en eerstelijnspsychologen?), waren zeer beperkt aanwezig. Ook ontbraken voorbeelden van ‘branchevreemde spelers’ zoals bijvoorbeeld ‘ Hart en Ziel‘ Daarmee was de e-mentalhealth summit toch met name een feest van herkenning voor de wetenschappelijke wereld.

Eenzijdige invalshoek voor de zorgpraktijk

De wetenschappelijk invalshoek is begrijpelijk vanuit de organisatoren. Zij staan inmiddels voor de wetenschappelijk basis van e-mental health en het onderzoek naar de effectiviteit.  De organisatoren gaven met de wetenschappelijke insteek echter eenzijdig invulling aan de ambitie “to search collectively for solutions to contemporary challenges”.Voor deelnemers uit de zorgpraktijk gaf de summit te weinig antwoorden op de vraagstukken waar zorgorganisaties op dit moment mee worstelen als het gaat om de ‘werkzaamheid’ van e-health. Het gaat daarbij niet alleen over de werkzaamheid (lees: effectiviteit) van online interventies, maar over de vraag: Hoe krijg ik e-health werkzaam voor mijn organisatie. Het gaat dan om vraagstukken als:

• Markt: Hoe realiseren we bereik met onze online interventies, hoe financieren we online preventie en behandeling?
• Organisatie: Hoe kunnen online interventies ingezet worden als onderdeel van face-to- face behandeling om daarmee de efficiency realiseren. Hoe krijgen we online interventies geïntegreerd met het EPD en facturatiesystemen?
• Techniek: Hoe realiseren we een goede ICT-infrastructuur? Hoe integreren we e-health toepassingen met ander ICT systemen die we in huis hebben. Gaan we zelf bouwen of maken we gebruik van bestaande interventies?

En: last but not least: Hoe zorgen we voor aansluiting bij verwachtingen en online gedrag van consumenten/patiënten. Wat dit laatste betreft valt op dat het woord “Google” opmerkelijk weinig genoemd is tijdens de summit.

Duurzaam doorontwikkelen vraagt samenwerking

De werkzaamheid van e-mental health staat. Daarmee is er in 10 jaar tijd een belangrijk fundament gelegd. Voor de volgende 10 jaar ligt er de uitdaging om maatschappelijk impact te realiseren: het inzetten van e-mental health voor versterken van mentaal vermogen en geestelijke gezondheid van miljoenen Nederlanders en dat allemaal op een efficiente manier. Daarvoor is een bredere kijk op e-mental health nodig dan de onderzoeksgemeenschap biedt.
Daarmee ligt er een uitdaging om samenwerkingsvormen te creëren die gebaseerd zijn op diversiteit, en de focus te verplaatsen van productontwikkeling naar het realiseren van (online) resultaat.