Zorg ontmoet technologie: trends in e-health

Degenen die geloven en erop vertrouwen dat technologische ontwikkelingen de zorg disruptief en exponentieel verbeteren, zijn de believers. Is dit ook de groep die de eerste stappen kan zetten in grootschalige innovatieprojecten in de zorg? Welke technieken en initiatieven zijn er al? Hebben patiënten er behoefte aan en hoe staat het met de privacy? Dit zijn de trends op het gebied van zorgtechnologie.

De meeste sprekers en gasten op het event Zorgtechnologie van NRC Live zijn zulke ‘believers‘. De technologie ontmoet niet de zorg, maar zorg de technologie. “We hebben een visie op de zorg en daar gebruiken we technologie bij,” aldus Bas Bloem, van ParkinsonNet.

Zaal vol believers

Dagvoorzitter Cathy van Beek, lid Raad van Bestuur Radboudumc, start de ochtend met de digital health matrix. Een model geïntroduceerd door Jan de Boer op Skipper. Een model om uit te zoeken waar je staat op het gebied van zorgtechnologie. Uit een kort testje van Cathy blijkt dat de zaal vol zit met believers. De believers gaan met elkaar in gesprek over hoe ze de markt in beweging kunnen krijgen. Het is in ieder geval duidelijk dat er wordt geloofd.

• “Technologie zorgt voor snellere en betere zorg dicht bij de patiënt voor lagere kosten. Het is een verplichting van de samenleving om die te leveren en te vergoeden,” aldus Leonard Witkamp, KSYOS Telemedisch Centrum.
• “We moeten beseffen dat de technologie ons in staat stelt om de patiënt centraal te stellen,” aldus Jeroen Tas, CEO Connected Care & Health Informatics Philips.
• “Ik voorspel dat in een rap tempo een computer tot betere resultaten komt dan doktoren. De relatie tussen de mens en machine wordt steeds inniger. De machine analyseert de data, de arts legt uit aan de patiënt en dan beslissen ze samen over de behandeling,” voorspelt Max Welling, hoogleraar UvA & Co-founder Scyfer.

Welke nieuwe technieken zijn er?

“This is fucking scary, this is better than I am.” Een quote van een arts die samenwerkt met Philips, die grote hoeveelheden radiologische gegevens geautomatiseerd analyseert.

Een greep uit de andere nieuwe technieken die vandaag genoemd werden, onder andere gepresenteerd door Maarten den Braber, co-fouder SingularityU NL & Nexthealth.co:

• Een nieuwe, slimme hand(prothese), ontwikkeld in samenwerking met een gamebedrijf
• ECG-censor op je telefoon
• Inhalator met sensor op de dop. Zo kun je onder andere meten op welke plekken de luchtvochtigheid minder is
• Content aanbieden met virtual augmented reality waardoor mensen minder reageren op pijn
• Tineybot, een robot voor mensen met dementie
• 3D-geprinte hand of schedel
• Met algoritmen voorspellen of mensen Alzheimer ontwikkelen
• Medicatie-app, waarbij combinaties van medicijnen bijgehouden kunnen worden
• Een holo-lens inzetten voor valpreventie
• Virtuele reality-therapie met avatars
• Videoconsult in plaats van fysiek naar een zorgverlener gaan
• Laserschoenen voor Parkinson-patiënten

Er zijn al genoeg succesvoorbeelden te noemen. Maar hoe zorgen deze technologieën nu voor een structurele verbetering in de zorg? Er zijn ongeveer 160.000 medische apps. “Welke app moeten mensen kiezen en wat gebeurt er met de data?” vraagt Erik van der Zeijden van Synappz Mobile Health zich af. Vanuit de zaal wordt een mooi voorbeeld genoemd. Er zijn al initiatieven op dat gebied, zoals de Ggdappstore. Die maakt een selectie van goede apps.

Hypochonder of gerustgesteld?

De technologie gaat ons in staat stellen om de patiënt centraal te stellen. Maar wat vindt de patiënt of gezonde mens er zelf van? Marlies Schijven, programmaleider e-health NFU Citrien, stelt kritische vragen: “Wat zijn dat voor mensen die alles willen weten? Narcistische mensen? Kunnen gezonde mensen er ook voordelen aan hebben? Zorgen apps ervoor dat mensen empowered worden?”

Een aantal bestuurders uit de zorg die in de ochtend bij elkaar hebben gezeten, komt tot de conclusie dat er nog veel aannames worden gedaan over wat patiënten willen. Cathy van Beek: “We vragen te weinig naar hun behoeften. We dachten bijvoorbeeld dat patiënten wassen iets is wat niet door een robot vervangen kan worden. Patiënten zeggen juist van wel. Het is dus van groot belang om goed naar hen te luisteren.”

Wat zijn dat voor mensen die alles willen weten? Narcistische mensen? Kunnen gezonde mensen er ook voordelen aan hebben? Zorgen apps ervoor dat mensen empowered worden? – Marlies Schijven

Joris Arts, bestuurder van Gezondheidscentrum Kersenboogerd, geeft als tip: “Ga zelf met patiënten in gesprek als ze bijvoorbeeld een klacht hebben. Organiseer kennissessies waarbij patiënten en zorgverleners elkaar ontmoeten. Betrek daarnaast de patiënt bij het gebruik van de technologie. We hebben onze medicatie-app uitvoerig door patiënten laten testen, wat veel betrokkenheid opleverde,” aldus Joris.

Dit is ook wat Robert Paauwe van Tinybots heeft gedaan. Robert: “Je kunt niet in het hoofd van mensen komen. Wat zijn hun behoeften? Robots zijn vaak vanuit de technologie bedacht en zonder context. Wat wij doen is snel iets maken en gelijk voorleggen aan mensen. De prototypes zijn de hypothesen. Van de Tinybot hebben we heel veel verschillende versies gemaakt. Hij werd steeds beter en sloot steeds meer aan bij de behoeften.”

Je kunt niet in het hoofd van mensen komen. Wat zijn hun behoeften? Robots zijn vaak vanuit de technologie bedacht en zonder context. – Robert Paauwe

Daarnaast is het ook belangrijk om patiënten meer te informeren. Cathy van Beek: “Patiënten weten vaak niet goed wat ze eraan hebben. Het is belangrijk dat we dit duidelijk maken voor de patiënt.”

Paradox betere zorg en privacy

Natuurlijk komt ook de privacydiscussie aan bod. Van wie is de data? Van de patiënt? “Veel mensen willen wel data delen als je garandeert dat het veilig is”, zegt Jeroen Tas. Doordat er steeds meer wordt gedeeld en gemonitord, zeggen sommige mensen dat privacy niet meer bestaat, maar dat is niet waar volgens Erik van der Zeijden. “Niet iedereen wil alles delen. Door van tevoren met bijvoorbeeld gebruikers van apps in gesprek te gaan over welke informatie ze willen delen, kun je hier rekening mee houden in het ontwerp. Leg daarnaast uit wat je gaat meten en waarom.“

Annelien Bredenoord, associate professor medische ethiek aan het UMC Utrecht: “Privacy is nu niet voldoende geborgd. Je hebt vaak geen flauw idee waar je toestemming voor geeft. Het is een paradox dat je aan de ene kant wil dat hulpverleners veel van je weten en je de beste zorg kunnen geven, maar aan de andere kant wil je niet dat je in ongemakkelijke situaties komt, omdat informatie terecht komt bij mensen bij wie je dat niet wil. Een goed beschermingsmechanisme voor de patiënt moeten we nog uitvinden.”

Wie zorgt er voor de doorbraak?

De zorg zit klem tussen politiek, verzekeraars, machtsbelangen en het bekostigingsstelsel. Roland Friele, adjunct-directeur Nivel: “Huisartsen worden betaald per consult. Dit stimuleert niet om te innoveren.” Moet de patiënt opstaan om het macht-evenwicht te verstoren? Zijn het de verzekeraars die de regie moeten nemen of de politiek? De medewerkers met passie voor e-health? Of zijn het de commerciële partijen die zien waar de patiënt behoefte aan heeft?

De patiënt?

Anne-miek Vroom, directeur stichting IKONE is zelf patiënt en heeft de aandoening Osteogenesis Imperfecta. Hierbij zijn je botten zwakker en breken ze sneller. Ze vertelt op een indrukwekkende manier over haar ervaringen met de zorg. E-health speelt op dit moment een beperkte rol in haar leven. Ze ontvangt een enkele keer een e-mail en videoconsults zijn nog nauwelijks mogelijk. Anne-miek is er van overtuigd dat e-health haar kwaliteit van leven kan verhogen. Gesprekken via bijvoorbeeld video kunnen haar heel veel tijd schelen. En als ziekenhuizen meer informatie met elkaar hadden gedeeld, had ze veel minder röntgenfoto’s in haar leven hoeven laten maken. Anne-miek: “Waarom wordt het nu nog zo weinig gebruikt? E-health is menswaardig en kosten-efficiënt. Door samen te werken met patiënten, kunnen de eerste stappen worden gemaakt.”

De zorgverzekeraars of de politiek?

Leonard Witkamp had een goed betoog over tele-consulten voor dermatologen. ”Als een huisarts eerst een foto zou voorleggen aan de dermatoloog voordat hij iemand naar het ziekenhuis stuurt, dan kost dat een vierde van wat het anders zou kosten. “Maar op dit moment kan dit nog niet volledig ingezet worden, omdat we maar een beperkt aantal tele-consulten mogen doen van de verzekeraars. De zorgverzekeraars doen hun werk niet en de politiek heeft verantwoordelijkheid bij zorgverzekeraars neergelegd. Welke partij gaat de regie nemen?”

De medewerkers?

Tijdens de ontbijtsessie hebben de bestuurders het ook over de medewerkers in de zorg. Hoe krijg je medewerkers mee? Mensen die in de zorg werken, kunnen niet altijd goed met technologie omgaan. Cathy van Beek: “We moeten deze onzekerheden serieus nemen en misschien deze mensen bijscholen. Daarnaast is het belangrijk dat we aan medewerkers laten zien welke winst ze kunnen behalen met technologie.”

Ook Marijke van Putten, lid Raad van Bestuur GGZ Noord-Holland-Noord geeft aan dat het ontbreken van de passie voor e-health bij medewerkers een belemmering kan zijn. “E-health zou ook meer in de vooropleiding moeten zitten, zodat nieuwe medewerkers met innovatieve ideeën binnenkomen. Maar het belangrijkst is dat het eigenlijk gaat om een cultuuromslag waarbij mentaliteit en ondersteuning belangrijk zijn.”

De commerciële partijen?

De Tinybot, een robot voor mensen met dementie, is een voorbeeld van een product dat gemaakt is vanuit de behoeften van patiënten en mantelzorgers. Dit product heeft zoveel meerwaarde voor deze doelgroepen, dat ze bereid zijn om hiervoor te betalen buiten de zorgverzekeraar om. Bas Bloem en Leonard Witkamp vragen zich af of we dit moeten willen. Moeten we er niet voor zorgen dat verzekeraars dit vergoeden? Maar aan de andere kant zorgen de commerciële partijen wel voor versnelling, omdat ze de markt opgaan buiten het bekostigingssysteem om.

Patiënt ontmoet technologie

Of het nu de medewerker is met passie voor e-health, de zorgverzekeraars, de politiek, de commerciële partijen of de patiënt. Ik denk (als believer) dat iedereen eraan moet geloven dat zorg niet alleen technologie ontmoet, maar zorg ook technologie is. Met als belangrijkste doelen minder tijd, minder kosten en betere zorg. Zolang patiënten niet worden aangezien voor terrorist (Parkinsonpatiënt aangezien voor terrorist vanwege deze schoen), heeft de patiënt er alleen maar baat bij!

Bron foto’s:  Joost Weddepohl. Afbeelding intro met dank aan 123RF.