Met bewoners de stad herinrichten: de Utrechtse Interactietafel

Hoe kun je als gemeente de bewoners van de stad betrekken bij de herinrichting van een gebied? Lastig als het gaat om potentiële oplossingen, waarvan de impact moeilijk in te schatten is voor de gemiddelde bewoner. De Utrechtse Interactietafel maakt het mogelijk om samen met alle stakeholders oplossingen te bedenken en scenario’s te ontwikkelen.

Hoeveel energie leveren zonnepanelen op het dak van Jaarbeurs nu op? En hoe verhouden verschillende oplossingen zich tot elkaar? Zonnepanelen dragen bijvoorbeeld bij aan energieneutraliteit terwijl groene daken bijdragen aan klimaatrobuustheid en gezondheid. Waar ga je dan voor? De Utrechtse Interactietafel biedt uitkomst.

Utrecht heeft gekozen voor de term healthy urban living om een belangrijke ambitie weer te geven. In het kort is die ambitie: deze enorm snel groeiende stad maximaal aantrekkelijk, bereikbaar en gezond te maken. En dat dan samen met de inwoners, want: “Utrecht maken we samen.”

Het nieuwe centrum van Utrecht inrichten: een hele opgave

Wie nu in het stationsgebied van Utrecht loopt of fietst, zal het niet direct merken, maar dit is een bijzondere plek. Alleen al omdat er iedere dag weer veel mensen komen. Jaarbeurs krijgt bijvoorbeeld ruim 2 miljoen bezoekers per jaar en het station heeft meer mensen te verwerken dan Schiphol. In 2030 zijn dat 100 miljoen reizigers per jaar.

Deze drukke plek in het centrum van de stad vraagt om slimme oplossingen om het gebied bereikbaar én leefbaar te houden. De ruimte moet bovendien in één keer goed worden ingericht. Goed voor de mensen die er komen, goed voor het milieu, goed voor de economie en ook goed voor de wereld buiten Utrecht. Een hele opgave dus.

De bewoners betrekken moet, maar is lastig

Utrecht is die uitdaging aangegaan en wil het gebied graag met ondernemers, kennisinstellingen en bewoners herinrichten. Maar als je nu in het stationsgebied staat, is het als bewoner wel heel moeilijk om je input te geven. Wat zijn de opties? Welke consequenties hebben die opties? Wat kun je als bewoner toevoegen?

Natuurlijk zijn er de stadsgesprekken in Utrecht, maar hoe kun je met digitale tools en online meer doen? Er zijn verschillende platforms (lees ook zeker dit artikel), maar hoe krijg je het voor elkaar dat je als gemeente, kennisinstellingen, ondernemers en burgers een gedeeld beeld krijgt over wat er moet gebeuren om welke doelen te behalen? Vooral als het gaat om niet goed voor te stellen (on)mogelijkheden en consequenties? Hoe breng je dat in kaart? Hoe maak je samen scenario’s?

Een oplossing tijdens InnovationExpo 2016

Samenwerkende organisaties in Utrecht lieten op InnovationExpo 2016 zien waar de stad allemaal mee bezig is. Bijvoorbeeld in het stationsgebied en op het Utrecht Science Park. Een paar interessante ontwikkelingen:

• Smart solar charging, waarbij zonne-energie en de accu van de auto een lokaal energienetwerk creëren.
• Fietsen met de Oculus Rift om ideale fietspaden te ontwerpen.
• De Electric Mondrian waarbij gekleurde ‘glas-in-loodramen’ elektriciteit kunnen opwekken.

Utrechtse Interactietafel

Mooie ontwikkeling, maar terugkomend op het thema van dit stuk: de Utrechtse Interactietafel werd gepresenteerd. Deze tool, waarvan de oorsprong ligt bij de TU Berlijn, geeft een mooi antwoord op de vraag hoe je bewoners echt betrekt bij gebiedstransformaties. Het Utrecht Sustainability Institute (USI), TNO, Deltares en de Universiteit Utrecht ontwikkelden de tafel voor Utrecht in het Europese innovatieproject Smart Sustainable Districts.

Hoe werkt de Utrechtse Interactietafel?

De kaarten die horen bij de tafel representeren oplossingen voor healthy urban living, zoals zonnepanelen, smart solar charging, groene daken en kassen op het dak. Dit zijn oplossingen die door alle stakeholders kunnen worden ingediend, via een website. Daarna worden van al deze oplossingen kaartjes met foto’s en een korte omschrijving gemaakt. Op de achterkant van de kaartjes staat een unieke QR-code.

De verschillende stakeholders leggen hun kaarten. Bewoners leggen eerst de kaart voor bewoners neer en de gemeente de gemeentekaart. Daarna legt eenieder zijn doel en de oplossingen die men ervoor ziet.

Camera’s in de tafel registreren de QR-codes en de handbewegingen. Je ziet dan ook wat de impact is van de oplossing die iemand op de tafel legt. Bijvoorbeeld: iemand wil zonnepanelen op alle daken in het stationsgebied. De tafel toont, na het opleggen van de kaart, welke daken geschikt en minder geschikt zijn.

Nadat de doelen en oplossingen zijn gelegd, kunnen alle stakeholders ook nog tekenen om zo een echt gezamenlijk scenario te maken.

Wat kun je ermee?

De tafel maakt lastig te bevatten consequenties van alle mogelijke oplossingen inzichtelijk. Ook maakt de tafel een discussie mogelijk – met alle stakeholders met verschillende achtergronden- die leidt tot een gezamenlijk scenario. Bewoners kunnen vooraf ideeën indienen en ze krijgen door het visuele aspect van de tafel echt een beter beeld van wat de verschillende oplossingen betekenen voor het gebied. Ook krijgen ze inzicht in waarom sommige oplossingen die in eerste instantie heel logisch lijken, niet kunnen.

De scenario’s kunnen voor de gemeente weer als stap in het herinrichtingsproces worden meegenomen. Terugkoppelen van waarom welke keuzes gemaakt zijn, is ook beter uit te leggen met de tafel. Een overzicht van de mogelijkheden:

• Het is leuk om te ‘spelen’,  bewoners en andere stakeholders worden verleid om mee te doen in het proces van herinrichten van de stad.
• Vooraf kunnen stakeholders verschillende oplossingen aandragen via een website. Daarvan worden kaarten met codes gemaakt, die op de tafel gelegd kunnen worden. Zo ontstaan echt nieuwe ideeën, bottom-up.
• Bewoners en andere stakeholders kunnen rondom de tafel beter meepraten en –denken, hun eigen wensen neerleggen en zien wat de consequenties zijn. Ook kunnen ze beter inschatten wat de oplossingen van andere stakeholders, zoals de gemeente, inhouden. Zo ontstaat een gelijkwaardige discussie en echte co-creatie.
• Zowel positief betrokken burgers als heel kritische burgers kunnen op een gebalanceerde manier worden betrokken in het spel.
• Verschillende oplossingen en combinaties van oplossingen kunnen worden uitgeprobeerd op de kaart.
• Er wordt echt een gezamenlijk scenario ontwikkeld voor de herinrichting van een gebied.

Met deze video krijg je een nog beter beeld van de tafel:

En verder?

De gemeente Utrecht denkt steeds na over hoe ze de bewoners kan betrekken bij dit soort grote projecten. Over de tafel zijn de eerste geluiden vanuit de gemeente dan ook positief. De kans is dus aanwezig dat bewoners van de stad ook hun kaarten kunnen spelen op de tafel. Ook andere gemeenten worstelen met het vraagstuk hoe bewonersparticipatie waargemaakt kan worden. De tafel kan voor een deel van deze gemeenten een uitkomst zijn.

De TU Berlijn zal de tafel in technische zin steeds verder doorontwikkelen en en de Utrechtse partijen gaan verder met het ontwikkelen van content voor de tafel voor de Utrechtse context.

Hebben jullie nog tips, vragen of opmerkingen die de doorontwikkeling van de Utrechtse Interactietafel kunnen helpen?

NB: Dit artikel is niet in opdracht voor een van de stakeholders geschreven, het is een persoonlijke interpretatie. Foto intro met dank aan 123RF.