Je tweet in de krant: wat als berichten gevolgen hebben?

Column – Ze is weer thuis: Ebru Emar. Maar wat is thuis als je op een geheim adres onder moet worden gebracht? Op basis van een dreigingsanalyse is afgesproken dat ze al haar openbare optredens meldt bij de instanties. Het zijn heftige consequenties als gevolg van haar Twittergedrag. Dit artikel is een gevolg van een twitterdiscussie tussen mij (@hemmelhoes) en Nanette Booij (@zaligzoet) over het onderstaande bericht.

Op zaterdag 23 april 2016 is Ebru Emar door de Turkse politie in haar vakantiehuis in Kusadasi gearresteerd naar aanleiding van haar tweets over de Turkse president Erdogan. Umar meldde dat ze op 24 april 2016 werd voorgeleid. Later die dag werd ze vrijgelaten, maar mocht het land niet verlaten. Er verschijnen verschillende artikelen, waaronder ook een artikel in de Metro over de bedreigingen en eigenlijk vooral beledigingen aan het adres van Umar. Het artikel plaatst ter illustratie diverse beledigingen. Betreffende Tweeps worden met naam, foto en woonplaats in de krant afgedrukt.

---

Je tweet met naam en toenaam in de krant?

Ik plaats naar aanleiding van het artikel in de Metro de volgende tweet:

Het effect voor Ebru Emar naar aanleiding van haar tweets zijn enorm: geheim adres en (gedeeltelijke) beveiliging. Maar wat zijn de gevolgen voor de Tweeps die met hun naam en foto in de krant worden afgedrukt? Mag een krant dit zo doen? Ik kon diverse effecten bedenken, zoals het ontvangen van beledigingen aan adres van deze Tweeps. Problemen thuis omdat je partner het er niet mee eens is dat jij in de openbaarheid deze negatieve uiting hebt gedaan. Een gesprek bij de baas? Met wellicht zelfs ontslag, want “medewerkers met deze mening willen wij niet binnen ons bedrijf hebben werken”. Ik was oprecht geïnteresseerd in de gevolgen.

Ebru Emar deed een retweet waardoor ik die middag een lading aan reacties ontving. Niet iedereen is het met mij eens. Slechts een enkeling lijkt het een brug te ver vinden dat de Metro ook aan naming en shaming doet. Is het aan de Metro om te bepalen of zij deze beledigingen openbaar maakt, of zit dit al tegen het strafrecht aan? Ook @zaligzoet reageerde,waarbij een mooie discussie volgde met als resultaat dit blog.

---

Vrijheid van meningsuiting

@Zaligzoet: Tja, die vrijheid van meningsuiting maakt de laatste tijd de tongen los. Mensen buitelen over elkaar heen met kreten als ‘het moet wel fatsoenlijk blijven’, ‘het moet toegevoegde waarde hebben’, ‘je mag mensen niet zomaar beledigen’ et cetera.

Natuurlijk zijn er ongeschreven regels voor de dagelijkse omgang met elkaar. Zonder zou het een absurde puinhoop worden. Maar, een columnist is bij uitstek de persoon die mag prikkelen, de randen van het “betamelijke” opzoekt, soms zelfs over grenzen heengaat. Begrippen als fatsoen, toegevoegde waarde, gekwetst zijn, ze zijn allemaal persoonlijk. Wat jij onfatsoenlijk vindt, kan voor mij wellicht prima door de beugel. Pietje wordt door andere dingen gekwetst dan Jantje. En toegevoegde waarde is helemaal een flauwekul begrip.

In Nederland wordt vrijheid van meningsuiting pas achteraf begrensd, namelijk als iemand aangifte doet van belediging, smaad of laster.

In Nederland wordt vrijheid van meningsuiting pas achteraf begrensd, namelijk als iemand aangifte doet van belediging, smaad of laster. Zoals je ziet, staan onfatsoen of kwetsen daar niet bij. Gelukkig maar. Persoonlijke definities van begrippen laten zich niet vangen in regels of strafrechtelijke artikelen in het wetboek. Moeten we ook niet willen.

De taak van de columnist

En waar de meeste mensen zich conformeren aan die ongeschreven regels voor intermenselijke omgang, zijn het juist de columnisten die uit hoofde van hun “beroep” tegen alles aan schoppen. Zaken blootleggen. Het scherpst van de snede zoeken en heilige huisjes omver kegelen. Ebru is daarin geen uitzondering en misschien zelfs wel een voorloper. Maar: een ieder die zich door haar teksten beledigd of belasterd voelt, is vrij om naar het dichtstbijzijnde filiaal van de politie te stappen om aangifte te doen. Zo werkt dat in Nederland.

@hemmelhoes vraagt zich af wat de eventuele gevolgen zijn voor de twitteraars die “genamed en geshamed” worden in Metro. Ik, @zaligzoet, trek even een parallel:

De gevolgen van Ebru’s keiharde openhartigheid zijn voor haar: opgepakt in Turkije, landarrest en nu terug in Nederland ondergedoken vanwege bedreigingen. Dat betekent ook dat eventuele gevolgen die voortvloeien uit bedreigende en beledigende tweets aan Ebru’s adres dus voor diegenen zijn die deze tweets vrijwillig online plaatsen.

Zichtbaar voor iedereen

Online, of afgedrukt in een krant, ze zijn zichtbaar voor iedereen. Metro drukt ook tweets af met #treinleven of andere tweets over actuele onderwerpen. En omdat deze uitingen publiek worden gedaan, zijn ze “openbaar bezit” geworden. De verantwoording voor eventuele gevolgen van jouw tweets bij een krant leggen lijkt me niet correct. Die drukt slechts af wat jij al eerder openlijk plaatste.

Wat jij zegt of schrijft wordt jou aangerekend. En: in geval van een strafbaar feit is de consequentie een eventuele aangifte met strafrechtelijk gevolg. Ben je slechts lomp, grof of bot dan loop je het risico dat mensen met een andere bril naar je kijken. En daar hun eigen conclusies aan verbinden.

---

@hemmelhoes & @zaligzoet sluiten samen af

Bottom line van onze discussie lijkt te zijn: kan iedereen wel alle gevolgen overzien van een bericht? Wij denken van niet. Want zou Ebru ook van te voren deze consequenties hebben kunnen inschatten? Misschien. Maar waarschijnlijk niet in deze mate. En hoeveel mensen zijn er niet ontslagen als gevolg van online berichten. In dit artikel van Frankwatching staan vier manieren om jezelf – en je carrière – digitaal de das om te doen. Het mag inmiddels bijna normaal worden genoemd.

Om dit artikel af te sluiten met suffe adviezen als “tel tot tien” en “wees niet beledigd” online, daar voelen we weinig voor. In feite geldt maar een advies: wie geen gevolgen wil ondervinden van een bericht, doet er goed aan zich dit te realiseren voor hij op verzenden drukt. En ja, blijkbaar mogen we als gebruikers op sociale media er ook vanuit gaan dat je online berichten offline kunnen worden gebruikt. Zelfs in de krant. Privacy en portrecht is dan blijkbaar geen issue.

Gevolgen op het publiceren van tweets in de krant?

Of het afdrukken van online berichten in een krant negatieve gevolgen heeft (gehad) voor gebruikers? We weten het niet. Slechts een van de vijf plaatsers van de beledigde berichten heeft gereageerd op een persoonlijk Facebook bericht van ons. “Ik woon in XXXX met veel autochtone Nederlanders. En de reacties zijn mijn wat te extreem. En, ik ben zelfs bespuugd. Ik wil op zoek naar een advocaat om te kijken wat er mogelijk is richting Metro. Maar de eerste advocaat die ik heb gesproken, is wel enthousiast maar durft niet door te zetten omwille van de situatie met Ebru en Erdogan.”  Een ander: “Heb een paar berichten met kleinerende teksten. Ook via Facebook, onder meer uitgemaakt voor geitenneuker.”

Het is niet ondenkbaar dat de anderen ook dergelijke ervaringen hebben. Te meer, omdat een profielfoto nadien nog is aangepast en van een ander zelfs zijn profielnaam. Is het nu echt zo dat we met elkaar moeten concluderen: het het hoort er inmiddels gewoon bij… en het is goed om je dat nogmaals te realiseren! Of gaan deze gevolgen te ver en wordt het tijd voor een stevige maatschappelijke discussie?

Afbeeldingen met dank aan 123RF