Technologie: het wordt tijd dat we onze roze bril afzetten

Het internet versmelt steeds meer met de fysieke en zelfs de biologische wereld. Er ontstaat een ‘buitenweb’ of ‘outerweb’. Dat is zowel hoopvol als angstwekkend, vandaar dat ik de komende periode een flinke dosis fascinerende vergezichten ga bespreken. Laat ik beginnen bij het begin.

De komende periode zal ik, speciaal voor Frankwatching, een serie ‘kijkjes in de toekomst’ laten zien. Die gaan over bizarre, nieuwe technologie. Van telepathie-helmen tot zweefschoenen en van op afstand bestuurbare insecten tot aan 3D-geprinte organen, er staat een hele nieuwe wereld voor ons klaar.

Verzopen katjes

Maar onze focus in deze ‘vergezichten’ ligt niet zozeer op die technologie. Hij ligt op onze eigen reacties op deze nieuwe ontwikkelingen. Daar zitten de echte inzichten. We bekijken die komende hausse aan technologie dus net een kwartslag anders dan we gewend zijn: vanuit de emotie.

Boottochtje op de Amstel

Om dat goed uit te leggen, begin ik met een boottochtje op de Amstel in de zomer van 2012. Ik lag toen met een mannetje of 15 te dobberen op een snikhete zomerdag in augustus, strakblauwe lucht. Na een tijdje zie ik in de verte zo’n donkergrijze wolkendreiging vormen. Zo één waarvan je zeker weet: tropische regenbui.

Wijzend naar die wolkenmuur start ik de motor om terug te varen. Tot mijn verbazing pakt zo goed als iedereen op dat moment zijn of haar mobieltje. Buienradar checken. Ik krijg te horen dat het niet gaat regenen. Dat we moeten blijven liggen omdat het ‘zo lekker is’. Ik kijk nog een keer naar de hemel en besluit het gas erop te zetten. Eerst begon men de mobieltjes letterlijk in mijn gezicht te drukken. Om de buienvoorspelling te laten zien. Ik voer door, dus daarna begonnen de verwijten. Ik zou koppig zijn. Moest wat aan mijn attitude gaan doen. Verpestte het voor iedereen.

Nu heb ik inderdaad een koppige persoonlijkheid… maar tien minuten later kregen we wel de grootste regenbui van die zomer op ons hoofd. We waren te laat om te schuilen onder een brug. Het enige wat nog restte was te proberen die mobiele telefoontjes droog te houden. En als verzopen katjes naar huis te varen.

Roze bril

Als het op technologie aankomt, hebben wij mensen een roze bril op. Steevast denken we dat het altijd helpt, de wereld kan verbeteren, of zelfs redden. Dat is een hele menselijke denkfout. Nobelprijswinnaar Kahneman (economie) noemt dit de optimism bias: we worden snel enthousiast van nieuwe dingen. Zit in ons bloed. Hij zet daar iets tegenover, namelijk dat 80 tot 90 procent van onze beslissingen door emotie bepaald worden. Onbewust.

Technologie-optimisme

In mijn research voor het boek The Outerweb, heb ik heftige, maar ook erg grappige voorbeelden gezien van dat technologie-optimisme. Een heftige is de sterke toename van vereenzaming die samenloopt met de toename aan social media. Dan ga je toch twijfelen aan het woord ‘social’. Ietwat grappiger is de sterke piek van het aantal mensen die de sloot in reden, vlak na de introductie van de TomTom.

De roltrap is ook zo’n mooie. Die was uitgevonden om te zorgen dat mensen sneller van A naar B zouden gaan. Door erop te lopen. Maar we reageerden toch nét even anders… we staan altijd stil op dat ding. Laatst zag ik zelfs dat een defecte roltrap op een centraal station hermetisch was afgesloten met linten en stopborden. Dan breekt toch je klomp: een defecte roltrap is immers nog steeds een trap. Daar kun je gewoon op lopen!

Ietwat grappiger is de sterke piek van het aantal mensen die de sloot in reden, vlak na de introductie van de TomTom.

Tech-gebruik

We lijken steeds meer te focussen op wat de techniek kan en steeds minder op wie wij mensen nu eigenlijk zijn. Dat terwijl technologie eigenlijk niets zegt totdat je het gebruikt. Je kunt een bijl gebruiken om oorlog mee te voeren of om takken te hakken voor het haardvuur. Het is dus nooit het stuk techniek, maar altijd jijzelf die goed of slecht gebruik ervan bepaalt.

Gebruik je het internet om waardevolle contacten te leggen? Of toch vooral om zoveel mogelijke irritant, knipperende advertenties te plaatsen? En heb jij (net als ik!) ook zo’n kleine paniekreactie als je smartphone even buiten bereik ligt? Terwijl het de grootste uitvinding zou moeten zijn van de afgelopen jaren?

Ik wil graag meer bewustzijn creëren rondom onszelf als we technologie gebruiken. Om objectiever te gaan kijken. Te relativeren en de humor ervan in te zien. Dat scheelt namelijk veel tijd, geld en echt oneindig veel stress. Die roze bril werkt namelijk door in al onze vakgebieden.

Vakgebieden onder vuur

Zo zien we dat steeds meer mensen die gaan crowdfunden, verblind worden door de belofte van geld en vergeten dat het toch echt draait om de afnemer van hun product. Dat de HR-afdeling bezig is met social media binnen het bedrijf, maar vergeet te praten met het personeel. Dat contentmarketing wordt geïnterpreteerd als ‘een blogger betalen voor een merkboodschap’, waardoor deze zijn integriteit verliest. Of zelfs dat big data als een instrument wordt gezien om ongevraagd massaal te spioneren.

Verzet tegen verkeerd gebruik van technologie

Ga zo maar door. In alle bovenstaande gevallen draait onze moeite uit op teleurstelling, geldverspilling, irritatie of nog erger: opstand. Van adblockers tot aan Anonymous en van mindfulness tot aan de vete tussen Apple en de FBI, overal ontstaan verschillende vormen van verzet tegen verkeerd gebruik van technologie.

Allemaal omdat we denken dat als iets technisch mogelijk is, het ook direct een succes zal worden. We houden zo van de controle die technologie ons geeft, dat we vergeten te zien wat er echt gebeurt. We vergeten naar die grijze wolkenmassa te kijken en die tropische bui echt te zien. Zelfs als dat betekent dat ons mobieltje nat zal worden.

We houden zo van de controle die technologie ons geeft, dat we vergeten te zien wat er echt gebeurt.

Een nieuw tijdperk van technologie

En nu komt er een nieuw tijdperk aan waarin technologie steeds nadrukkelijk overal om ons heen zal komen. Techniek versmelt met de leefwereld. Camera’s die lichaamsfuncties meten. Drones die boven de tuin van de buren kunnen hangen. Augmented reality, het monitoren van loopgedrag in winkels, robotica ontwikkelingen en het installeren van creditcard-chips in onze armen.

Wij allemaal werken bij bedrijven, scholen, overheden en charitatieve instellingen die moeten leren omgaan met al deze nieuwe technologie. Tijd dus, om de roze bril af te zetten en te leren over onszelf wat we echt moeten doen om succesvol te zijn in de toekomst. En waar beter te beginnen dan bij vergezicht deel één: de toekomst van emotie.