Hebben robots een geest?

Column – Robots rukken op in onze levens. In Japan zijn er onbemande sushi-restaurants. Ook in Japan, in het HennNa hotel in Sasebo, vind je aan de balie alleen vrouwelijke robots. De documentaire ‘Ik ben Alice’ laat zien hoe in Nederland kleine gespreks-robots met succes worden ingezet om gesprekken met meestal alleenstaande ouderen te voeren.

Een collectief robot-brein

De gezelschap-robot onthoudt uitstekend, beter dan een gemiddelde zorgverlener met strakke tijdslimieten per declarabele handeling. Steeds meer operaties in ziekenhuizen worden met behulp van of door robots uitgevoerd. Zelfrijdende auto’s zijn over een aantal jaar niet weg te denken uit ons straatbeeld. Amazon brengt de huishoudelijke Echo-robot op de markt: een robot-butler voor huishoudelijk gebruik. Hij stofzuigt niet zelf, maar stuurt wel de stofzuiger op pad. Veel van al deze genoemde robots delen hun bevindingen met elkaar via een open-source platform, en gezien hun groeiend aantal wordt dit een rijk ervarings-platform.

Niet alleen een rijk collectief geheugen, het wordt een collectief robot-brein.

Oliver Sacks overleed op 30 augustus. In september 2009 vertelde hij over een visuele hallucinatie bij een van zijn patiënten. Rosalie, 95 jaar, was vijf jaar daarvoor blind geworden en zag opeens prachtige hallucinaties. “Mensen in oosterse kledij, in soepel vallende stoffen, die op en af trappen lopen. Een man die zich naar haar draaide en aan één kant van zijn mond enorme tanden had. Een paard met gareel dat sneeuw wegsleept”. Sachs herkent het verschijnsel en weet dat het hier een voorbeeld van het syndroom van Bonnet betreft.

Het theater van de geest wordt gegenereerd door de machinaties van het brein. – Bonnet

Slechtzienden of blinden zien beelden die er niet zijn, realistische beelden of fantasiebeelden. Er kunnen allerlei oorzaken zijn. Een kleine aandoening in het netvlies, de oogzenuw of in de hersenschors. Feit is dat deze kleine aandoening – zoals zo veel kleine aandoeningen in ons brein – grote gevolgen kunnen hebben in de waarneming van de geest. “Het theater van de geest wordt gegenereerd door de machinaties van het brein”, aldus Bonnet. Prachtige zin.

Heeft een robot een geest?

Nu terug naar de oprukkende robots in onze maatschappij. Hun brein, het robot-besturingssysteem, ontwikkelt zich in enorm tempo. Het is een aantrekkelijk domein voor de meest briljante ontwikkelaars. Ze bouwen aan een groot collectief brein. Eén klein weeffoutje in dit roboticale brein heeft invloed op onze waarneming van het gedrag. Heeft een robot een geest? Misschien niet, maar ervaart de mens dat anders. Zou in de ogen van de mens een robot dus ook een onverwachte of onbedoelde rol kunnen spelen in zijn ‘theater van de geest’? Waarom zou een robot niet het syndroom van Bonnet kunnen krijgen? Zoals de oude blinde vrouw Rosalie opeens een sneeuwslepend paard zag, zo kan zorgrobot Alice zinnen zeggen die tot misverstanden leiden. Of de hotelrobot boekt mensen in een niet-bestaande kelderkamer.

Het samenspel tussen brein en geest is precair. Een klein defect in het brein kan grote gevolgen hebben voor de geest. Waarom zou dat niet kunnen gelden voor het gedrag van robots? Het theater van de geest is geen uniek voorrecht voor de mens die immers zo zijn best doet om zijn evenbeeld te scheppen in de gedaante van robots. Dus ook een robot met een geest.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.

Afbeelding intro met dank aan Fotolia.