ICT in Nederland staat eindelijk op de kaart

Als innovatie de motor van de economie is, dan is onderzoek de brandstof voor de motor. Zonder onderzoek (fundamenteel of meer toegepast) valt er over een tijdje weinig meer te innoveren.  Er is een constante stroom nodig om nieuwe innovaties mogelijk te maken. In Nederland is het COMMIT/-programma het grootste ICT-onderzoeksprogramma, met 15 projecten, 20 academische partners en 90 (non)profit-partners.

COMMIT/ werkt in de breedte van de toepassing van ICT. Het accent ligt op ICT-onderzoek dat toepasbaar is in bijvoorbeeld de wegeninformatie van TomTom, het in kaart brengen van het menselijk genoom, het herkennen van afbeeldingen en het bouwen van kennissystemen uit allerlei informatiebronnen. Het programma heeft een budget van 110 miljoen euro (waarvan de helft van de overheid komt en de rest van de partners) en een looptijd van vijf jaar.

Ik sprak met Arnold Smeulders, directeur van het COMMIT/-programma, over het nut en de noodzaak van ICT-onderzoek wil Nederland (overheid, burgers en bedrijven) succesvol worden en blijven.

Het gesprek vindt plaats in de kamer van Smeulders die hij deelt met Cees Snoek, een van zijn collega’s van de Universiteit van Amsterdam.

Het begin van COMMIT/

Hoe is COMMIT/ ontstaan?

“Nederlands onderzoek in ICT is op wereldschaal goed. Zeven jaar geleden hebben we de koppen bij elkaar gestoken en afgesproken dat we aan dit goed bewaarde geheim wat moesten doen. Dat het niet nodig is om ICT-kennis altijd uit het buitenland te halen.

Dat het voor Nederland ook van groot belang is eigen ICT-kennis en -kunde te hebben, en dat we die ambitie ook waar kunnen maken. We wilden in COMMIT/ de bewezen kwaliteit van het Nederlandse ICT-onderzoek laten werken voor de Nederlandse industrie.

Financiering

Gelukkig vonden we een welwillend oor voor de gedachte dat kennis over ICT en kennis over data een kerncompetentie moet zijn van een land dat modern wil zijn. Daarom financierde de overheid 45 procent van het budget uit het voormalige Fonds Economische Structuurversterking. Het kwam niet makkelijk, ik heb er twee jaar van mijn leven aan besteed om het voor elkaar te krijgen, maar uiteindelijk is het gelukt en heeft de Minister van Economische Zaken ons project te water gelaten.”

Een academisch feestje?

De directie van COMMIT/ bestaat op dit moment voornamelijk uit mensen vanuit de academische wereld. Is COMMIT/ met name van belang voor universiteiten en hogescholen?

“De academische wereld was, ook in Nederland, tien jaar geleden nog heel erg in zichzelf gekeerd. En, evengoed, de bedrijven waren van academische innovatie afgekeerd. Het besef dat beide partijen elkaar hard nodig hebben in de internationale concurrentieslag, is in Nederland laat op gang gekomen. Ook nu zijn er wel achterhoede-gevechten dat onderzoek per definitie ongebonden moet zijn. Daar stel ik graag tegenover dat je als wetenschapper ongebonden moet denken, maar dat je je heel goed kunt laten inspireren door de maatschappij. Einstein liet zich voor de relativiteitstheorie inspireren door een patent dat hij als patent-officer bij de Zwitserse overheid moest beoordelen.

COMMIT/ bouwt haar helft van de brug naar het bedrijfsleven en we vragen een even grote bijdrage van de andere kant.

In COMMIT/ doen we vraag-geïnspireerd onderzoek. Niet vraag-gestuurd, dat is echt iets voor bedrijven zelf. Algehele academische vrijheid is maar geschikt voor 10 procent van de wetenschappers. Kortom, COMMIT/ bouwt haar helft van de brug naar het bedrijfsleven en we vragen een even grote bijdrage van de andere kant. Elke AIO in COMMIT/ heeft een gesprekspartner in het bedrijfsleven en als die vertrekt, moet er een ander komen. Die communicatie is op gang gekomen en die vraag-antwoord-articulatie is de essentie van het succes van COMMIT/.”

Keuze voor projecten

Kijkend naar de website van COMMIT/ zie ik een breed scala aan projecten staan. Vanwaar deze brede insteek? Zou een focus op een bepaald gebied (bijvoorbeeld een maatschappelijk thema zoals de zorg) niet veel beter zijn?

“Wij hebben met COMMIT/ gekozen voor de beste mensen en de beste ideeën. De helft van de projecten die aan het begin op tafel lagen zijn toen afgevallen. Dat vond niet iedereen even leuk, maar daar zijn we ook niet van. Wat er toedoet is: is het goed voor de Nederlandse kennispositie? Het is hard werken, en met belastinggeld is dat terecht. Ze mogen altijd vragen wat we er voor Nederland mee doen. Aan de industriële kant kun je verwachten dat we goed ons best doen met onderzoek, maar je kunt niet verwachten dat we hun specifieke probleem van nu oplossen. Dat moeten de bedrijven met onze kennis uiteindelijk zelf doen.”

Beheersbaarheid

Iedereen weet dat ICT-projecten de neiging hebben om onbestuurbaar te worden: zeker bij een omvang van 100 miljoen en een duur van vijf jaar. Hoe voorkomt je dat?

“De vraag is veel meer: is het genoeg? Kun je met een programma van 50 miljoen subsidie voor heel Nederland wel genoeg bereiken? In Ierland investeren ze 70 miljoen subsidie in een soortgelijk programma, voor een bevolking die 4 keer zo klein is. Reken maar uit. In Frankrijk, Duitsland en Engeland gaat 100 miljoen over de toonbank, per jaar wel te verstaan.

Ik wil ook niet meer mensen, want die stellen teveel vragen aan de werkvloer.

Projecten worden gestuurd en gecontroleerd op wat ze afleveren, de deliverables. We hebben een klein bureau van 3 mensen, en 5 directieleden die allemaal één tot maximaal drie dagen op COMMIT/ werken, dus efficiëntie is noodzaak. Ik wil ook niet meer mensen, want die stellen teveel vragen aan de werkvloer en houden teveel mensen in COMMIT/ af van waar het werkelijk om gaat. Uiteindelijk, door onze vijf doelen duidelijk te stellen (wetenschappelijke kwaliteit, disseminatie van de resultaten, valorisatie met de industrie, internationale oriëntatie, en samenhang in COMMIT) en die elk kwartaal te toetsen op resultaat, is het makkelijk te doen.”

Besteding van geld

Onderzoek staat voor sommigen gelijk aan het weggooien van geld. Zeker bij zo’n groot project, rijst al snel de vraag: had dit geld niet beter besteed kunnen worden, bijvoorbeeld voor zorg of onderwijs?

“Dat mag een ieder zelf bepalen. Ik zou zeggen dat Nederland te weinig geld wil besteden aan ICT-onderzoek, want links- of rechtsom zit het in elk aspect van de toekomst van Nederland. Daarbij wil je niet totaal afhankelijk zijn van het buitenland.”

Waarom moet het programma zo lang duren?

Loop je niet het risico dat als je zo ver vooruit plant, de wereld om je heen veranderd is terwijl jij nog op de originele koers zit?

“De Belgen hebben ook soortgelijke programma’s en die duren nu al 12 jaar. De Fransen hebben hun instituten uitgebreid, die duren voor de eeuwigheid. Er staat me iets tegen van die programma’s die nooit ophouden, daar weet ik er in de wetenschap en in de industriële innovatie ook een paar van. Maar elke vier jaar helemaal van voren af aan beginnen is zeker ook niet goed. Voor dit gebied is vier te kort en eeuwig te lang. Nederland heeft meer baat bij tienjarige programma’s, maar daarvoor ontbreekt vaak de politieke durf. En als het er in Nederland eenmaal is, krijg je het niet makkelijk meer weg. Dat is de makke.”

Wat zijn de resultaten?

Sommige projecten zijn meer ‘aaibaar’ dan andere. Een bijna letterlijk voorbeeld is het onderzoek van Gijs Huisman en Aduen Darriba Frederiks, die aanraking op afstand mogelijk maakt bijvoorbeeld voor doven en blinden. Dit is een heel ander type project dan bijvoorbeeld het onderzoek naar ‘model based legacy migration’ (het omzetten van oude computersystemen naar moderne ontwikkelomgevingen door middel van modellen).

Hoe zorg je ervoor dat ieder project de aandacht krijgt die het verdient? Wat zijn de drie projecten in COMMIT/ die het meest opvallen?

“Alle kinderen zijn me even lief. Projecten die het niet goed doen, stoppen we. We doen prachtig werk in het ontsluiten van data, in de privacy van data, in beeld, taal en cijfers. We doen mooie dingen in mens-machine-interactie. We werken aan nieuwe apps in de gezondheidzorg, in social media, in thuiszorg, in de veiligheid, in de apparatenbouw en in crowd-control.”

Onzekerheid

Onderzoek is van nature onzeker. Het kan zijn dat blijkt dat een goed onderzoeksidee niet werkt of niet de waarde toevoegt die wordt verwacht. Wat doe je dan als projectorganisatie?

“Als de partners in een COMMIT/-project door de interne verschuivingen in een bedrijf het niet meer zien zitten, stellen ze andere prioriteiten en stappen ze uit. Sommige van de COMMIT/-bedrijven gingen failliet. Dat is allemaal prima, en een teken van relevantie en kracht. Dan zorgt het project gewoon voor een nieuwe vraag-inspirator, dat is verplicht. En dat werkt: in het laatste jaar zijn er 30 nieuwe, grote en kleine, oude en nieuwe, bedrijven tot COMMIT/ toegetreden. Als een bedrijf wil toetreden, zoals KLM onlangs, dan is dat omdat ze snappen dat ze met de ICT-technologie en de ICT-data zelf ook iets moeten. Niet alleen maar uitbesteden. Bij KLM-ICT werken 1200 mensen. Dan kun je beter een connectie maken met ICT-innovatiekracht.”

Valorisatie

Valorisatie, in normaal Nederlands, het te gelde maken van ontwikkelde kennis en kunde, is naast disseminatie van steeds groter belang. Waarom hebben jullie valorisatie-ambassadeurs aangesteld? Kunnen de projecten of misschien de technology transfer offices van hogescholen en universiteiten dit niet zelf?

“Om het proces van valorisatie te bespoedigen, hebben we Alain le Loux met zijn team aangesteld. Hij is valorisatie-ambassadeur. Hij kijkt waar nieuwe bedrijven kunnen worden gecreëerd op basis van COMMIT/-kennis en kunde. Hij zoekt vanuit de technologie naar marktkracht, technology-push dus. Dat gaat goed.

En Alma Schaafstal is aangesteld als valorisatie-broker, makelaar. Zij zoekt voor middelgrote informatie-complexe organisaties, (waterleidingbedrijven, kadaster, gemeentes, waterschappen, vaak non-profit maar kan ook profit zijn) waar de kansen liggen in COMMIT/. Dit is technology-pull. Ze is nog aan het opstarten, maar het gaat goed.”

COMMIT/ 2.0?

Vanwege de lange opstarttijd van dit soort projecten met publiek privaat geld: komt er een vervolg op COMMIT/? De FES-gelden bestaan niet meer (deze zijn nu onderdeel van de infrastructuur-pot) en de economie begint nu pas weer aan te trekken.

De wil is er, maar de tijden zijn verhard.

“Het topteam van de topsector ICT werkt aan COMMIT2DATA, de opvolger van COMMIT/. Gelukkig ziet Den Haag mede op grond van de resultaten van COMMIT/, de kansen voor Nederland nu makkelijker dan zeven jaar geleden. De wil is er, maar de tijden zijn verhard. Dat hoef ik niet uit te leggen. Maar de kansen zijn gelukkig makkelijk te zien.”

In dit artikel zijn enkele projectfilmpjes opgenomen die de breedte van het onderzoek van COMMIT/ en partners weergeeft. Voor een compleet overzicht van alle projecten kijk je op de COMMIT/-website. Meer filmpjes van COMMIT/ vind je op https://www.commit-nl.nl/films-tbfod en https://www.commit-nl.nl/films-of-commit.

Foto intro met dank aan Fotolia.